Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Rıdvan Blood adlı bir fizik öğretmeninin "Fizik Evim" kanalında sunduğu AYT 11. sınıf fizik dersinin bir bölümüdür.
- Videoda tork kavramı detaylı olarak anlatılmaktadır. İlk olarak torkun tanımı ve vektörel bir büyüklük olduğu açıklanmakta, ardından torkun formülü (F × d), birimi (Newton x metre) ve yönünün belirlenmesi için dört parmak sağ el kuralı gösterilmektedir. Daha sonra tork hesaplamaları üç farklı örnek soru üzerinden adım adım anlatılmakta ve son olarak bileşke tork kavramı ve tork dengesi konuları ele alınmaktadır.
- Videoda günlük hayattan örnekler (dumbbell, radyo ayarı, pencere kolları, kapı kolları, araba direksiyonları, şişe kapakları, vidalar ve çiviler) kullanılarak tork kavramı somutlaştırılmakta ve çeşitli geometrik şekillerdeki cisimlerde tork hesaplamaları yapılmaktadır. Son bölümde ise kenar uzunluğu dört metre olan homojen bir küpün basamaktan çıkarabilmek için gerekli minimum kuvvet hesaplaması yapılarak tork dengesi konusu pekiştirilmektedir.
- 00:08Tork Kavramı
- Rıdvan Blood, fizik öğretmeni olarak AYT 11. sınıf fizik dersinde tork ve denge konusunu ele alıyor.
- Fizik bilimi çerçevesinde cisimler üzerine uygulanan kuvvetin hareket durumlarında öteleme, titreşim ve dönme hareketleri gibi üç temel etki gösterdiği görülüyor.
- Dönmeye zorlama hareketi, kuvvetin cismi bir eksen üzerinde dönmeye zorlaması sonucunda oluşur.
- 00:55Torkun Tanımı ve Özellikleri
- Bir kuvvetin bir cisim ya da sistemi belirli bir eksen etrafında döndürme etkisine tork ismi verilir.
- Tork, T harfine benzeyen bir sembolle gösterilir ve vektörel bir büyüklüktür, dolayısıyla yönü ve doğrultusu vardır.
- Günlük hayatta dummbell'ı hareket ettirmek, radyonun ayar düğmesini çevirmek, pencere kolları, kapı kolları, arabaların direksiyonlarını döndürmek, şişelerin kapaklarını açmak ve vidayı çiviyi zemine saplamak gibi aktivitelerde tork kullanılır.
- 02:19Torkun Büyüklüğü
- Kuvvetin oluşturduğu torkun büyüklüğü, uygulanan kuvvetin büyüklüğü ve kuvvetin sistemin dönme eksenine dik uzaklığı ile doğru orantılıdır.
- 02:30Tork Kavramı
- O noktası etrafında dönebilen bir çubuğa yukarıya doğru bir F kuvveti uygulandığında, cisim O noktası etrafında dönmeye başlar.
- Tork, uygulanan kuvvetle kuvvetin dönme noktasına olan dik uzaklığın çarpımıyla bulunur.
- Torkun birimi newton çarpı metredir ve çubuğun boyuna değil, uygulanan kuvvetin dönme noktasına olan dik uzaklığına bağlıdır.
- 04:35Torkun Yönü
- Kuvvetin yukarıya doğru uygulanması durumunda çubuk saat yönünün tersine (2. yön) dönmeye başlar.
- Kuvvetin aşağıya doğru uygulanması durumunda çubuk saat yönünde (1. yön) dönmeye başlar.
- Tork vektörel bir büyüklüktür ve üç boyutlu olarak düşünüldüğünde sayfa düzleminden içeri (çarpı) ve sayfa düzleminden dışarı (nokta) yönleri vardır.
- 06:27Torkun Uygulamaları
- Kola kapağını saat yönünde çevirdiğimizde, kapağın içine doğru bir tork oluşur ve sayfa düzleminden içeridir.
- Kola kapağını saat yönünün tersine çevirdiğimizde, kapağın şişeden çıkmaya başlar ve sayfa düzleminden dışarıya doğru bir tork oluşur.
- Tornavida ile vidayı saat yönünde döndürdüğümüzde vida zemine doğru hareket eder ve içeriye doğru bir tork oluşur, saat yönünün tersine döndürdüğümüzde ise çivi zeminden çıkmaya başlar ve sayfa düzleminden dışarıya doğru bir tork oluşur.
- 09:53Torkun Sıfır Olduğu Durumlar
- Doğrultusu dönme ekseninden geçen kuvvetlerin döndürücü etkisi yoktur ve tork sıfırdır.
- Pencerenin kolunu ileriye veya kendimize doğru çekersek açamayız çünkü kuvvetin doğrultusu dönme noktasından geçmektedir.
- Kapıyı menteşeleri doğrultusunda uygulanacak kuvvetle açmak mümkün değildir çünkü kuvvetin kapı üzerinde döndürücü etkisi olmaz.
- 11:41Tork Hesaplama Yöntemleri
- Bir kuvvetin bir noktaya göre torku kuvvet ile dik uzaklık çarpımı olarak hesaplanır.
- Kuvvetin doğrultusu ile sorulan noktadan indirilen dikme, tork hesaplamasında kullanılan dik uzaklıktır.
- Kuvvetin bileşenlerine ayırmak da tork hesaplamasında kullanılan bir yöntemdir.
- 13:23Tork Hesaplama Yöntemleri
- Tork hesaplamasında kuvvetin bileşenlerine ayırarak veya dik uzaklık kullanarak yapılabilir.
