Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan fizik dersi formatında hazırlanmış eğitim içeriğidir.
- Video, atmosferin yapısı ve içeriği ile başlayıp, açık hava basıncının ne olduğunu, yükseklikle ilişkisini ve deniz seviyesindeki basınç farklarını açıklamaktadır. Ardından Toriçelli deneyi, sıvı basıncı, bileşik kaplar, kapalı kaplardaki gaz basıncı ve gaz basıncının faktörleri (hacim, sıcaklık, gaz sayısı) anlatılmaktadır. Son bölümde ise iç su dolu bardak, Magdeburg deneyi, teneke kutu, damacana, mum, balon joje, şişe ve yumurta gibi çeşitli malzemelerle yapılan deneyler gösterilmektedir.
- Video, akışkanlarda basınç büyük olandan küçük olana doğru hareket ettiğini vurgulayarak, açık hava basıncının günlük hayattaki uygulamalarını da açıklamaktadır. Çay bardağı-tabak ilişkisi ve tulumbalar gibi günlük hayattan örneklerle konu pekiştirilmektedir.
- 00:10Kapalı Kaplardaki Gaz Basıncı ve Açık Hava Basıncı
- Bu derste kapalı kaplardaki gaz basıncı ile açık hava basıncı konusu işlenecek ve deneyler üzerinden anlatım yapılacak.
- Dünya etrafını saran ve dünya ile birlikte dönen hava tabakasına atmosfer veya hava küre denir.
- Atmosferin içinde yüzde 78 azot, yüzde 21 oksijen ve yüzde 1 diğer gazlar (karbondioksit, karbonmonoksit, su buharı) bulunmaktadır.
- 00:58Açık Hava Basıncı
- Atmosferde bulunan gazlar yerçekimi kuvveti etkisiyle uzay boşluğuna yayılmazlar.
- Gaz moleküllerinin ağırlıkları ve hareketleri nedeniyle yeryüzünde bulunan cisimlere dik kuvvet uygularlar, bu kuvvete açık hava basıncı denir.
- Açık hava basıncı P ile gösterilir ve yaklaşık 150 bin Newton (15 binek arabasının ağırlığına eşit) kuvvet uygular, ancak vücudumuzdaki kan basıncı ile dengelendiği için hissetmeyiz.
- 02:19Açık Hava Basıncının Değişkenliği
- Yeryüzünün her yerinde açık hava basıncı aynı değildir, deniz seviyesine yaklaştıkça gaz yoğunluğu artarken, yeryüzünden uzaklaştıkça azalır.
- Deniz seviyesindeki gaz yoğunluğu daha fazladır, yüksek yerlerde ise daha azdır.
- Gaz yoğunluğunun az olmasından dolayı yüksek yerlerde açık hava basıncı düşüktür, deniz kenarında ise açık hava basıncı daha büyüktür.
- 03:24Toriçelli Deneyi
- Açık hava basıncını ilk defa 1643 yılında İtalyan bilim adamı Toriçelli tarafından ölçülmüştür.
- Toriçelli deneyinde bir metre uzunluğunda bir ucu açık bir ucu kapalı boru civayla doldurulur ve deniz seviyesinde sıfır derece sıcaklıkta ve nemsiz havada deney yapılır.
- Boru ters çevrilip civa dolu kaba daldırıldığında civa seviyesi 76 cm'ye kadar düşer ve orada kalır, bu da bir atmosfer basıncının 76 cm civaya eşit olduğunu gösterir.
- 05:54Barometre ve Deney Açıklaması
- Açık hava basıncı barometre adı verilen ölçüm araçları ile ölçülür.
- Deneyde ucu açık boru kullanıldığında civa yükselmez çünkü açık hava basıncı ile borunun içindeki basınç birbirini dengeliyor.
- Boru kapatıldığında açık hava basıncı etki etmez ve civa seviyesi 76 cm'ye kadar yükselir, bu da bir atm'in 76 cm civanın sıvı basıncına eşit olduğunu gösterir.
