Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir sunucu ile Doçent Doktor Mehmet Falanca arasında geçen röportaj formatında bir sohbettir. Konuk, erken çocukluk dönemi eğitimi ve mizaç konularında uzmanlaşmış bir akademisyendir.
- Video, erken çocukluk döneminin tanımı, özellikleri ve çocuk yetiştirme sürecinde mizaç temelli yaklaşımın önemi üzerine odaklanmaktadır. Konuşmacı, çocukların üç temel yapısal kaynaktan (fizik ve içgüdü, duygu merkezli, entelektüel/zihinsel) geldiğini anlatarak, bu özelliklere göre eğitim stratejilerinin şekillendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, modern yaşamın çocukların gelişimine etkileri, teknoloji bağımlılığı ve anne-baba rolü gibi güncel konular da ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Enneagram kişilik teorisi, aile dinamikleri ve farklı mizaçlı ebeveynlerin bir arada nasıl uyumlu bir aile ortamı oluşturabileceği örneklerle açıklanmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'deki çocuk yetiştirme yaklaşımındaki eksiklikleri, çocukların doğal davranışlarını anlamak ve onları uslandırmak yerine mutlu olmaya yönlendirmenin önemini vurgulamaktadır.
- 00:09Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi ve Mizacına Dair Konuşma
- Programda erken çocukluk dönemi eğitimi ve mizacına dair değerlendirmeler ve açıklamalar paylaşılacak.
- Doçent Doktor Mehmet Falanca, çocuk büyütmek konusunda uzman bir akademisyen olarak misafir olarak konuk edildi.
- Çocuk büyütmek dünyanın en zor işlerinden biri olup, bu süreçte dikkat edilmesi gereken noktalar konuşulacak.
- 01:02Çocuk Büyütmek İçin Kaynaklar ve Bilgi Kirliliği
- Günümüzde yeni anne babalar çocuk büyütmek için kitaplara ve internet sitelerine başvuruyorlar.
- İnternet bir derya olmasına rağmen, bilgi kirliliği ve çöplüğe dönüşebiliyor.
- Besin konusunda uzmanlar sık sık farklı görüşler beyan edebiliyor, bu bilimin konusu olmasına rağmen çocuk büyütmek için bu şekilde ilerleyemeyiz.
- 02:04Kitapların Doğruluğu ve Sosyal Psikoloji
- Kitaplar bir insanın düşüncelerini kağıda ve mürekkebe bulaştırmış halidir.
- Toplumda bir kabul var ki, kitapta okunan her şey mutlak doğru kabul edilirken, yüz yüze bir öğretmenin söylediği şey kabul edilmesi güç olabiliyor.
- Yazılan şeyin ne kadar doğrulanmış, süzgeçten geçmiş ve uygunluk içerip içermediği dikkate alınmalıdır.
- 03:02Kaygı ve Doğal Yaşamdan Uzaklaşma
- Karen Horney, 1900'lerin "nevruz'un yüzyılı" olacağını, insanları korkutarak ve kaygılandırarak yönetebileceğimizi belirtmiştir.
- Çocuk doğar doğmaz anne düşünmeye başlıyor: iyi beslemezsek zeki olmaz mı, nasıl bir okula gitse, öğretmeni kim olsa.
- Kaygı duymak süreci doğallığından uzaklaştırıyor ve psikoloji bozulmaya başlıyor.
- 03:31Modern Yaşam ve Mutluluk
- Tarihin hiçbir döneminde bu kadar büyük bir konfora sahip değiliz: ulaşım, yemek, içmek, beslenmek, barınmak daha kolay.
- Doğalgaz yaygın olarak kullanılıyor, çevre daha temiz, alışveriş daha kolay ve pratik, haberleşme çok hızlı.
- Buna rağmen daha mutlu değiliz ve yapılan hiçbir çalışma bunun böyle olmadığını gösteriyor.
- 03:59Akıl Hastalıkları ve Depresyon
- 1900'lerin başında akıl hastalıkları yok denecek kadar azken, şu an sayamayacağımız kadar çok.
- 2009 yılından itibaren dünyada en çok parayı depresyona harcıyoruz, kanser veya aşılarla ilgili değil.
- Temel problem kaygının yanlış ilerlemesi ve bu kaygıya bağlı kalarak doğal yaşamdan uzaklaşmak.
- 04:44Erken Çocukluk Dönemi ve Özellikleri
- Erken çocukluk dönemi, Türkiye'de pedagojik koşullara göre 13-14 yaş dönemi olarak ele alınmaktadır.
