Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk tarihindeki önemli bir dönemi anlatan tarihsel bir anlatımdır. Videoda Emir Timur (Çağatay Hanı) ve Yıldırım Bayezid gibi Türk tarihinin önemli hükümdarları ele alınmaktadır.
- Video, Emir Timur'un 1336'da doğumundan başlayarak, Doğu Çağatay Hanlığı'nın çöküşü, Maveraünnehir'i ele geçirmesi, Harzem, Horasan, İran ve Kafkasya'ya yönelik seferleri, Hindistan seferi ve sonunda Yıldırım Bayezid ile olan çatışmasını kronolojik olarak anlatmaktadır. Ankara Savaşı'nın hazırlık aşamaları, iki ordunun hareketleri ve savaşın seyri detaylı şekilde aktarılmaktadır.
- Videoda ayrıca Timur'un askeri stratejileri, acımasızlığı ve entelektüel yönü hakkında bilgiler verilmekte, Yıldırım Bayezid'in esir düşmesi ve bu olayın Osmanlı İmparatorluğu'na etkileri anlatılmaktadır. İstanbul'un kuşatma altında olduğu ve Timur'un gelişinin Roma İmparatorluğu'nu kurtardığı bilgisi de paylaşılmaktadır.
- 00:31Çağatay Hanlığı'nın Zayıflaması
- Cengiz Han 1227 yılında ölmüş, imparatorluk toprakları oğulları ve torunları arasında paylaşılmıştır.
- Çağatay Hanlığı, doğuda Uygur ülkesinden başlayarak batıda Buhara ve Semerkant dahil Ceyhun'a kadar olan bölgedi ve Türklerin yoğun yaşadığı yerlerdendi.
- 14. yüzyılın ortalarına doğru zayıflayan Çağatay Hanlığı, 1346 yılında Kazan Han'ın ortadan kaldırılmasıyla ülke birliğini kaybetti ve doğu-batı şeklinde ikiye ayrıldı.
- 01:31Emir Timur'un Doğuşu
- 1336 yılında doğan Emir Timur, Moğol kökenli olan ve Müslümanlaşmış Türkleşmiş Barlas boyundan geliyordu.
- Barlaslar hanlığın batısında yer alıyor ve önemli bir siyasi kitle olarak mevcut kalmıştı.
- Timur'un kökeni ve geçmişi hakkında büyük tartışmalar bulunmaktadır.
- 03:24Emir Timur'un İlk Siyasi Adımları
- Emir Timur'un bilinen ilk siyasi çıkışı 1360 yılına denk gelmektedir.
- Doğu Çağatay Hanı Timur Tuğluk, iç çalkantılar yaşayan hanlığın batı kısmına sefer düzenleyip Maveraünnehir'i ele geçirmişti.
- Timur, Tuğluk Timur'a bağlılığını bildirdiği için atalarının yurdu olan Keş ve yöresi kendisine bırakılmıştır.
- 04:01Timur'un Güçlenmesi
- Timur, yeni Çağatay Hanı İlyas Hoca ile anlaşmazlığa düşerek, eski batı hanlı hükümdarı Kazaga'nın torunu Hüseyin'in isyanına katılmıştır.
- Timur, savaş sırasında sağ kol ve bacağından yaralanıp sakat kalmış ve "aksak" anlamında "Leng" denilmiştir.
- 1365 yılında güçlerini toparlayıp hanlığın batısını geri almayı başaran Timur ve Hüseyin, 1370 yılında araları açılınca Timur, Hüseyin'i Belh kalesinde kuşatıp öldürmüştür.
- 05:19Timur'un Tahta Çıkışı ve Yayılma Politikası
- Hüseyin'i ortadan kaldıran Timur, 1370 Nisan ayında Semerkant'a gelip tahta oturmuştur.
- Tahta geçişinin hemen sonrasında yayılma politikası uygulamaya başlamış, 1370-1372 yıllarında Fergana Vadisi'ne sefer düzenlemiş ve Harzem'e el atmıştır.
- Timur, Harzem üzerine seferlerde bulunurken, Ceyhun Irmağı'nın doğusunda, İssık Göl ve Kaşgar taraflarında oturan Moğollar üzerine ve Deşt-i Kıpçak'ta ordular göndermiştir.
- 06:23Ak Orda Hanlığı ve Timur'un İran Seferleri
- Ak Orda Han'ın kaçak oğlu Töktamış, Semerkant'a gelerek babasının tahtını geri almak için Timur'dan yardım istemiştir.
