Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kuruluşuna ve kurtuluşuna giden yolun temel taşı olan Erenköy savunmasını anlatan tarihsel bir anlatımdır. Videoda Rauf Denktaş, İsmet İnönü, Makarios gibi dönemin önemli siyasi figürleri yer almaktadır.
- Video, Kıbrıs'ın tarihsel gelişiminden başlayarak 1963-1964 yıllarındaki olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. EOKA örgütünün Türk sivillere yönelik saldırıları, Türk Mukavemet Teşkilatı'nın kuruluşu, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve 1963'teki "Kanlı Noel" olayları detaylı şekilde ele alınmaktadır. Özellikle 5 Ağustos 1964'te başlayan ve 9 Ağustos'ta sona eren Erenköy savunması, Türkiye'nin ilk kez fiilen müdahale hakkını kullandığı hava harekatı ve bu harekatın sonuçları detaylı olarak anlatılmaktadır.
- 00:38Kıbrıs'ın Tarihi Geçmişi
- Kıbrıs, 1878-1914 yılları arasında İngilizlere bırakıldı ve Birinci Dünya Savaşı'nda İngilizler adayı ilhak ettiler.
- Türkiye Cumhuriyeti Lozan Antlaşması ile Kıbrıs'ın İngilizlerde kalmasını kabul etmek zorunda kaldı.
- Kıbrıs'taki Rumlar 1931'den itibaren Yunanistan ile birleşmek için çalışmaya başladılar ve 1953'te EOKA örgütünü kurarak hem siyasi hem silahlı mücadeleye başladılar.
- 01:19EOKA'nın Hedefleri ve Türk Mukavemet Teşkilatı
- EOKA'nın hedefi Kıbrıs'taki Türk ahaliydi ve "Aktias" planıyla Türkleri yıldırma, yıpratma ve yok etmeyi hedefliyordu.
- Sivil Türklerin karşısındaki şiddet karşısında Ankara ve İstanbul'da öğrenim gören Kıbrıslı öğrenciler Türk Mukavemet Teşkilatını kurdu.
- 1959'da Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmasına rağmen, Rumlar 1963'te anayasayı tek taraflı değiştirip Türk yönetimini yok saymaya başladılar.
- 02:24Kanlı Noel ve Türkiye'nin Müdahalesi
- Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı ve başpiskopos olan Makarios, Türklerin toptan imha edilmesi için "Akritas" planını devreye soktu.
- 23 Aralık 1963'te başlayan "Kanlı Noel" döneminde 103 Türk köyü boşaltıldı ve 364 Türk şehit oldu.
- Türkiye 25 Aralık 1963'te Lefkoşa üzerinde ihtar uçuşu gerçekleştirdi ve 16 Şubat 1964'te donanma Kıbrıs açıklarına geldi.
- 03:45Türkiye'nin Müdahale Kararı ve Zorlukları
- Türkiye Büyük Millet Meclisi, Garanti Antlaşması'nın 4. maddesine dayanarak 16 Mart 1964'te Kıbrıs'a müdahale kararı aldı.
- Türkiye'nin adaya karadan çıkarma yapmamasının nedenleri arasında Sovyetlerin Rumları desteklemesi, Türk donanmasının yetersizliği ve Amerika'nın Türk donanmasına engel olma emri vardı.
- İsmet İnönü, 16 Nisan 1964'te Time dergisine verdiği demecide "Müttefikler tutumlarını değiştirmezse Batı İttifakı yıkılabilir" dedi.
- 05:27Erenköy Savunması'nın Başlangıcı
- Türk Mukavemet Teşkilatı, 31 Mart 1964'ten itibaren Erenköy'den adaya silah soktu ve dağıttı.
- Rumlar, Türkiye'nin silah ve cephane ikmal yapabilmesinin önüne geçmek için Erenköy'ü ele geçirmek istiyordu.
- 5 Ağustos 1964'te 15 bin Rum ve Yunan kuvveti Erenköy ve Mansura bölgelerine saldırıya geçti ve Türk köyleri kuşatıldı.
- 06:32Erenköy Savunması ve Türk Hava Müdahalesi
- Rumlar Selçuklu ve Alevkaya köylerini bombardımana tuttu ve sahildeki Türk balıkçı teknelerini batırdı.
- Türk Mukavemet Teşkilatı lideri Rıza Vuruşkan iki müdafaa hattı oluşturarak mücadeleye başladı.
- 8 Ağustos 1964'te Malatya ve Eskişehir'den kalkan uçaklar Erenköy'e ulaştı ve Rum mevzilerini bombaladı.
- 07:57Türk Hava Müdahalesinin Sonuçları
- 8 ve 9 Ağustos'ta toplam 34 savaş uçağı, Rumların topçu bataryalarını, şilebini, hücum botlarını ve kamyonlarını tahrip etti.
- Türk jetleri Rum kuvvetlerinin %40'ını saf dışı bıraktı ve Gemi Konağı limanına sığınan iki Rum hücum botu batırıldı.
- 9 Ağustos'ta ABD Dışişleri Bakanı, Türk hükümetinden Kıbrıs'a yönelik saldırılarını durdurmasını istedi.
- 09:50Erenköy Savunması'nın Sonu
- 10 Ağustos'ta Makarios, görüşmelere ve Türkiye'nin taleplerine hazır olduğunu bildirdi.
- 3 Eylül 1964 gecesi TSK'da görevli bir üsteğmen, bir astsubay ve 25 er ve erbaştan oluşan komando birliği Erenköy'e çıktı.
- Erenköy savaşları sona erdi ancak Rumların saldırılarıyla sessizlik tekrar bozulacak ve Türkiye sorunu halletmek için kara çıkarması yapacaktı.