- Kuvvetin yatay bileşeni dönme noktasından geçtiği için tork oluşturmaz, sadece düşey bileşen (F çarpı sin alfa) tork oluşturur.
- Dik uzaklık bulmak için kuvvetin doğrultusunu uzatıp, doğrultuya dik indirmek gerekir.
- 14:57İlk Tork Sorusu
- O noktasından geçen sürtünme 80 civarında rahatça dönebilen çubuğa etki eden kuvvetlerin torklarının büyüklük sıralaması sorulmuştur.
- Tork bir (F1×2d) 12fd olarak bulunmuş ve saat yönünde (çarpı) döndürmektedir.
- Tork iki (F2×2d) 8fd olarak bulunmuş ve saat yönünün tersine (nokta) döndürmektedir.
- Tork üç (F3×2d) 4fd olarak bulunmuş ve dönme noktasından geçtiği için torku sıfırdır.
- Torkların büyüklük sıralaması: Tork bir > Tork iki > Tork üç (sıfır).
- 17:48İkinci Tork Sorusu
- Kare şeklinde kesilmiş homojen bir levha O merkezinden menteşelenmiş ve üç eşit büyüklükteki kuvvet uygulanmaktadır.
- Tork bir (F×2d) 2fd olarak bulunmuş ve saat yönünün tersine (nokta) döndürmektedir.
- Tork iki (F×√2d) √2Fd olarak bulunmuş ve saat yönünde (çarpı) döndürmektedir.
- Tork üç (F×d) Fd olarak bulunmuş ve saat yönünün tersine (nokta) döndürmektedir.
- Torkların büyüklük sıralaması: Tork bir > Tork iki > Tork üç (sıfır).
- 20:52Üçüncü Tork Sorusu
- Aynı düzlemde bulunan F1, F2, F3 kuvvetlerinin eşit bölmeli dikdörtgen levha üzerindeki O noktasına göre torklarının büyüklükleri sorulmuştur.
- Torklar arasında doğru sıralama bulunması istenmektedir.
- 21:12Tork Hesaplama
- F1 kuvveti bileşenlerine ayrılarak, sağa doğru 1F ve yukarıya doğru 2F bileşenleri bulunur.
- Tork, kuvvetin bileşeni ile dönme eksenine olan dik uzaklığın çarpımıdır ve tork oluşturan sadece F2 bileşenidir.
- Tork 1, F2×2a=4 birim olarak hesaplanır ve saat yönünde (x) döndürür.
- 22:04Tork 2 ve Tork
- Tork 2'de iki bileşen vardır: sağa doğru 2F ve yukarıya doğru 2F.
- Her iki bileşen de saat yönünün tersine (nokta) döndürür ve dik uzaklıkları 2a olduğundan, toplam tork 8a×2=16 birim olarak hesaplanır.
- Tork 3'te sağa doğru 2F ve aşağıya doğru 2F bileşenleri vardır, ancak dönme noktasından geçtiği için tork oluşturmaz.
- 24:50Bileşke Tork Kavramı
- Bileşke tork, bir cisim veya sisteme uygulanan kuvvetlerin oluşturduğu tork vektörel toplamıdır.
- Zıt yönlü torklar çıkarılırken, aynı yönlü torklar toplanır ve büyük kuvvetin işareti bileşke torkun işareti olur.
- Bileşke tork, net tork olarak da adlandırılır.
- 25:54Çubuk Örneği
- Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli 6d uzunluğundaki çubuk, O noktasından geçen sürtünmesiz eksen etrafında serbestçe dönebilmektedir.
- F1 ve F2 kuvvetlerinin torkları saat yönünde (x) döndürürken, F3 ve F4 kuvvetlerinin torkları saat yönünün tersine (nokta) döndürür.
- Bileşke tork 4Fd×nokta olarak hesaplanır ve çubuk saat yönünün tersine dönmeye zorlanır.
- 28:54Levha Örneği
- Sayfa düzleminde O noktası etrafında dönebilen ağırlığı önemsiz levhaya 6F, 10F ve 20F büyüklüğünde kuvvetler uygulanır.
- F1 kuvvetinin torku saat yönünde (x) döndürürken, F2 kuvvetinin torku sıfırdır.
- F3 kuvvetinin bileşenleri 8F ve 6F'dir, her iki bileşen de saat yönünün tersine (nokta) döndürür ve bileşke tork 24 birim olarak hesaplanır.
- 32:09Tork Dengesi Problemi
- Kenar uzunluğu dört metre olan homojen ve eşit bölmeli küp, ağırlığı kırk newton olan bir cismin ağırlık merkezi orta noktasıdır.
- Cismin O noktasında bir metre yüksekliğinde bir basamak bulunmaktadır.
- Cismi basamaktan çıkarabilecek en küçük kuvveti bulmak için tork dengesinin sağlanması gerekir.
- 32:49Tork Dengesi Çözümü
- Kuvvetin en küçük olması için dik uzaklığın (d) en büyük olması gerekir.
- Homojen ve eşit bölmeli küp için ağırlık merkezinden aşağıya doğru ağırlık gösterilir ve O noktasına göre en büyük uzaklık belirlenir.
- Cismi basamaktan çıkarabilmek için dik bir kuvvet uygulanmalıdır.
- 33:50Tork Hesaplaması
- Cismin O noktasına göre oluşturduğu tork ile uygulanan kuvvetin O noktasına göre oluşturduğu tork eşit olmalıdır.
- Ağırlığın torku 40 Newton çarpı O noktasına olan dik uzaklık (2 birim) ile hesaplanır.
- Uygulanan kuvvetin torku 5 birim olarak hesaplanır ve sonuç olarak F = 16 Newton bulunur.