- Timur, Ak Orda Devletinin güçlenmesini istemediği için taht mücadelesine karışmış ve Töktamış'ı han yapmıştır.
- Timur, İran'ı istilaya karar vererek 1386 yılında Semerkant'tan hareket etmiş, Hazar Denizi'nin güneyini, Luristan'ı ve Azerbaycan'ı ele geçirmiştir.
- 08:30Timur ve Ak Orda Hanlığı Arasındaki Çekişme
- Timur'un ihsanıyla taht sahibi olan Töktamış Han, güçlü bir karakter olup Altınorda Devletini tekrar ihya etmiştir.
- Zengin olan bu ülkeyi Timur'a bırakma niyetinde olmayan Töktamış, bu durum Ak Orda ve Timur arasında çekişme hazırlamıştır.
- 08:50Timur ve Muzafferiler Arasındaki Çatışmalar
- İki devlet arasındaki ilk askeri çatışmalar Timur bölgede iken gerçekleşti ve bu çarpışmalar ileride yaşanacakların habercisiydi.
- 1387'de Kafkas topraklarından ayrılan Timur, dönüşte Muzafferilerin elindeki bazı toprakları almayı başardı ve İsfahan halkının katledilmesi emrini verdi.
- Timur, askerlerine belli bir sayıda kelle getirmelerini emreden emir, emre uymayan askerlerini öldüreceğini söyleyince 70 bin kelle kısa sürede toplandı ve bunlardan kuleler yapıldı.
- 09:31Çağatay Ordusu ve Taktikleri
- Üç yıllık sefer adı verilen askeri harekat 1388 yılında Semerkant'a dönüşte sonlandırıldı.
- Timur, Taktamış Han'ın Harzem diyarını ayaklandırmış ve Buhara yakınlarına kadar sokularak bölgeyi yağmalamasına tepki gösterdi.
- Çağatay ordusu 1391'de Desti Kıpça sefer kararı aldı ve başşehir'den Taşkent'e, oradan Otrar'a geçildi.
- 10:14Kunduzca Nehri Savaşı
- Çağatay ordusu zorlu sefer sırasında çokça ıstırap çekti ve en sonunda iki ordu Kunduzca nehri civarında karşılaştı.
- Çağatay ordusu çok yorgundu ama Timur aldığı istihbarat ve karşı tarafın tuğcusunu kendi tarafına geçirmesi sayesinde savaşı kazanmayı bildi.
- Savaş sonucunda Timur ve askerleri bol ganimeti ele geçirmişler, üstelik dönüşte Bozkırda Taktamış'a bağlı göçebe toplulukları da yağma etmişlerdi.
- 10:47Timur'un Kişiliği ve Devlet Yapısı
- Emir Timur tam anlamıyla bir askeri deha idi ve Türk tarihinin gördüğü en kudretli liderlerdendi.
- Timur, kendisini İslam'ın kılıcı ve sancaktarı olarak görüyordu ve dünyaya nizamı kendi kılıcının getireceğine inanıyordu.
- Timur, kellelerden kuleler yapıyor, kendisine diz çökmeyen şehirlerin halkını kılıçtan geçiriyor, şehirleri dümdüz edip arpa tarlalarına çeviriyor, insanları canlı canlı harca katıp üzerlerine binalar dikiyordu.
- 11:32Timur'un Devlet Yapısı
- Timur, döneminin hiçbir devlet liderinde olmayan sanatsal zevke ve bakış açısına sahipti ve onunla beraber Timur Rönesans'ı yaşamıştır.
- Timur devletin hiçbir şeyiydi; kukla Çağatay Han'ı sembolik de olsa devletin en tepesindeki kişiydi.
- Timur ülkesinin sahibiydi, Han'ın da sahibiydi ve devlet de onun varlığı ile kaimdi.
- 12:40Beş Yıllık Sefer
- Emir 1392 yılı Haziran ayında beş yıllık sefer denilen sefere çıktı, Ceyhun'u geçerek Mazenderan ve Loristan yoluyla Şiraz'a varıp Muzafferiler hanedanına son verdi.
- Timur, Bağdat'a dayanan Çağatay ordusu kuşatmaya başladı ve 1393'te Bağdat'ı aldı.
