Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bilimsel bir anlatım formatında Einstein'ın genel görelilik kuramını ve uzay-zaman kavramını açıklayan eğitici bir içeriktir.
- Video, Einstein'ın 1915 yılında teorik olarak ortaya attığı genel görelilik kuramının temel prensiplerini, kuazarların çift görünmesi olayı üzerinden kanıtlarını ve 1919'da Sir Arthur Eddington tarafından güneş tutulması sırasında test edilmesini anlatmaktadır. Ayrıca, 2016 yılında LIGO gözlemevi tarafından iki kara deliğin birleşmesi sonucu ortaya çıkan kütleçekim dalgalarının tespit edilmesi ve bu keşifin LIGO ekibinin 2017 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmasına yol açması da ele alınmaktadır.
- Video, Einstein'ın teorilerinin modern teknolojiyle doğrulanması üzerine durarak, daha sonra Schrödinger, Bohr, Heisenberg ve Planck gibi diğer bilim insanlarının çalışmalarına da değinmektedir.
- 00:10Çift Görünen Kuazar
- Dünyamızdan yaklaşık onbeş milyar ışık yılı uzaklıktaki iki adet ışığa bakıyoruz, bu cisimler kuazar (Türkçe adıyla yılberk) adı verilen gizemli cisimlerdir.
- Bu cisimler ilk kez 1979 yılında İngiltere'deki bir teleskoptan görüntülendi ve bilim insanları 957 ve 561 olarak ayrı isimler verdiler.
- İncelemelerde bu cisimlerin birbirine çok benzediği ortaya çıktı ve sonunda bu iki ayrı cisim aslında tek bir cisim olduğu anlaşıldı.
- 01:15Einstein'ın Genel Görelilik Kuramı
- Einstein, 20. yüzyılın başında tüm insanlığın binlerce yıl boyunca evreni yanlış yorumladığını ve Isaac Newton gibi dahilerin bile yanılabileceğini anlatan bilim insanıdır.
- Einstein'ın evrenini en iyi anlatan kelime "spacetime" (uzayzaman)dir; uzay üç boyutlu yer veya mekan, zaman ise bu mekandan bağımsız değildir.
- Einstein'ın evreninde her şey bir varlığın içinde hareket eder, boşlukta değil; tüm gök cisimleri yoğun bir sıvı gibi düşünebileceğimiz oluşumun içinde hareket ederler.
- 03:07Kütleçekim Mercek Etkisi
- Maddenin uzayzaman içindeki etkileşimi, tek bir cismi çift görmemizin ilginç durumuna neden olmuştur.
- Devasa kuazardan yola çıkan ışık, bizimle arasındaki galaksilerin uzay-zamanı bükmesi nedeniyle bükülür ve biz baktığımızda arkasında bulunan kuazarı çift görürüz.
- Bu duruma "kütleçekim mercek etkisi" denir ve Einstein'ın genel görelilik kuramının bir kanıtıdır.
- 05:12Einstein'ın Teorisinin Kanıtı
- Einstein'ın teorisini ortaya attığında birçok bilim insanı burun kıvırmış, ancak 1919'da Sir Arthur Eddington'ın güneş tutulması sırasında yapılan testle kanıtlanmıştır.
- Einstein, uzay-zaman bükülmesinin ışığı tam olarak 1,75 ark saniye bükeceğini hesaplamıştı ve bu hassas bir ölçümdür.
- Eddington, Afrika ve Brezilya'da görevlendirdiği gruplarla güneş tutulması sırasında Hyades yıldız grubundan gelen ışığı ölçmüş ve Einstein'ın teorisini doğrulamıştır.
- 07:31Merkür Gezegeninin Yörüngesindeki Sapma
- Merkür gezegeninin yörüngesindeki sapma, Newton'ın teorisi ile hesaplandığında çok ufak da olsa bir fark vardı ve tüm gezegenler hesaplamaya tam uyarken Merkür tutmuyordu.
- Einstein'ın genel görelilik kuramı ortaya atıldığında, uzay-zamanı açıkladığında Merkür yörüngesindeki sapma sıfır sapma ve sıfır hata ile oturuyordu.
- Einstein'ın genel görelilik kuramı, evrendeki tüm hareketleri açıklıyordu ve nereye bakarsanız bakın, hangi galaksi ile hesaplarsanız hesaplayın tam olarak cevabı veriyordu.
- 09:25Kütleçekim Dalgaları ve Einstein'ın Teorisi
- Genel görelilik kuramının kameralara yakalandığı en etkileyici olay kütleçekim dalgalarıdır.
- Uzayın boş olmadığı ve uzayzaman kumaşında yaşanan her olayın bu kumaşı etkilediği düşünüldüğünde, iki kara deliğin çarpışması veya birleşmesi sonucunda ortaya çıkacak devasa patlamanın uzayzamanı geniş bir çerçevede etkilemesi gerekir.
- Einstein bu dalgaları tahmin etmiş ancak o zamanki teknolojiyle gözlemlenmelerinin mümkün olmadığını düşünmüştü.
- 10:12Kütleçekim Dalgalarının Tespiti
- 2016 yılında LIGO isimli gözlemevi, asıl amacı kütleçekim dalgalarını tespit etmek olan bir projeye hayat verdi.
- LIGO ekibi, tarihte ilk kez iki kara deliğin birleşmesi ile ortaya çıkan inanılmaz enerji nedeniyle oluşan kütleçekim dalgalarını tespit etti.
- Bu dalgaların var olduğunu teorik olarak 1974 yılında bazı bilim insanları bulmuştu, ancak ilk kez cihazlarla, sensörlerle ve lazerlerle doğrudan tespit edildi ve LIGO ekibi 2017 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü aldı.
- 11:01Einstein'ın Teorisinin Devamı
- Einstein'ın eklediği dört boyut bize yetmeyecek, beş, on, bin hatta sayısız boyutlar olabilir.
- Hem ölü hem canlı olabilen kediler ve aynı anda başka yerlerde olan ama telepatik bir iletişim halinde olan parçacıklar gibi konular Einstein'ın teorisinin devamıdır.
- Erwin Schrödinger, Niels Bohr, Werner Heisenberg ve Max Planck gibi bilim insanları Einstein'ın teorisinin gelişiminde önemli rol oynamıştır.