Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 1611 yılında İstanbul'da doğan ve on ciltlik seyahatnamesini yazmış ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi'nin hayatını ve İstanbul hakkındaki bilgilerini anlatan bir belgesel formatındadır.
- Video, Evliya Çelebi'nin İstanbul'daki rüyasından başlayarak seyahatlerine başlamasını, şehrin tarihini ve kuruluşunu anlatmaktadır. İlk bölümde İstanbul'un dokuz kurucusu, yirmi iki dildeki adı, surları, kapıları, camileri, hanları ve mimari eserleri hakkında bilgiler verilirken, ikinci bölümde İstanbul Kalesi, Süleymaniye Camii, esnaf loncaları ve şehrin tılsımları ele alınmaktadır.
- Seyahatnamesinin tarih, dil, halk bilimi, sanat tarihi, dinler tarihi, tasavvuf tarihi ve yerel tarih araştırmacıları için önemli bir kaynak niteliği taşıdığı belirtilmektedir. Ayrıca İstanbul'da yaşayan fenni ustalar (Hezarfen Ahmet Çelebi, Lagari Hasan Çelebi gibi) hakkında da bilgiler sunulmaktadır.
- 00:46Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin Başlangıcı
- Evliya Çelebi, İstanbul'u ayrıntılarıyla tanımlamak isteyerek seyahatnamesine başlar.
- Seyahatnamesi, yüce yaratana ve Hz. Muhammed'e dua, övgü ve besmele ile başlar.
- Evliya Çelebi, seyahatlerine yol açan ünlü rüyasında Hz. Peygamber'in elini öper ve "seyahat ya Resulallah" diyerek dünyayı gezmeyi rüyalarında görür.
- 04:59Evliya Çelebi'nin Hayatı ve Eğitim Süreci
- Rüyayı gördüğünde 19 yaşında olan Evliya Çelebi, rüyadan 10 yıl sonra Bursa gezisine çıkana kadar İstanbul'u dolaşır ve öğrenimine devam eder.
- 1636-1638 yılları arasında saraya intisap ederek Sultan IV. Murat'a müsaitlik yapar.
- Seyahatnamesinin ilk kitabını "İslambol" olarak adlandırdığı İstanbul'a ayırır.
- 05:49İstanbul'un Kuruluşu ve Adları
- Evliya Çelebi, İstanbul'un Hazreti Süleyman tarafından kurulduğunu ve dokuz kurucusu olduğunu belirtir.
- İstanbul'un 22 dildeki adlarını verir: Latin'de Makedonya, Süryani'de Yankovic, İbrani'de Alexandra, Sırpça'da Pozanta, Yahudi'de Vejendonia, Frenk'de Ya Fürya, Acem'de Kayser Zemin, Hint'de Tahtium, Moğol'de Çaktırhan, Tatar'de Sakalli, Osmanlılarda İstanbul.
- 07:19Evliya Çelebi'nin Seyahatleri ve Görevleri
- Evliya Çelebi, zekasıyla, bilgisiyle ve güzel sesiyle ünlü biri olmasına rağmen İstanbul'da oturup resmi bir görev almayı düşünmez.
- Seyahatlerinin büyük bölümünü katiplik, memurluk, imamlık, müezzinlik, tahsildarlık, arabuluculuk, elçilik, ulaklık, kuryelik, savaşa katılmak ve musahiplik gibi görevlerle yapar.
- 1611 Mart 25'te İstanbul'da dünyaya gelen Evliya Çelebi, kendisini "hakir", "değersiz", "aşağı", "bayağı", "fakir" olarak tanımlar.
- 08:45Evliya Çelebi'nin Ailesi ve Saray Hayatı
- Büyük dedesi Fatih Sultan Mehmet'in bayraktarlarından, İstanbul'un fethine katılmış olan Yavuz Erbey'dir.
- Babası Kanuni Sultan Süleyman'dan Sultan I. Ahmed'e kadar hüküm süren padişahların kuyumcubaşılığını yapmış olan Derviş Mehmet Zilli Efendi'dir.