- Timur, Anadolu beyliklerine ve Memlükler'e itaat etmesi için mektuplar yolladı ve Van'a kadar ilerleyerek buraları ele geçirdi.
- 13:21Timur'un Stratejik Hamleleri
- Tehlikenin yaklaştığını gören Yıldırım Bayezid, Memlük Sultanı Berkuk, Altınorda Hanı Taktamış ve Kadı Burhaneddin arasında bir ittifak kuruldu.
- Timur bu ittifakı parçalamak amacıyla Sivas'a doğru ilerledi ve Erzurum'a ulaştı.
- Timur'un amacı kuzeyde Taktamış ile güneyde Memlük Sultanlığı arasındaki bağı kesmekti.
- 13:57Taktamış ile Savaş
- Timur önce Gürcistan'da fetihlerde bulundu ve 1394 yılında Altın Orda kuvvetlerinin Derbend'i geçtiği haberini aldı.
- 15 Nisan 1395 Terek ırmağı kıyısında yapılan savaşı kazandıysa da Taktamış'ı ele geçiremedi.
- Timur, kuzeye ilerleyerek Taktamış'a destek veren herkesi cezalandırdı, Moskova yakınlarına ulaşarak etrafı yağmaladı ve dönüş yolunda Azak, Astarhan ve Berke Sarayı'ı yağmalayıp yaktı.
- 14:51Hindistan Seferi
- Uzun yıllardır Çin'e sefer yapmak için hazırlanan Timur, ani bir kararla Hindistan'a sefer yapmaya karar verdi ve 1398'de yola çıktı.
- Timur, Kabil yöresinde oturan Hindu ve Brahmanlara darbeler vurulup fetihlerde bulunduktan sonra Sind irmağını geçerek etrafa asker sevk etti.
- Delhi yakınında Tuğluk hükümdarı ile karşılaştı ve Timur'un uyguladığı strateji işe yaradı, düşman efektif bir taktikle yenildi.
- 15:59Dörtlü İttifak ve Sonuçları
- Timur daha bölgeden gitmeden önce Osmanlı Sultanına mektup yazıp Taktamış'ı bitirdiğini ve Kadı Burhaneddin'i ile Berkuk'u da bitireceğini bildirdi.
- İttifak başta zedelenmedi, her ne kadar Altın Orda devre dışı kalsa da başta Berkuk ve Bayezid iyi ilişkilere devam etti.
- Kadı Burhaneddin'in ölmesiyle durum değişti ve Batıda Haçlılara karşı büyük zaferler kazanan Yıldırım Bayezid, doğu toplumunda şanını giderek arttırdı.
- 17:15Timur'un Son Seferi
- Hindistan'dan dönen Timur, bir süre Semerkant'ta kalıp imar faaliyetlerinde bulunup hazırlıklarını tamamladıktan sonra batıya doğru yeniden hareketlendi.
- Timur'un hedefi Suriye ve Anadolu'ydu.
- 1392-1397 yılları arasını kapsayan beş yıllık seferde büyük zaferler kazanan Emir Timur, Suriye ve Anadolu'ya doğru yönünü kuzeye çevirdi.
- 18:51Timur ve Batı Türk Dünyası
- Timur Hindistan'da iken, batıda Taktamış'ın oyun dışı kalmasından sonra Berkuk ve Bayezid arasındaki ilişki daha da sağlamlaştı.
- Topraklarını kaybeden Celayirli Ahmet ve Karakoyunlu Yusuf eski şehirlerini geri alırken, Timur'un oğlu Mirahşah Tebriz'de Çağatay hakimiyetini yerleştirmeye çalışıyordu.
- Bozkırdan gelen tehlikeye karşı herkes uzlaştı ancak 1398'de Akkoyunluların Sivas kadısı Burhanettin'i öldürmesi ve bir yıl sonra Memlük hakimi Berkuk'un ölümü dengeyi bozdu.
- 19:58Yıldırım Bayezid'in Anadolu'daki Güçlenmesi
- Yıldırım Bayezid, babasından devraldığı beyliği devlete dönüştürmüş ve Anadolu'daki siyasi bütünlüğü sağlamayı hedeflemişti.
- Kadı Burhanettin'in ölümüyle Anadolu'nun ortasında büyük bir otorite boşluğu oluştu ve Mısır'da ise küçük yaşta tahta geçen Ferec'in iktidarı sarsıldı.