- 13 yaşından sonra çocukların soyut düşünme becerileri gelişir ve bağımsız akıl yürütme, ahlaki karar alma süreci işletebilirler.
- Piaget'e göre, çocuklar masal mutlak dönemden kurtulduklarında ahlaki anlamda gelişim kabul edilir ve yetişkin kabul edilirler.
- 05:58Çocukların Ahlaki Gelişimi
- Masal mutlak dönemde çocuklar mülkiyet kavramından haberdar değildir ve "başkasının oyuncağı alınmazmış" gibi ifadeleri sadece teknik olarak kabul ederler.
- 13 yaşındaki bir çocuğa "çevre kirletilmez" denildiğinde, kendinden yola çıkarak "çünkü daha sonra o çevrenin olumsuz koşullarından biz de etkileniriz" diyebilir.
- Başka bir açıdan "çevre kirletilirse gelecekte diğer canlılara, yaşama miras bırakılacak hayata, evrene kötülük etmiş olur" diyerek başkasını düşünmüş olur.
- 07:32Çocuk ve Sorumluluk İlişkisi
- Anne ve babaların aceleciliği ve kaygıları farklı sonuçlara yol açabilir, çocuklar sorumluluklarının farkında olmaları beklenir.
- Çocuk ve sorumluluk ilişkisi doğru değildir, sorumluluklarının farkında olanlara yetişkin denir.
- Batı'da meta analizlere göre "çocuk özgür bırakılsın" gibi sloganlar sıfır etkisi olmayan şeylerdir.
- 08:22Çocukların Duygusal Özellikleri
- "Çocuk hassas değildir, çocuk anne ve baba tarafından hassaslaştırılır" sloganı doğru değildir.
- Çocukların ahlaki muhakemeleri gelişmediği için derin bir vicdani muhasebeleri yoktur, kolay suçluluk duymaz, pişman olmaz ve üzülmez.
- Çocuklar kendi çıkarları üzerinden hareket ederler ve egosentriktir, kendi ihtiyaçlarını karşıladığınız müddetçe mutludurlar.
- 09:20Modern Hayatta Çocukların Durumu
- Modern hayat çocukları tası gibi binalarda, gökdelenlerde yetişkinlere bağlı hale getirmiştir.
- Çocukların psikolojisini bozmak istiyorsanız onu yetişkinlerle büyütün yeter.
- Çocukların zekasını geliştirmek için beslenme ile hiçbir ilişki yoktur, sadece anne sütü optimize eder.
- 10:17Üstün Yetenekli Çocuklar ve Normal Öğrenme
- Dünyada normal insanların sayısı daha yaygın, %2-2,5'lük çocuk çok daha hızlı ve yüksek bir öğrenme gücüne sahiptir.
- Üstün yetenekli çocukların en büyük riski başarısızlıktır, Edison bile okuldan kovulmuştur.
- Çocuklar söylenenin tersini yapmaya kodlanmıştır, bu bilimsel bir gerekçeye sahiptir.
- 11:47Çocukların Özgürlüğü ve Bağlanma
- Çocuk küçük insan değildir, insandır ve sizin mülkünüz değildir.
- Zeka hayal kurarak ve serbest düşünerek gelişir, sokaktaki çocuğun oyun oynaması bu gelişimi sağlar.
- Çocuklar küçük egosuyla olayları birbirine bağlamaz, iki gün sonra konuyu unuturlar ve kaldıkları yerden devam ederler.
- 13:36Doğru Bağlanma ve Çocukların Sağlığı
- Doğru bağlanma, güvenli bağlanma için anne ve babaların bağlanmayı temin eden orijinal taraflar arasında tutarlılık olması gerekir.
- Dünyada insanlara temas etmeyen hayvanlarda nevroz görülmez, köpekler ve kediler insanlarla yaşamaya başladıklarında tuhaflaşmaya başlarlar.
- Çocuğun sağlıklı büyümesi için daha iyi beslemek yerine akranlarıyla serbest ortamda bir arada bulundurulması ve sınırlı miktarda müdahale etmek yeterlidir.
- 14:54Köpek Deneyleri ve Çocuk Bakımı
- Dowland ve Miller'in 1954'te yaptığı deneyde, köpeklere kare ve daire gösterilmiş, karenin köşeleri yumuşatıldığında köpekler elipsi görünce hem sevinç hem korku yaşamışlar.
