Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Edgar Allan Poe'nun "Aksi Şeytan" adlı eserinin okunuş formatında sunumudur. Anlatıcı, hücrede zincire vurulmuş bir halde ölümünü beklerken, kendisini "aksilik şeytanı"nın kurbanı olarak tanıtmaktadır.
- Video, insan ruhunun birincil etkisi olan "aksilik" kavramını merkeze alarak, bu etkinin insan davranışlarını nasıl etkilediğini anlatmaktadır. İlk bölümde anlatıcı, aksilik ruhunun insanı nedensiz ve akıl dışı eylemlere sürüklediğini, erteleme eğilimini ve sonunda bir cinayet planını nasıl gerçekleştirdiğini anlatırken, ikinci bölümde cinayet sonrası yaşadığı psikolojik çatışmayı ve sonunda mahpus edilmesini aktarmaktadır.
- Anlatım, anlatıcının cinayet sonrası "güvendeyim" ifadesini tekrarlamaya başladığında kendi kendini itiraf edecek kadar ahmak olabileceğinden korkmaya başlaması ve sokakta bu sözleri söyleyerek bayılmasıyla devam eder. Video, anlatıcının mahkumiyetinden kurtulacağı ancak nerede olacağı sorusuyla sona erer.
- 00:01Aksi Şeytan ve Frenoloji
- Edgar Allan Poe, aksi şeytan olarak adlandırılan insan ruhunun yetenek ve dürtülerinin birincil etkisinin güçlü, köklü ve apaçık bir şekilde ortada olduğunu ancak frenolojistler ve etikçiler tarafından görmezden gelindiğini belirtiyor.
- Vahiy kitabına ve kabala'ya olan inançsızlığımız, aksi şeytan dürtüsünü gereksiz gördüğümüzü ve bu dürtünün insanlığın geçici ve daimi amaçlarına ulaşmasında nasıl bir rol üstlendiğini anlayamadığımızı açıklıyor.
- Frenoloji ve metafizik önsel biçimde kurgulanmıştır; zeki ve dikkatli insanlar değil, fikir ve mantık insanları düş kurarak Tanrı'ya meramını bildirir ve Tanrı'nın maksadını kavradıktan sonra düşünce sistemleri geliştirir.
- 01:05Frenolojinin Temel İdeaları
- Frenolojide tespit edilen şey, Tanrı'nın insanı beslenmesi için tasarladığıdır ve bu nedenle beslenmeyi sağlayacak bir organ belirlenmiştir.
- Tanrı'nın tür devamını istediğini idrak ettiğimiz için üreme organını saptadık ve Tanrı'nın insana savaşçı, idealist, ussal, yapıcı özellikler yüklediğini fark ettiğimizden, tüm ahlaki ve zihinsel yeteneklere birer organ atfettik.
- Şupur samcılar, insan davranışlarının temel ilkelerini tespit ederken kendi öncüllerinin izlerinde yürüdüler ve insanlığın alın yazısından ve Tanrı'nın maksadından şaşmadılar.
- 02:18Aksi Şeytan Kavramı
- Tümevarım yöntemi, frenolojinin insan eylemlerinin doğuştan gelen ve ilkel bir ilkesi olan aksilik diye isimlendirebileceğimiz çelişkili durumunu kabul edilebilir hale getirebilirdi.
- Aksi şeytan, etkisiz bir devingenlik, nedensiz bir güdüdür ve bu etkiyle nedensiz akıl almaz işlere karışırız ya da yapmamamız gereken şeyleri yaparız.
- Kuramsal açıdan bütünüyle akıl dışı görünse de gerçeklikte oldukça olağandır ve kimileri bulunduğu koşullar altında böylesi bir etkiye karşı direnemezler.
- 03:09Aksi Şeytan ve Kavgacılık
- Yasaklanan şeyleri inatla yapmayı sürdürmemizin nedeni elbette frenolojideki kavgacılığın bir versiyonu olarak düşünülecek ama bu fikrin yanlışlığı tek bakışta kendini ortaya koyar.
- Frenolojideki kavgacılığın esası insanın savunma mekanizmalarından doğar ve adaletsizliğe karşı kendimizi savunma biçimimizdir.
- İyileşme isteği, kavgacılığın bir başka versiyonu ile birlikte hareket etmelidir, halbuki aksilik dediğimiz şey, iyileşme isteğinin tam aksi arzular doğurur.
- 04:03Aksi Şeytan Örneği
- Herkes bazen karşısındaki insana bir şey anlatmaya başladığında, lafı dolambaçlı yollarda gezdirerek dinleyicisine işkence eder; kişi dinleyiciyi tatmin etmek ister ama bunalttığının da farkındadır.
- Net ve kolay anlaşılır sözler zihninde uçuşsa da onları dile getirmemek için nedensizce çaba harcar, karşısındakini öfkelendirmekten çekinir ama bir yandan da sarf ettiği laf kalabalığının dinleyicisini sinirlendireceğini düşünerek kederlenir.
- Bu düşünce ona yeter de artar bile; itki isteğe, istek arzuya, arzu da tutkuya dönüşür ve kişi kedere ve utanca boğulsa da tutkusuna boyun eğer.
- 04:48Aksi Şeytan ve Ertelme
- Hemen halletmemiz gereken bir işimiz vardır, geciktirmek mahvımıza yol açacaktır ve hayatımızın en büyük krizi derhal işe koyulmamızı emreder.
- Coşkumuz doruktadır, bir an evvel işe başlamak için sabırsızlanırız ve muhtemel sonuç bize başarı getirecektir, ancak yarına erteleriz.
- Nedensiz gibi görünse de hep bu aksilik yüzünden ertesi gün iş aşkımız iyice depreşir ve akıl almaz bir erteleme uğraşına da girişiriz.
- 05:21Aksi Şeytan ve Uçurum
- Arzu an be an kuvvetlenir, harekete geçmemiz için sayılı saatlerimiz kalır ve net ve muallak madde ve gölge arasındakine benzer bir mücadele içimizde filizlenir.
- Bu raddeye vardığından biliriz ki galip gelecek olan gölgedir ve sürenin bitişi kara haber misali kendini duyurur.
- Bu aynı zamanda uzunca bir süredir bizi dehşete düşürüp hareketimizi kısıtlayan hayaletin de uyanma vaktidir; hayalet uçar, yiter, önceki coşkumuza yine kavuşuruz ama artık geç kalmışızdır.
- 06:06Aksi Şeytan ve Ölüm
- Mide bulantısı, baş dönmesi, korkumuz tuhaf bir pusun içinde birleşir ve binbir gece masallarında şişeden süzülen şeyin biçimlenmesi gibi bu pus usulca biçimlenir.
- Uçurumun kıyısındayken oluşan bu pustan masallardaki cin ve iblislerden daha beterleri doğar ve uçurumdan düşerken ne denli korkacağımızı hayal ederiz.
- Bu düşüş, bu ani yok oluş hayal edebileceğimiz en berbat ve feci son olacağından, işte tam da bu sebeple ölümü arzularız.
- 07:03Aksi Şeytan ve Cinayet
- Bu tip eylemlerin yegane sebebi aksilik ruhudur; bu tür davranışları yapmamamız gerektiğini bildiğimiz için yaparız ve bunun hiçbir şekilde akla uygun bir tarafı yoktur.
- Konuşmacı, aksi şeytanın kurbanlarından biri olduğunu ve hiç kimse benim kadar bir işin üzerinde bu denli uzun düşünmemiştir.
- Haftalar ve aylar boyu cinayeti nasıl işleyeceğini düşündüğünü, sayısız plandan yakalanma riski büyük olduğu için vazgeçtiğini ve sonunda Madam Pleau'nun tesadüfen zehre bulanmış bir mum sayesinde ölümcül bir hastalığa yakalandığını öğrenerek planını gerçekleştirdiğini anlatıyor.
- 08:27Cinayetin Sonrası
- Konuşmacı, kurbanının tüm servetini alarak senelerce refah içinde yaşadığını ve gerçeğin ortaya çıkabileceğini düşünmediğini belirtiyor.
- Zehirli mumun kalıntılarını temizleyerek suçlu durumuna düşürebilecek her izi yok etmiş ve kendini mükemmel bir güven duygusuyla sarmaladığını söylüyor.
- Günahının sunduğu maddi getiriden çok daha üstün bulduğu bu güven duygusu zamanla azalarak tedirgin eden bir fikrin tutsağı haline gelmiş.
- 09:18Tedirginlik ve İtiraf
- Konuşmacı tüm vaktini güvende olduğuna inanarak geçirmiş ve bir gün sokaklarda "güvendeyim" diyerek kendini telkin etmeye başlamış.
- Bu sözleri söyleyince kalbi buza dönmüş ve kendi kendini telkin ettiğinde cinayeti itiraf edecek kadar ahmak olabileceğinden korkmuş.
- Ölümüne sebep olduğu adamın hayaletinin kendisini ölüme davet ettiğini düşünmeye başlamış.
- 10:06Kaçış ve İtiraf
- Konuşmacı kabustan uyanmaya çalışarak hızla yürümeye ve koşmaya başlamış, kalabalık caddelerden geçerek kalabalık bir şekilde kaçmış.
- Bir sert el omzunu kavrayınca nefes almak için çabaladı, soluk soluğa kalmış ve gözleri karardı.
- Suçunun anlaşılmasını sağlayacak kadar konuştuktan sonra düşüp bayılmış ve bugün zincire vurulmuş bir halde mahpus olduğunu belirtiyor.