- Bayezid, Sivas'ı Timurlulara bağlı Akkoyunluların kuşatması üzerine ele geçirdi ve Tokat, Kayseri, Divriği, Elbistan, Darende ve Malatya'yı da kontrol altına aldı.
- 21:50Timur ve Bayezid'in Karşılaşması
- Timur ve Bayezid, Kadı Burhaneddin ve Berkuk'un ölümüyle oluşan boşluğu doldurmak için birbirlerine karşı çıkacaklardı.
- Ankara Muharebesi'ne giden sürecin tek nedeni Emir Timur'un cihan hakimi olmak istemesiydi.
- Timur, batısında güçlü bir yapı olan Osmanlıları kendisine tabii kılmak istiyordu, Bayezid ise istiklalinden vazgeçmek istemiyordu.
- 23:40Sivas Meselesi ve Savaşın Başlangıcı
- Sivas ve Erzincan çok önemliydi çünkü Anadolu'nun kapısıydı ve kimin elindeyse ona avantaj sağlıyordu.
- Bayezid, Erzincan emiri Mutahharten'den vergi istemesine Timur sert bir cevap verdi ve bu durum sürtüşmeleri alenen ortaya serdi.
- Timur, Bayezid'in hırslarını ve tutkularını iyi biliyordu ve onu hata yapmaya itiyordu.
- 25:19Timur'un Sivas'ı Ele Geçirme ve Şam'a Yürüyüşü
- Çağatay ordusu 9 Ağustos 1400'de Sivas'a gelip şehri kuşattı ve 26 Ağustos'ta teslim oldu.
- Timur, kendisine karşı iyi savunma yapan 4000 Osmanlı sipahisini diri diri mezara gömdü ve Sivas şehri yerle bir oldu.
- Timur, Sivas'ı ele geçirdikten sonra güneye yönelerek Malatya, Antep, Halep, Hama, Humus ve Şam'ı birbiri ardına ele geçirdi.
- 27:52İki Hükümdarın Karşılaşması
- Karakoyunlu Yusuf ve Ahmet, Timur'un önünden kaçarak önce Memlük Devleti'ne sonra Bayezid'e sığındılar.
- Bayezid, Karakoyunluları Timur'a karşı tampon ve dış koruma hattı olarak kullanmak istiyordu.
- Sivas'ın başına gelenlerin ardından hiddetlenen Bayezid, Sivas'ı geri aldı ve Timur'a bağlı Erzincan'la Kemah'ı topraklarına kattı.
- 28:43Savaşın Artış Hızı
- Suriye'de olan Timur, sığınmacıların iadesini istedi ve Osmanlıların kendisine tabii olmasını emretti.
- Bayezid'in bu talepleri kabul etmemesi ve karşılıklı mektuplarda ağır ithamlarda bulunması, gerilimi artırdı.
- Timur, Suriye seferini bitirip Mısır'a yönelmek yerine kuzeye dönme kararı aldı ve dönüş yolunda Bağdat'ı iki defa aldı.
- 29:51Timur ve Osmanlılar Arasındaki Diyalog
- Osmanlı devlet adamları, Suriye seferinde Çağatay ordusunun gücünü gören Timur Kürekani'yle barış sağlamak için elçi gönderdiler.
- Timur, Osmanlılardan Kara Yusuf'u, ardından ailesini ve Kemah kalesini isteyince, Bayezid bunlara karşı çıktı.
- Timur'un sürekli isteklerinin amacı Yıldırım'ı köşeye sıkıştırmaktı ve en sonunda Bayezid'in aşağılayıcı hediyeler yollaması diyalog kapısını tamamen kapattı.
- 30:51Savaşın Yükselişi
- Barış ihtimalini taşıyan son mektup Karamanoğulları tarafından ele geçirilip yok edildi.
- Karamanoğulları ve diğer beylikler, topraklarını tekrar alabilmek için uzun süredir bu savaşı bekliyordu.
- 1402 baharında Çağatay ordusu Erzincan ve Kemah üzerinden Sivas'a vardı.
- 31:17İstanbul'un Kuşatması
- Yıldırım Bayezid o sıralarda odak noktasını İstanbul'a yöneltmişti.
- İstanbul 1394 yılından beri aralıklarla kuşatma altında tutuluyordu ve düşmesine kalmıştı.
- Timur'un gelişi, doğu Roma'yı kurtaran bir mucize oldu ve imparator teslim olmaktan vazgeçti.