- Belirsiz şekiller gösterildiğinde köpeklerde tuhaf ulumalar, bayılma, konversiyon nöbetleri, depresif çökkünlük ve enerjisizlik gibi olumsuz davranışlar görülmüş.
- 80'lerin psikoloji bilgileri Türkiye'de tercüme edilmiş ve kültürel uyumsuzluk nedeniyle demode olmuş, ancak günümüzde tutarlı disiplin gerekliliği vurgulanıyor.
- 16:33Çocuk Bakımı İçin Üç Temel Prensip
- Çocuğa çocuk olmak, oynamak, zıplamak, takla atmak ve eğlenmek önemlidir.
- Anne ve baba olmak, koruyucu olmak, affetmek ve bağışlamak gerekir.
- Hakim ve yargıç olmak, ceza verirken üzülmemek ve korkmamak önemlidir, çünkü çocuklar her şeyi hızlı sezerler.
- 18:12Doğru Cezalandırma Yöntemi
- Cezanın ergeneral ilişkisine göre onur kırıcı olmaması, korkuyu içermemesi, çocuğu aşağılamaması ve irrasyonel olmaması gerekir.
- Çocuğun yemek yememesi durumunda ceza açlığını kesmek değil, yemek yememesinin cezasını yemekle ilgili olarak uygulamak gerekir.
- Çocuğun kişiliğine, benliğine ve saygınlığına saldırarak problemleri çözmeye çalışmak, çocuğun dirençini artırır.
- 20:03Esneklik ve Yaratıcılık
- 60'lar ve 70'lerde esnek bırakılan insanlar daha yaratıcı, orijinal ve ilginç olmuşlardır.
- Z kuşağı, teknoloji bağımlılığı nedeniyle birbirine benzeyen, kaygısı olmayan, çevresine duyarlı olmayan ve toplumsal ilgisi olmayan bir kuşak olarak görülüyor.
- Zorla bir şeyler yaptırmaya çalışmak bir yere kadar olur, sonrasında tıkanma yaşanır.
- 22:18Kapitalizm ve Psikolojik Oyunlar
- Kapitalizm kaygıyı alışveriş yaptırır, yaşama iter ve tüketim alışkanlıklarını belirler.
- Organik gıda gibi kavramlar, çevresel faktörler göz ardı edildiğinde gerçek değerini kaybeder.
- Avrupa Birliği'nin icme suyu borularının içinin porselen kaplanma zorunluluğu vardır, böylece suyun metale değmemesi sağlanır.
- 22:55Gıda Güvenliği ve Sağlık
- 1900'lerde kimyasal gübre ve tohumla oynanmamış olsa da insanlar yine de hastalanıp ölüyordu, bu da insanın sağlıklı olmasının tek bileşeninin gıda olmadığını gösteriyor.
- 200 yıl önce dünyadaki bütün gıdalar organikti ve o dönemde de verem, tetanoz, kanser gibi hastalıklar vardı.
- Bilim adamları küresel ısınma konusunda uyarılar yapıyor ancak yarım derecelik bir artış insanın hissedebileceği değerlere henüz erişmedi.
- 24:46Otizm ve Teknoloji Bağımlılığı
- Otizm 1950'de her 10.000 doğumda bir rastlanırken, şu an 300 doğumda bire düştü, neredeyse her sitede bir tane otistik çocuk var.
- Erken çocukluk dönemi eğitimi ve mizacını konu alan konuşmada, doğru zannettiğimiz yanlışlar ve etkisi olmayan ama kendimizi paraladığımız durumlar anlatıldı.
- Teknoloji bağımlılığı sadece çocuklar için değil, hepimizin içinde boğulduğu ve mücadele konusunda önemli bir konu haline geldi.
- 26:21Teknoloji Bağımlılığının Nedenleri
- Teknoloji artık bugünkü hayatın içerisinde ve bunu sınırlamaya çalıştığınız müddetçe tekrar talep artacak.
- Elektrik ve ışıkla birlikte gece hayatı, sokağa çıkma, akraba ziyareti, seyahat etme gibi aktiviteler artmaya başladı.
- Eskiden herkes kendi bağında, bahçesinde çalışıp kendi giyeceğini ve yiyeceğini üretiyordu, takasla çalışan bir hayatı vardı.
- 27:55İnsanın Beş Ana İhtiyacı
- İnsanın beş ana ihtiyacı vardır: hayatta kalmak, sağlık, bağlılık, eğlence ve yabancılaşma.
- Bağlılık teknoloji için de geçerlidir; bayrağa, toprağa, dine, aileye, şehre bağlanmak önemli.