- 07:19Sıvı Seviyesi ve Basınç İlişkisi
- Sıvı seviyesi, kullanılan sıvının yoğunluğuna bağlıdır; civa yerine daha düşük yoğunluğa sahip bir sıvı kullanıldığında, denge için sıvı seviyesi artar.
- Sıvıların basıncı derinlik ve yoğunluğa bağlıdır; yoğunluk azaldığında, açık hava basıncına eşit olmak için derinlik artar.
- Civa kullanıldığında sıvı seviyesi 76 cm olurken, su kullanıldığında 10,50 metre olur çünkü civanın yoğunluğu 13,60 iken sıvının yoğunluğu 1'dir.
- 08:20Sıcaklık ve Basınç İlişkisi
- Havanın sıcaklığı arttıkça açık hava basıncı azalır çünkü gaz molekülleri genleşerek birbirinden uzaklaşır ve yoğunluğu azalır.
- Sıcak olan yerlerde açık hava basıncı düşük olur ve boru seviyesi aşağıya doğru iner, sıcaklığın az olduğu yerlerde açık hava basıncı daha yüksek olur ve boru seviyesi yükselir.
- Yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncı azalır, deniz kenarına indikçe açık hava basıncı artar; deniz kenarında sıvı seviyesi 76 cm iken, yukarıya çıkıldıkça sıvı seviyesi 74 cm, 70 cm ve daha aşağıya düşer.
- 09:50İnsan Vücudundaki Basınç Denge
- İnsan vücudundaki kan basıncı ile dışarıdaki açık hava basıncı birbirini dengeliyor, yukarıya çıkıldıkça bu denge bozulur.
- Açık hava basıncı düşerken iç basınç aynı kaldığı için belli bir noktadan sonra iç basınç açık hava basıncına göre daha büyük olur.
- Bu durumda kulaklar tıkanabilir veya burnundan kan gelebilir çünkü içerideki basınç büyük olduğu için dışarıya çıkmak ister.
- 10:26Bileşik Kaplar
- Ağzı açık kollardan oluşan bileşik kaplar yüksekliği en küçük olan kolun düzeyine kadar doldurulabilir çünkü tüm kollardaki basıncın eşit olması gerekir.
- Bileşik kaplarda dışarıdan açık hava basıncı etki eder ve aynı derinlikte basınçlarının birbirine eşit olması gerekir.
- Bileşik kapların en küçük seviyesindeki boru seviyesi neyse, o seviyeye kadar doldurulabilir.
- 11:42Kapalı Kaplardaki Gaz Basıncı
- Kapalı kaplardaki gaz basıncı açık hava basıncından farklıdır; gaz moleküllerinin belli bir şekli ve hacmi yoktur, hangi kaba koyarsanız onun şeklini alır.
- Gaz molekülleri hareketinden dolayı kabın kenarlarına çarpmaya başlar ve çarpma sayısı ne kadar fazla ise gazın basıncı da o kadar büyüktür.
- Kapalı kaplardaki gaz basıncını manometre adı verilen araçta ölçeriz.
- 12:23Gaz Basıncının Özellikleri
- Belli bir sıcaklık ve hacme sahip kapalı kaptaki gazın basıncı kabın içerisindeki her noktada aynıdır çünkü gazların basıncı aynen iletmesi gerekir.
- Kapalı bir kabın içine gaz koyulduğunda, gaz molekülünün sayısı artar ve her tarafa eşit oranda dağılır, bu sonucunda her taraftaki basınç aynı oranda artar.
- Kapalı kaplardaki gazlar basıncı aynen iletir, her tarafına eşit bir şekilde dağıtır.
- 13:42Gaz Basıncını Etkileyen Faktörler
- Kapalı kaplardaki gaz basıncını artırmak için gazların kabın çeperlerine çarpma sayısını arttırabiliriz, azaltmak için çarpmayı azaltabiliriz.