- 31:45Ankara Savaşı'nın Hazırlığı
- Yıldırım Bayezid, rakibinin hareketini duyunca Bursa'da ordularını topladı; o zamanlar başşehir Edirne değil Bursa'dı.
- Padişah Haziran ayı sonunda Ankara'ya vardı, ağırlıklar bırakılıp Kızılırmak geçildi ve Tokat'a varıldı.
- Bayezid, Kızılırmak ve Yeşil Irmak arasında dağlık ve ormanlık alanda savaşmak istiyordu çünkü piyadelerin manevra kabiliyeti daha yüksekti.
- 32:32Savaş Alanının Seçimi
- Timur, rakibinin seçtiği savaş alanına gitmedi, Osmanlıları yormak ve savaş alanını kendisi seçmek istiyordu.
- Timur, Bursa'ya çalım atıp ülkenin ortasına doğru ilerleme kararı aldı ve Ankara'ya ilerledi.
- Ankara'yı alarak Osmanlılar başkentleri ile iletişim kuramayacak ve sıkıntıya düşeceklerdi.
- 33:56Savaş Alanının Tespiti
- Savaşın yapıldığı yer hakkında bazı çelişkiler mevcuttur, genel kanı Çubuk Ovası'da gerçekleştiği yönündedir.
- Son yapılan inceleme ve araştırmalar bulguların ve mantıksal detayların savaş alanı olarak Haymana'nın batısındaki Çuluk Siviller mevkiini gösterdiği yönündedir.
- Ankara önlerinde baskın yapma imkani yakalayan Osmanlı sultanı, Timur'un gerilere çekilip düzen kurmasına izin verdi.
- 34:48Osmanlı Ordusunun Eksiklikleri
- 1402'nin Temmuzunda iki ordu karşılıklı saf bağlamıştı, Osmanlı ordusu kovalamacadan çok yorulmuş ve bitkin düşmüştü.
- İkinci eksisi kuraklıktı, Timur su kuyularını tahrip etmişti ve kurak bölgede Osmanlı askerleri su bulamadı.
- Üçüncü eksisi ise sayısal olarak azlığıydı, Osmanlı'nın 70 bin, Çağataylıların ise 100-120 bin kişi arasında olduğu düşünülmektedir.
- 35:34Savaş Düzeni
- Timur kendi geliştirmiş olduğu yedili düzene girdi, oğullarını, torunlarını ve emirlerini ilgili yerlere koydu.
- Yıldırım da klasik Osmanlı düzenine geçti, oğullarını ve beylerini ilgili yerlere koydu.
- Osmanlılar coğrafya iyi yerleşmiş ve rakibin süvari gücünü arkaya kaçırmayacak şekilde alana yayılmıştı.
- 36:44Savaşın Başlangıcı ve Dönüşümü
- Savaş Osmanlı tarafının beklediği gibi başladı, karşılıklı ok atışlarının ardından Timur hızlıca Osmanlı sol kanadına saldırdı.
- Daha savaş yeni başlamıştı ki, 20 bin kişilik Tatar birlikleri bir anda taraf değiştirdi.
- Sol kanatta yer alan Saruhan, Aydın ve Menteşe yöresinden gelen beylik askerleri, eski beylerini Timur'un yanında görünce bir anda taraf değiştirdi.
- 37:53Savaşın Devamı ve Yükselişi
- Timur, merkezin ve sol kanadın ilk saflarına da hücum emri verdi böylece Osmanlı'nın kendi soluna yardım etmesini engelleyecekti.
- Savaşın bittiğine kanaat getiren sadrazam, şehzade Süleyman'ı da alıp savaş meydanından ayrıldı.
- Şok uğrayan Bayezid'in sağ kanadı ise iyi işliyordu, asıl savaş burada ve merkezde oldu.
- 39:02Savaşın Sonu ve Yıldırım'ın Esir Edilmesi
- Sağ kanatta olan Germiyanoğulları da ihanet zincirinin bir halkası olup taraf değiştirdi.
- Yıldırım, merkezdeki birlikleriyle tüm saldırıları göğüslemek zorunda kaldı, oğulları dahi babalarından yüz çevirip kaçmıştı.
- Alandan zar zor ayrılmaya ikna edilen Bayezid, çemberi yarıp kaçtığı sırada atının tökezlemesi ile düştü ve Çağatay Hanı Mahmud Han tarafından esir edildi.