• Buradasın

    Efes Antik Kenti ve Artemis Tapınağı Hakkında Bilgilendirici Video

    youtube.com/watch?v=v5fp_qTYe-k

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir rehber tarafından sunulan Anadolu arkeolojisi kapsamında Efes antik kenti ve Artemis tapınağı hakkında bilgilendirici bir gezi anlatımıdır.
    • Video, Efes'in tarihsel gelişimini kronolojik olarak ele alıyor. Hitit metinlerinden başlayarak kentin dört-beş kez yer değiştirdiği, ticaret merkezi olarak nasıl geliştiği ve Artemis tapınağının dünyanın yedi harikasından biri olarak tanınması anlatılıyor. Ayrıca ana tanrıça kültlerinin tarihsel gelişimi ve Efes Artemis'in ikonografisindeki sembollerin anlamları da açıklanıyor.
    • Videoda Efes'in yaşadığı doğal zorluklar, Herakleitos gibi önemli düşünürlerin varlığı, Herostratos tarafından yakılan tapınak ve 19. yüzyılda İngiliz mühendis Wood tarafından bulunması gibi önemli olaylar da yer alıyor. Selçuk'taki Efes Müzesi'ndeki eserler hakkında da bilgi veriliyor.
    00:36İonia Bölgesi ve Efes'in Tarihi
    • İonia bölgesi, Kıta Yunanistan'dan özellikle Mora Yarımadası'ndan gelen İyonların 1200'lerden sonra yerleştiği bir bölgedir.
    • Hitit metinlerinden bu bölgenin Arzava Krallığı olduğunu ve başkentinin Abhazya (bugünkü Efes) olduğunu biliyoruz.
    • Efes antik kenti, yüzyıllar boyunca dört-beş defa yer değiştirmiş ve farklı isimlerle anılmış bir şehirdir.
    02:05Efes'in Coğrafi ve Tarihsel Özellikleri
    • İonia olarak adlandırılan Gediz ve Menderes nehirleri arasındaki bölge, antik çağın en ünlü kentlerine ev sahipliği yapmıştır.
    • 1995 yılında Çukuriçi ve 2000 yılında Gül Hanım Arvalya höyüklerinin tespiti, Efes antik kenti'nin yakınında denizle iç içe canlı bir Neolitik evrenin yaşandığını kanıtlamıştır.
    • Efes'in eski yerleşimi Ayasoluk tepesinde bulunmuş, ancak bugüne kadar bu bölgede bir kazı yapılmamıştır.
    04:12Efes'in Yer Değişimi
    • Milattan önce 8. yüzyılda Ege Denizi'nin küçük Menderes ovası olduğu ve Artemis tapınağının limanın önünde durduğu bilinmektedir.
    • Küçük Menderes nehri getirdiği alüvyonlarla Efes'in limanlarını doldurmuş ve kent birkaç kez taşınmak zorunda kalmıştır.
    • Efes'in en güçlü tanrıçası olan Artemis'in kültünün bulunması, kenti bir mülteci sığınma yerine çevirmiş ve Ayasoluk tepesi büyük bir üne sahip olmuştur.
    06:10Ayasoluk Kazıları
    • Erken Tunç Çağın başından itibaren yerleşim görmüş ve bu dönemde bir yarımada olduğu anlaşılmıştır.
    • 2012 yılında Prof. Dr. Mustafa Büyük Kolancı tarafından başlatılmış düzenli kazılar, Ayasuluk tepesinin Arzava Mira Krallığı'nın başkenti Apasas olabileceği konusundaki görüşleri sağlamlaştırmıştır.
    • Ayasuluk kazıları, Mora Yarımadası'nda MÖ 2000 ortalarında güçlenen Homeros'un Akhaları ile Mikenler arasında ticari ve kültürel ilişkilerin varlığını ortaya koymuştur.
    07:11Ortaçağ Kaleleri
    • Ortaçağ kaleleri, MS 7-8. yüzyıllarda başlayan Arap akınlarıyla Anadolu'nun kontrolünü kaybetmiş olan Doğu Roma İmparatorluğu döneminden sonraki dönemi kastedilir.
    • Merkezi bir güç olmayınca keşmekeş ve ölüm kalım savaşı yaşanmış, güçlü kişiler kendilerini ağa, bey, derebeyi veya kral ilan etmişlerdir.
    • Bu durum Osmanlı İmparatorluğu büyüyüp Anadolu'da kontrolü sağlayıncaya kadar devam etmiş, özellikle Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u almasıyla sona ermiştir.
    09:40Artemis Tapınağı
    • Efes'teki ikinci durağımız, bir zamanlar dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen Artemis tapınağıdır.
    • Artemis tapınağında yapılan kazılardan bildiğimiz kadarıyla MÖ 8. yüzyıl belki daha da erkenden iskan edilmiş.
    • Efes'in kurulduğu yer, bugün kilometrelerce Ege'den uzak olsa da, antik çağda en önemli deniz ticaret yollarının kesiştiği noktadaydı.