- Hacim azaldıkça basınç artar çünkü gaz molekülleri daha küçük alana sıkıştırıldığında kenarlara daha fazla çarpacak.
- Sıcaklık arttıkça basınç artar çünkü kapalı kaptaki gazların sıcaklığını arttırdığımızda taneciklerin hızı artar ve kenarlara daha fazla çarpacak.
- Kaptaki gaz sayısı arttıkça basınç artar çünkü gaz moleküllerinin sayısını arttırdığımızda kenarlara daha fazla gaz molekülü çarpacak.
- 15:04Esnek Balonlar
- Balonlar esnek bir maddedir ve esnek oldukları için balonun iç basıncıyla dış basıncı her zaman birbirine eşit olur.
- Balon dış basınç değiştiğinde iç basıncını da ona göre dengelemek ister, bunu hacmi arttırarak ya da hacmi azaltarak yapar.
- Dışarıdaki basınç arttığında balon hacmini azaltarak içerideki basıncın artmasını sağlar, basınç azaldığında ise hacmini arttırarak içerideki basıncın azalmasını sağlar.
- 16:48Balon Deneyi
- Deneyde balonun içerideki havası boşaltılır, bu nedenle gaz taneciklerinin sayısı azalır ve basınç azalır.
- Balona etki eden basınç azaldığı için balon kendini dengelemek için hacmini arttırarak dışarıdaki basınçla içerideki basıncı dengeleyecek.
- Belli bir noktadan sonra balonun içindeki basınçla dışarıda etki eden basıncı dengelemek için hacmini arttırarak bu dengeyi sağlıyor ve balon patlıyor.
- 17:42Açık Hava Basıncı Deneyleri
- İçi su dolu bir bardağın ağız kısmını kapatıp ters çevirdiğinizde su aşağıya akmaz çünkü dışarıdan etki eden açık hava basıncı içerideki sıvı basıncından daha büyüktür.
- Magdeburg deneyinde iki metal küreyi içindeki havayı boşaltarak birbirine yapıştırır ve bunları ayrı ayrı çekerlerse küreler birbirinden ayrılmaz çünkü açık hava basıncı onları birbirine yapıştırır.
- Metal bir teneke kutu ağzı açık şekilde ısıtıldığında içindeki hava tanecikleri yoğunlaşıp dışarıya çıkar, iç basınç azalır ve açık hava basıncı kutuyu sıkıştırır.
- 19:24Diğer Açık Hava Basıncı Deneyleri
- Damacana içerisine ateş yakıp ağzını kapattığınızda, içerideki gaz molekülleri yoğunluğu azaldığı için dışarıya çıkar, iç basınç azalır ve açık hava basıncı damacananın sıkışmasını sağlar.
- Mumu bardak ile kapatıp kapattığınızda, içerideki oksijen tükenmeye başlar, basınç azalır ve açık hava basıncı sıvının yükselmesini sağlar.
- Balon joje ısıtıldığında içindeki hava moleküllerinin hızı artar, genleşirler ve yoğunluğunun azalması ile kabın dışına çıkarlar, iç basınç azalır ve açık hava basıncı şişenin içine su doldurur.
- 23:30Günlük Hayatta Açık Hava Basıncı
- Çay bardağı çay tabağına konduğunda aradaki hava boşaltılır ve tabağın alt kısmından etki eden açık hava basıncı nedeniyle tabak bardakla birlikte kalkar.
- Tulumbalardan suyun çekilmesi ve iğnelerin içine sıvının çekilmesi açık hava basıncı sayesindedir, araçların içindeki hava boşaltılır ve suya daldırılırsa su açık hava basıncı etkisiyle içlerine doluyor.
- Pipetle bir şey içtiğinizde, pipetin içindeki havayı içinize çektiğinizde açık hava basıncı sıvıya etki ederek sıvının pipet içerisinde hareket etmesini sağlar.