- Din, bağ, toprak, değerler yoksa neye yararız, bu tarih boyunca böyleydi ama eğlenmek için neye bağlanacağız bunu bulmamız gerekiyor.
- 28:28Anne-Baba İlişkisi ve Teknoloji
- Anne-baba akşam evde otururken çocuklara eğlence yerine soru çözme, sohbet etme veya kitap okuma gibi aktiviteler önerirler, ancak kitap okumak eğlendirici değil, önemli bir ihtiyaçtır.
- Konuşmacı, üniversite lojmanında otururken çocuklarının tabletlerle oynamak yerine onunla araba yıkamaya gitmekten daha keyif aldıklarını anlatıyor.
- Anne-babaların mükemmeliyetçi olmaları, sürekli hayatın kurallarını hatırlatmaları ve mütemadiyen yorum yapmaları, çocukların teknolojiye bağlanmasına neden oluyor.
- 30:24Teknolojiye Bağlanma Nedenleri
- Yorum yapmak ve mükemmeliyetçi tutumlar, çocukların hazzı engelleyen ve onları teknolojiye bağlayan faktörlerdir.
- Çocuklar, anne-babaların eleştirmesi yerine, teknolojinin "game over" diyerek başa dönme özelliğini tercih ederler.
- Çocuklar uzun konuşmalara gelen canlılar değillerdir, bu nedenle anne-babaların kısa ve net şeyler söylemesi, çocuklara yorum yapmalarını bırakmaları önemlidir.
- 31:28Çocukların Hazzı ve Eğitim
- Çocukların hazzı sadece anne-babayla oyun oynayarak karşılanamaz, bu nedenle okul öncesi eğitim, arkadaşlar ve doğru şehir planlaması önemlidir.
- Konuşmacı, kuzey ülkelerinde anaokulunun uyku salonunun dışarıda olduğunu ve çocukların yüzlerine gres yağına benzer bir yağ sürüldüğünü anlatıyor.
- Çocukların koşullara uyum sağlaması için doğru koşulların değerlendirilmesi gerekiyor.
- 33:01Çocukların Zihinsel Durumu
- Çocukların eğlencesi, şakası ve gülmesi yemek ve su gibi temel ihtiyaçlardır, ancak anne-babaların kaygıları genellikle beslenme, okul, matematik gibi konulara odaklanır.
- Anne-babaların çocuklara çok fazla aktivite yaptırmaya çalışması, çocukların zihnini gerginliğe ve stres durumuna sürükler.
- Çocukların gerildiğini fark etmelerine engel olmak yerine, onların mizacı (temperament) ve doğasına uygun davranmak gerekir.
- 34:34Kültürel ve Toplumsal Kodlar
- Türkiye'de Türk türkülerinin altıyüz yıllık arşivinde gönüllü-akın çelişkisinden geçen tematik şarkılar bulunmaktadır.
- Karadeniz kültürü, tahıl temelli bir toplum olmadığı için Anadolu'dan farklıdır ve folkloru diğer bölgelere benzemez.
- Üretim biçimi, yaşam biçimini belirler; örneğin Terme'ye kadar evlerin mimarisi birbirine benzerken, Samsun'a geçildiğinde karasal iklim nedeniyle evler değişir.
- 36:13İnsanların Üç Yapısal Kaynağı
- Sufizm, Orta Asya, Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu'da kökleri olan bir düşünce akımıdır ve bu alanda yazılar, metinler, belgeler ve çizimler bulunmaktadır.
- İnsanlar üç yapısal kaynaktan gelir: fizik ve içgüdü kaynağı, duygu merkezli olma ve entelektüel/zihinsel kaynak.
- Fizik tabanlı insanlar yemekleri geciktiğinde sinirli olur, uykuya erteleyemezler ve çabuk sezerler, hissederler.
- 36:53Yapısal Kaynakların Özellikleri
- Duygu merkezli insanlar (kedigiller gibi) temas etmeyi, dokunmayı seven, alıngan, gözündeki yaş hazır, süslü püslü, somutçudurlar.
- Entelektüel/zihinsel kaynak, duyguyla çelişen akıl kısmını temsil eder ve dikkatli üretim temeli yazan, her şeyi izleyen, depolayan, aklında tutan, hareket eden ve olaylar arasındaki ilişkiyi sağlamaya çalışan insanlardır.
- Bu üç yapısal kaynağa doğru yönetememe evliliklerde de gündeme gelir, insanlar severken bile kavga edebilirler.