    11:13Efes'in Liman Özellikleri
    • Efes, Fenike'den, Afrika'dan, İskenderiye'den, Akdeniz'den gelen ticaret yollarının kesiştiği noktadaydı.
    • İyi bir liman için güvenli, korunaklı bir liman ve tatlı su kaynağı gerekiyordu.
    • Efes limanının hem ticaretin ortasında olması hem tatlı su kaynakları olmasının yanı sıra, Artemis tapınağı hem sığınma hakkı veriyordu hem de banka gibi çalışıyordu.
    12:38Artemis Tapınağının Tarihi
    • Selçuk ilçesi yakınlarında, Ayasuluk tepesi'nin güneybatısındaki düzlük alanda konumlanan Artemis tapınağında, MÖ 550 yıllarına tarihlendirilen ilk görkemli tapınağın öncesinde MÖ 8. yüzyılın ortalarından itibaren üç yapı evresi tespit edilmiştir.
    • İlk yapı MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenir, 6,5x13,5 metre ölçülerinde dört x sekiz düzeninde, etrafı sütunlarla çevrili, içinde açık bir kutsal odası olan peripteros bir tapınaktır.
    • MÖ 6. yüzyılın ortalarında Sardes merkezli güçlü Lidya Devleti'nin egemenliğine giren Efes'te, Lidya Kralı Kroisos, tanrıça Artemis için inşa edilen görkemli tapınağı kabartmalı sütun tamburları Columnae Calata bağışlamıştır.
    14:38Efes'in Banka İşlevi ve Zenginliği
    • Efes Artemis tapınağı, gemicilerin değerli paralarını ve mallarını belli bir ücret karşılığında bırakarak güvenli bir şekilde saklamalarına olanak sağlıyordu.
    • Bazı gemicilerin fırtınalarda batması veya kaybolması durumunda, Efes sadece ticaretten değil, tapınağın varlığıyla da sürekli zenginleşen bir kent haline geldi.
    • Efes, liman kentliği ve zenginliği sayesinde İonia'nın en önemli kenti konumunda kaldı.
    15:46Efes'in Entelektüel Gelişimi
    • Efes, sadece zenginlik değil aynı zamanda entelektüel düzeyde de ileriydi ve İyon düşünürlerinin en önemlilerinden Herakleitos (Heraklit Efesli) burada yaşamıştır.
    • Herakleitos'un "her şey akar" (panda rai) deyişi, Einstein'ın ispatladığı görecelik teorisinden bahsediyordu.
    • Herakleitos'un düşünceleri çağının çok ilerisinde olduğu için insanlar tarafından kolayca anlaşılamıyordu ve ona "karanlık düşünür" denilmişti.
    16:41Efes'in Su Sorunu ve Yeni Kent
    • Efes, Büyük Menderes'in küçük bir parçası olan Kaystros (Küçük Menderes) ırmağı yüzünden sürekli belaya giriyordu.
    • Limanları bataklık olmaya başlamış, yağmurlarda şehri sık sık su basıyor ve sıtma gibi dertlerle uğraşıyorlardı.
    • MÖ 4. yüzyıl sonunda Lucias zamanındaki İskender'in generallerinden biri, Efes'in zenginliğini kendine mal etmek için kenti yeni ve daha düzgün limanı olan bir yere taşıma çabalarına girişmiş, ancak Efesliler buradan gitmek istemiyorlardı.
    17:40Yeni Efes'in Kuruluşu
    • Lucias, yağmurlardan önce kentin bütün drenaj borularını tıkayarak kenti tamamen su basmış ve Efesliler yeni kente taşınmışlardır.
    • MÖ 334 yılında Büyük İskender'in Artemis tapınağını onarmak yerine, Efesliler kendi gayretleriyle eskisinden daha muazzam bir tapınak yapımına başlamışlardır.
    • Tapınağın heykeltıraşlık işlerinde dönemin en önemli sanatçılarından Praksiteles çalışmış ve kabartmaların yer aldığı sütun tamburları Londra'daki Britanya Müzesi'ndedir.
    19:06Efes'teki Artemis Tapınaklarının Tarihi
    • Efes'teki ilk Artemis tapınağı MÖ 8. yüzyılda yapılmış, küçük bir peripteral tapınak olup, burada yapılan kazılarda 9. yüzyıla giden adak eşyaları bulunmuştur.
    • Bu tapınak MÖ 7. yüzyılda Kimmerler tarafından yıkılmış, 6. yüzyılda yeni bir tapınak inşa edilmiştir.
    • Lidya Krallığı Efes'in zenginliğine gözüküp istila etmeye kalkınca, Efesliler tapınağın sütunlarına bağladıkları ipi kentin etrafında dolandırarak kenti tapınağın koruma alanı altına almışlardır.
    20:35Herostratos'un Tapınak Yangını
    • 6. ve 5. yüzyıllardaki muhteşem tapınak çok ünlenmiş, ancak MÖ 4. yüzyıl ortalarında Herostratos adlı bir adam tarafından yakılmıştır.