- 1636 Ramazan ayında Ayasofya Camii'nde Sultan IV. Murat Han'ın huzurunda Kur'an-ı Kerim okuyarak dikkatini çeker ve iki avuç altın hediye alır.
- 11:22Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin Önemi
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi 17. yüzyıl klasiği olarak hem edebiyat eseri hem de tarih, dil, halk bilimi, sanat tarihi, dinler tarihi ve yerel tarih araştırmacıları için önemli bir kaynaktır.
- On ciltten oluşan eserinin birinci cildiyle aynı zamanda ilk Türkçe İstanbul monografisinin de yazarıdır.
- Seyahatnamesinde İstanbul'un surları, kapıları, madenleri, tılsımları, esnafı, camileri, hanları, hamamları gibi her şeyi ayrıntılarıyla anlatır.
- 13:23İstanbul'un İnsan Deryası
- Evliya Çelebi, İstanbul'un değişmeyen bir özelliği olarak kalabalığını vurgular ve insan deryasının başka bir diyarda bulunmadığını belirtir.
- Yeryüzünde bin insan öldüğünde bin bir insanın doğduğuna ve soyun böylece devam ettiğine inanıldığını söyler.
- İstanbul sokaklarını adım adım dolaşan seyyah, alkol kullanmadığını her fırsatta dile getirirken, merak ve araştırma duygusuyla İstanbul'un bütün meyhanelerini tek tek dolaşır.
- 15:44İstanbul Kalesi ve Surlar
- Evliya Çelebi, İstanbul Kalesi'nin etrafını adımlayarak yedikule'den Ebu Eyyub el-Ensari Kapısı'na kadar 8.810 adım ve altı kapının olduğunu bildirir.
- İstanbul'un 27 adet kapısının aralarının ne kadar adımda olduğunu detaylı şekilde anlatır.
- Küçük Ayvansaray Kapısı'ndan Şehit Kapısı ile 14 kapı arası 6.500 adım olduğunu belirtir.
- 16:40Süleymaniye Camii'nin Yapımı
- Evliya Çelebi, Süleymaniye Camii'nin Fatih'in eski sarayının yarısını bölerek denize bakan yüksek bir tepe üzerinde inşa edildiğini anlatır.
- Caminin yapımında tüm Osmanlı ülkesinden toplanan 3.000 usta, 3 sene boyunca temel kazı yaparak dağ delicilerin kazma seslerini yerin dibindeki Öküz'e kadar ulaştırdıklarını belirtir.
- Büyük Usta Mimar Sinan'ın kalfalık dönemi eseri olarak tanımlanan cami, 1555-1557 tarihleri arasında inşa edilmiş ve Osmanlı mimarisinin en önemli yapılarından biridir.
- 19:44İstanbul'un Esnafı ve Tılsımları
- Evliya Çelebi, şehrin savaş ve barışta ihtiyaçlarını karşılayan yüzlerce esnafı, mensup oldukları loncaları ve birbirleriyle olan bağlantılarını anlatır.
- 1635 yılında Sultan IV. Murat'ın huzurunda yapılan geçit resminde cerrahlardan gülsuyu esnafına, ekmekçilerden sahaflara uzanan yüzlerce esnaf loncası hakkında bilgi verir.
- İstanbul'un 27 yüksek dağ üzerine kurulan 27 rasat tılsımlarından bahseder ve Sarayburnu'ndaki üç başlı heykelin düşman gemilerine ateş saçıp yakttığını anlatır.
- 22:18Havacılık Tarihi ve Hezarfenler
- Evliya Çelebi'nin havacılık tarihi üzerine verdiği bilgiler günümüz havacılığının ilk işaretleri gibi değerlendirilir.
- Hezarfen Ahmet Çelebi'nin kartal kanatlarıyla Galata Kulesi'nin tepesinden uçup Üsküdar'da doğancılar meydanına düşmesi anlatılır.
- Lari Hasan Çelebi'nin Sarayburnu'nda padişah huzurunda fişeğe binerek göklere yükselip kartal kanatlarını açarak uçtuğu belirtilir.