- 37:53Huyların Uyması ve Aile Dinamikleri
- Rahmetli anneannenin "herkes cinsini sever" sözü, huyların uyması gerektiğini vurgulamaktadır.
- Anne duygusal merkezde, baba entelektüel merkezde, çocuk fizik merkezinde olabilir ve her biri kendi tarafına çekmekle meşgul olabilir.
- Baba dokuz mizaçsa, üçlü koltukların olsun, meyve tabağı yanında dursun, musluk bozulmuş olsa bile acelesi yoktur ve kıyamet kopana kadar onu değiştirmeyecektir.
- 39:32Huyların Etkileri ve Toplumsal Dinamikler
- Çocuğa ne yapacağımızla ilgili karar vermek için bir mühendislik gereklidir.
- Tarihte köylerde, insanlar keyifli, sıcak, huzurlu bir ortamda oturur, cenaze kaldırılma biçimleri ve düğünler keyifli, temiz, piri pak olur.
- Bu mutluluk akışı, köyün büyükleri, kanaat önderleri, imamı ve öğretmeninin doğru huylarla denk gelmesi ve yayılmasıyla oluşur.
- 40:14Çocukların Mizaç Tipini Anlamak
- Çocukların hangi mizaç tipinde ve hangi yapısal kaynağa sahip olduğu belirlenmelidir; duygu odaklı, entelektüel odaklı veya fizik odaklı olabilirler.
- Çocukları önce yapısal kaynak olarak anlamaya çalışmak gerekir; eğitimciler, anneler, babalar ve sosyal hizmetlerde çalışanlar bunu yapmalıdır.
- Erikson'un anlatımına göre, insanın hayatını olumsuzluklar kadar olumlu olaylar da belirler; olumsuzluklar miktar olarak doğru yönetilirse gelişiminize katkı sağlar.
- 41:39Mizaç Temelli Yaklaşım
- Mizaç temelli yaklaşıma göre insanlara nasıl yaklaşırsak daha doğru sonuçlar elde edebiliriz.
- Aileler pratik bir şekilde ana öncelikleri belirleyebilirler; çocuk hem çok karışık hem çok basit bir canlıdır.
- Çocuğun psikolojik karmaşasına girmemek gerekir çünkü çok hassas bir yerdir; dokunduğunuz an bozulabilir.
- 42:38Mizaç Sınıflamaları
- Dokuz temel sınıflama vardır ve bu pratik bir bilgidir; Enegram teorisi olarak bilinir.
- İsmail Erkan Bey'in kitapları, konuşmacının hazırladığı metinler ve Batılı kaynaklardaki ciddi eserler bu konuda takip edilebilir.
- Çocuklar neden farklı olduğu pratik bir bilgidir; anneler, babalar ve öğretmenler bunu anladıklarında ihtiyaçları belirlemiş olurlar.
- 43:05Dikkat Eksikliği ve Mizaç İlişkisi
- Türkiye'de tek hekim imzasıyla, devlet hastanesi olmak zorunda değil, çocuklara kırmızı reçeteyle dikkat eksikliği ilacı verilebilmektedir.
- Araştırmada, yedi mizaç denen hareketli çocukların tamamına yanlış bir şekilde ilaç verildiği tespit edilmiştir.
- Diyarbakır'da danışmanlık verilen bir okulda, hareketli bir öğrenci tanımlanmış bir ilaç kullanırken, sınıf içerisinde en az onun kadar hareketli diğer çocuk da vardı.
- 44:13Çocukların Dikkat Süresi ve Hareket İhtiyacı
- İnsanlık yaratıldığından beri dikkat süresi böyle; çocukların dikkatinden beklentimiz artmıştır.
- Apartmanlarda yaşıyoruz, okullar çok kalabalık; tüm öğretmenler ve aileler uslandırılmış çocuklar istemektedir.
- İki tabanlı çocuklar için hareketsizlik ızdırap değildir, ancak yedi tabanlı çocuklar (dokuzuncu sınıflama içerisinde) hareket etmeden öğrenemezler.
- 45:35Mutluluk ve Eğitim
- Bu dünya sadece başarılı olmaya değil, mutlu olmaya da gelmiştir; ikisi bir aradadır.
- Mutluluk insanın kendisi olmasıdır, buna müsaade edilmesidir.
- Erken çocukluk dönemi, bu dönemin eğitimini ve mizacı konuştuk, ancak süre el vermediği için daha fazla konuşmaya fırsat bulunamadı.