    • Herostratos, tapınağı soymak için kandırılmış ve 29 Temmuz 356 yılında tapınağı yakmıştır.
    • Efesliler, komşularının dedikodularını savuşturmak için "tanrıça o gece mabedinde değildi, çünkü Büyük İskender'e doğum yaptırıyordu" diyerek hem İskender'i taltif etmiş hem de tanrıçanın tapınağını koruyamadığı düşüncesini başlarından atmışlardır.
    22:20Yeni Artemis Tapınağı ve Dünyanın Yedi Harikası
    • MÖ 4. yüzyılda 356'dan sonra yanan tapınak artık dünyanın yedi harikasından biri olarak bilinecekti ve Efesliler bütün emeklerini ve paralarını bu yeni tapınağa harcadılar.
    • Büyük İskender geldiğinde tapınağın masraflarını ödemeyi ve alınlığına ithaf yazısına kendi adını yazdırtmayı önermiş, ancak Efesliler "bir tanrının bir başka tanrıya tapınak adaması uygun değildir" diyerek bu teklifi reddetmişlerdir.
    • Bu tapınak MÖ 2. veya 3. yüzyıla kadar dünyanın yedi harikasından biri olarak tanınmaya devam etmiştir.
    23:33Efes'in Dünyanın Yedi Harikası
    • Dünyanın yedi harikasının üç tanesi bu coğrafyada bulunmaktadır: Efes Artemis tapınağı, Bodrum Halikarnassos'taki Kral Mazolos adına yapılmış Büyük Mezar (Mazoleum) ve Rodos adası'ndaki Holossal heykel.
    • 19. yüzyılda İngiliz demiryolu mühendisi Wood, Efeslilerin Artemis tapınağı'ndan Panayır Dağı'na giden kutsal yolu takip ederek tapınağı bulmuştur.
    • Efes Artemis tapınağı gezdikten sonra Selçuk'taki Efes Müzesi'ne mutlaka gelmek gerekir çünkü burada hem Efes'ten hem de Artemis tapınağından çok güzel ve değerli eserler bulunmaktadır.
    25:32Efes Artemis'in İkonografisi
    • Batı dünyasının tanıdığı Artemis, etekli pelerinle, elinde oku yayı ile avlanan bir avcı Artemis'tir, ancak antik dünyada bu tanrıçanın adı Efes Artemis'tir.
    • Efes Artemis ikonografisi kendine özgü olmakla beraber çok eski bir Anadolu geleneğini yansıtıyor.
    • Çatalhöyük'te MÖ 6000 yılından tanıdığımız, tahtında oturan, iki yanında aslan ya da leoparlarıyla bildiğimiz ve Anadolu ana tanrısı olarak bilinen figür, binlerce yıl boyunca ikonografisini çok da fazla değiştirmeden devam etmiştir.
    26:55Artemis'in Farklı Kültürlerdeki Temsilcileri
    • Hititlerin "Kubaba" olarak adlandırdığı tanrıça, Frigler tarafından "Matar Kübele" olarak tapılan tek tanrıça olarak kabul edilmiştir.
    • Birinci bin yılda İyonya'da doğu ile batının karıştığı yerde Artemis, Efes'te ise Artemis olarak son şeklini almıştır.
    • Efes Artemis'i, dünyanın yedi harikasından biri olan en büyük tapınağıyla bir bin yıl daha varlığını sürdürmüştür.
    27:30Efes Artemis'in İkonografisi
    • Efes Artemis'in ikonografisinde, neolitik çağdan beri görülen ana tanrıçanın aslanları kolunda durması ve en yukarıda taç olarak kendi tapınağı bulunması dikkat çekmektedir.
    • Artemis'in göğüslerinden bahsedilmesine rağmen, bu figürlerin aslında boğa yumurtalıkları olduğu ve bereketle ilişkili olduğu bilinmektedir.
    • Ana tanrıça ve boğa kültü her zaman beraber gitmiştir.
    28:21Artemis'in Cinsiyet Özü ve Arılar
    • Bakire Artemis, hem erkek hem dişi varlığı aynı bünyede toplamıştır; bu ipucunu Hitit Kubabasından anlıyoruz çünkü Hititçe'de "baba" demektir.
    • Efes Artemis'in ikonografisinde, Yunanlılar ve İyonlar tarafından karıştırılan arılar bulunmakta, ancak bunlar aslında korkutucu amaçlı eşek arısı gibi figürlerdir.
    • Efes Artemis'in arıyla olan bağı, çok eski bir Mezopotamya kültüyle ilişkili olabilir.
    29:25Bölümün Sonu
    • Anadolu arkeolojisi bölümünde Efes'te başlanıp bölümün sonuna gelinmiştir.
    • İlerleyen bölümlerde yine Efes ya da antik adıyla Efesos kenti ile devam edilecektir.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor