Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Edebi Metinler" programının bir bölümü olan bu eğitim videosu, bir eğitmen tarafından gezi türünün tanımı ve özellikleri anlatılmaktadır.
- Video, gezi türünün tanımı ve özellikleriyle başlayıp, bu türün okuyuculara sağladığı faydaları açıklamaktadır. Ardından Falih Rıfkı Atay'ın "Hint" eserinden ve gazeteci Mustafa Balbay'ın "Ülkelere Değil Savaşa Düşmanım" kitabından örnekler verilerek gezi yazısının özellikleri gösterilmektedir. Son bölümde ise gezi yazılarının tarihsel gelişimi ve Cumhuriyet dönemindeki önemli gezi yazarları ile eserleri tanıtılmaktadır.
- Videoda Mısır piramitleri hakkında bilgi veren bir gezi yazısı örneği üzerinden piramitlerin yapılış amacı, işçilerin çalışma koşulları ve kendi mezarlarını yapma alışkanlıkları gibi detaylar aktarılmaktadır. Video sonunda izleyicilere kendi gezi deneyimlerini yazma konusunda teşvik edilmektedir.
- 00:57Gezi Türünün Tanımı ve Özellikleri
- Gezi, ülkeler veya şehirler arasında yapılan yolculuk ve seyahat demektir.
- İnsanların yaşadığı yerin dışına çıkma isteği hep olagelmiştir, özellikle gençler başka şehirleri ve ülkeleri gezip görmeyi severler.
- Günümüzde iletişim ve ulaşım araçlarının gelişmesiyle insanların başka yerleri ve toplumları tanıma gereksinimi artmıştır.
- 02:10Gezi Yazısının Tanımı ve Önemi
- Gezi yazısı, bir yazarın gezip gördüğü, incelediği yerlerden edindiği bilgi, görgü ve izlenimlerini anlatan yazılardır.
- Gezi yazıları, insanın farklı kültürleri tanıma istekleri nedeniyle büyük bir okuyucu kitlesinin ilgisini çeker.
- Gerçekçi bir gözlem ve yorumla yazılan gezi yazıları, tarih, coğrafya, toplum ve bilim gibi bilim dallarına kaynaklık eder ve okurların genel kültürünü artırır.
- 03:10Gezi Yazısı Yazmanın Zorlukları
- Bir gezi yazısında bulunması gereken özellikleri: okuyanların gezip görme özlemini karşılaması, okuru eğlendirerek yaşadığı ortamın tekdüzeliğinden kurtarması ve anlatılanların ilgi çekici olmasıdır.
- Gezi yazarı olağanüstülükleri yakalamak zorundadır ve güçlü bir gözlem gücüne sahip olmalıdır.
- Gezginin neyi gördüğünü, onun yaşam görüşü ile yakından ilgilidir.
- 04:28Gezi Yazısı Türleri
- Gezi yazıları konu ve anlatım yönüyle anı ve röportaj türüne benzer.
- Gezi, anı ve röportaj türleri büyük ölçüde yazarın kişisel gözlem, yorum ve izlenimine dayanır.
- Bu türleri birbirinden ayırmak bazen güçleşir, iyi bir okul bu türlerin ayrımına varabilir.
- 04:52Falih Rıfkı Atay'ın "Hint" Metni
- Falih Rıfkı Atay'ın "Hint" adlı eserinden alınan metin, 1943 yılında gazeteci arkadaşlarıyla birlikte çıktığı Hindistan gezisini anlatmaktadır.
- Metinde Hint manzaraları, deve koşulu arabalar, kast işareti taşıyan Hindular, kalpaklı Müslümanlar, sari kumaşa bürünen kadınlar ve kutsal inekler anlatılmaktadır.
- Hindularla Müslümanlar arasında çıkan boğazlaşmaların çoğu, bir Müslüman'ın dükkanı önünde inek kurban etmesinden olmaktadır.
- 08:35Metindeki Bilgiler
- Metinden Hinduların toplumsal yaşamı, giyinişleri, inanışları hakkında bilgi edinilir: arabaların develerle çekildiği, Hinduların kast işareti taşıdığı, Müslümanların kalpak veya fes giydiği, kadınların sari kumaşa büründüğü, ayaklarına bilezik, burunlarına inci veya mücevher taktıkları ve Hinduların ineği kutsal saydıkları.
- İkinci paragrafta Hindistan'da ineğe, erkeğe, çocuğa ve kadına verilen değer hakkında bilgi edinilir: Hinduların ineğe insanlardan daha çok değer verdikleri ve kadına değer vermedikleri anlaşılmaktadır.
- Metinde hayali kavramlara yer verilmemiş, Hindistan'da yaşayan topluluklar, inançları, giyinişleri ve kültürleri hakkında bilgi edinilmiştir.
- 10:57Gezi Yazılarının Tarihsel Gelişimi
- Gezi yazılarına çok eski devirlerden beri rastlanmaktadır, bu türün ilk önemli eserlerini verenlerin başında Venedikli ünlü gezgin Marco Polo gelir.
- Türk yazının da gezi türü yazarlarının en önemlisi Evliya Çelebi'dir, on ciltlik ünlü seyahatnamesinde Osmanlı İmparatorluğu'nun içinde ve dışında elli yılı bulan gezilerinde gördüğü yerleri anlatmıştır.
- Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde masal, türkü, mani, halk oyunları, geleneksel özellikler ve yörenin önde gelenleri anlatılır, anlatımında görülen sadelik, içtenlik ve söyleşi havası esere üstünlük sağlar.
- 12:52Cumhuriyet Dönemi ve Günümüzdeki Gezi Yazıları
- Cumhuriyet döneminde ve günümüzde gezi yazılarında nitelik ve nicelik olarak büyük aşama sağlanmıştır.
- Falih Rıfkı Atay'ın "Denizaşırı", Sadri Ertem'in "Tuna'dan Batıya", Reşat Nuri Güntekin'in "Anadolu Notları", Hikmet Birand'ın "Anadolu Manzaraları", Azra Erhat'ın "Mavi Yolculuk", Haldun Taner'in "Düşsem Yollara Yollara", Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun "Canım Anadolu", Melih Cevdet Anday'ın "Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan" adlı eserleri bu dönemin önemli gezi yazılarıdır.
- 13:48Gezi Yazısı Örneği
- Gazeteci Mustafa Balbay'ın "Ülkelere Değil Savaşa Düşmanım" adlı gezi kitabından bir bölüm sunuluyor.
- Mısır piramitlerinin atsız kahramanı olarak adlandırılan işçilerin bu dünya harikalarını nasıl gerçekleştirdikleri tam olarak bilinmiyor.
- Piramitlerin amacı, firavunların görkemini göstermek ve ölümden sonra eksiksiz bir yaşam sürmelerini sağlamaktı.
- 14:32Piramitlerin Yapımı ve İşçiler
- Bir firavun tahta oturduğu gün mezarı yapılmaya başlanıyordu ve en büyük mezar en uzun yaşayanın mezarıydı.
- İşçiler var güçleri ile çalışıyor, iş başında ölenler de yapıtaşı olarak piramide katkıda bulunuyordu.
- Tarihteki ilk grev Luksor'daki firavun mezarlarının yapımı sırasında yaşandığı sanılıyor.
- 15:01İşçilerin Çalışma Koşulları
- O dönemde on gün bir hafta ediyordu, işçiler dokuz gün çalışıyor, bir gün izin yapıyordu.
- Mısır müzesini gezdiren rehber, işçilerin bir gün nasıl dinlendiklerini sorduğunda "kendi mezarlarını yaparlardı" cevabını verdi.
- Mısır'ın birkaç bölgesinde işçi mezarlarının izleri bulunmuş ancak doğru dürüst bir iz bile kalmamış, arkeologlar tahminen burada olabilir gibi saptamalar yapmışlar.
- 16:00Gezi Yazısının Özellikleri
- Gezi yazıları bize bilmediğimiz yerler, olgular ve olaylar hakkında bilgi verir.
- Mısır piramitlerinin yapılış amacı firavunların görkemini göstermek ve ölümden sonra eksiksiz bir yaşam sürmelerini sağlamaktı.
- Piramitlerin yapımında çalışan işçiler dokuz gün çalışıp bir gün izin kullanırlarmış, bu bir günde de kendi mezarlarını yaparlarmış.
- 17:13İşçi Mezarlarının Kaybolması
- Yazar, işçi mezarlarını görmeye gidemediğini belirtiyor çünkü yolu yok ve doğru dürüst bir iz bile kalmamış.
- Arkeologlar tahminen burada olabilir gibi saptamalar yapmışlar, işçi mezarlarının da yüzyıllarca dayanan temeli olacak değil.
- Yazar, Mısır piramitlerini yapan işçilerden "Mısır piramitlerinin atsız kahramanı" diye söz ediyor, bu da piramitlerin firavunlar adına yapıldığı ve onları yapan işçilerin adlarının hiçbir yerde geçmediği anlamına gelebilir.
- 18:11Gezi Yazısı Yazma Önerisi
- Programda gezi yazısı tanımlanmış, özelliklerinden söz edilmiş ve örnek metinlerle bu türü tanıtmaya çalışılmış.
- İzleyicilerden gezilerini yazmaları, gezerek gördükleri yerlerin özelliklerini gözlemlemeleri isteniyor.
- Doğal güzellikler, insanların yaşayışları, giyinişleri, davranışları, gelenekleri, inançları, tarihi yapıları ve ilginç gelen şeyleri not alıp paragraflar halinde yazıya dökmeleri öneriliyor.