Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sinan Aydın tarafından Paraf Akademi'de sunulan bir eğitim dersidir. Öğretmen, edebiyatın güzel sanatlar içindeki yeri ve metinlerin sınıflandırılması konularını anlatmaktadır.
- Video, öncelikle sanatın tanımı ve güzel sanatların özellikleri ile başlayıp, üç ana sınıflandırmasını (fonetik/işitsel, plastik/görsel ve dramatik/ritmik sanatlar) açıklamaktadır. Ardından edebiyatın güzel sanatlar içindeki yeri ele alınarak, metinlerin gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve sınıflandırılması detaylı şekilde incelenmektedir. Son bölümde ise sanat metinleri ve öğretici metinler arasındaki farklar karşılaştırılarak örnek sorular çözülmektedir.
- Videoda ayrıca gazete türlerinin gelişimi, günlük gazetesinin 1860'da Tercüman-ı Ahval gazetesi öncesinde var olduğu gibi tarihsel bilgiler de paylaşılmaktadır. Ders, konuyu pekiştirmek için doğru-yanlış soruları ve örnek sorular çözerek sonlanmaktadır.
- 00:11Edebiyatın Güzel Sanatlarla İlişkisi
- Edebiyatın güzel sanatlarla ilişkisi ve metinlerin sınıflandırılması konuları ele alınacaktır.
- Sanat, insanların kendileri ve doğa karşısındaki duygu ve düşüncelerini çizgi, renk, biçim, ses, söz ve ritim gibi unsurlarla güzel ve etkili bir biçimde kişisel bir üslupla ifade etmesidir.
- Güzel sanatların özellikleri: güzellik, etkileyicilik, öğreticilik, evrensellik, özgünlük ve kalıcılıktır.
- 02:05Güzel Sanatların Sınıflandırılması
- Güzel sanatlar geleneksel sınıflandırmada sanatçının kullandığı malzemeye ve sanat eserlerinin seslendiği duyu organlarına göre üç kola ayrılır: fonetik (işitsel), plastik (görsel) ve dramatik (ritmik) sanatlar.
- Fonetik (işitsel) sanatlar, ses ve söze biçim veren sanatlar olup edebiyat ve müzik bu kolda yer alır.
- Plastik (görsel) sanatlar, maddeye biçim veren sanatlar olup mimari, resim, heykel, kabartma, seramik, minyatür, atesit ve ebru gibi sanatlar bu kolda yer alır.
- Dramatik (ritmik) sanatlar, harekete biçim veren sanatlar olup tiyatro, pandomim, opera, müzikal oyunlar, bale, kukla, sinema ve gölge oyunu gibi sahne sanatları bu kolda yer alır.
- 05:16Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri
- Edebiyat, güzel sanatların taşıdığı özgünlük, güzellik, öğreticilik ve kalıcılık özelliklerini bünyesinde barındırır.
- Edebiyatın malzemesi dil, konusu insandır ve bu yönüyle görsel ve dramatik sanatlardan ayrılır.
- Edebiyat, müzik, sinema, tiyatro gibi sanat dallarından yararlanır ve aynı zamanda bu sanat dallarına kaynaklık edebilir.
- Edebiyatın malzemesi dil olduğundan ister istemez milli özellikleri önem arz eder.
- 06:49Doğru-Yanlış Etkinliği
- Maddi biçim veren sanatlara plastik (görsel) sanatlar denir.
- Bale ve müzik aynı sanat kolu içerisinde yer almaz çünkü müzik işitsel sanatlara, bale ise ritmik sanatlara girmektedir.
- Sanat eserinin biricik olması, diğer sanat ürünlerinden farklı olması, sanatın evrenselliği ile ilgili durum özgünlüktür.
- Edebiyatta kullanılan malzeme bakımından en yakın olan sanat müziktedir.
- 09:39Metinlerin Sınıflandırılması
- Metin, bir kitabın içindeki kısımları, başlı başına tek bir konuyu, makale veya birkaç paragraftan oluşan bir ana fikre sahip olan yazıları ifade eder.
- Metinler günümüzde gerçeklikle ilişkileri, işlevleri, yazılış amaçları, hedef kitleleri, kullanılan anlatım biçimi ve teknikleri ile ölçütlere göre sınıflandırılır.
- Sanat metinleri coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir) ve olay çevresinde gelişen metinler (anlatmaya bağlı ve göstermeye bağlı) olarak ikiye ayrılır.
- 11:29Sanat Metinleri
- Sanat metinleri, sanatçıların duygu, düşünce ve hayallerini güzel ve etkili bir biçimde anlatması sonucu oluşan, insanı etkilemeye yönelik yazılmış metinlerdir.
- Sanat metinlerinde üslup ve anlatım kaygısı ön plandadır, çağrışım ve duygu değeri yüksek olduğundan okuyanların yeni ve farklı anlamlar çıkarmasına elverişlidir.
- Sanat metinlerin en önemli özelliklerinden biri kurgusal olmasıdır; gerçek yaşam birebir anlatılmaz, oya alternatif kurmaca bir dünya oluşturulur.
- 12:50Sanatsal Metinlerin Özellikleri
- Sanatsal metinlerde dil bilgi aktarmak veya öğretmek amacıyla kullanılmaz, sözcükler yazarın okuyucuya sunmak istediklerine göre yeni anlamlar yüklenir.
- Yan anlam değeri taşıyan, mecaz anlama gelen sözcükler kullanılır ve öyküleme, betimleme, kişileştirme, benzetme, abartma gibi anlatım yöntemleri tercih edilir.
- Dil genellikle sanatsal işleviyle veya heyecana bağlı işleviyle kullanılır.
- 13:50Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
- Şiir, duygular, izlenimleri, coşkuları dilsel bir anlatım içinde ve özellikle dizeler halindeki imgelerle açıklayan metinlerdir.
- Şiirde insanın değişen duygu, coşku, özlem ve hayalleri özgün bir şekilde ifade edilir, kullanılan sözcüklerin yepyeni anlamlar kazanır.
- Şiirlerde duygu ve düşüncelerde anlam derinliği vardır, bu nedenle aynı şiir farklı okuyucular tarafından farklı anlaşılabilir.
- 14:49Olay Çevresinde Oluşan Metinler
- Olay çevresinde oluşan edebi metinlerde olay ve olay örgüsü, kişiler, mekan ve zaman vazgeçilmez ögelerdir.
- Bu metinler ikiye ayrılır: anlatmaya bağlı edebi metinler ve göstermeye bağlı edebi metinler.
- 15:33Öğretici Metinler
- Öğretici metinler, okuyucuyu bilgilendirme amacıyla düzenlenen iletisim metinleridir, bilgi vermek ya da bir düşünceyi, duyguyu, görüşü bildirmek esastır.
- Bu metinlerde duygu ve düşünceler anlaşılır, kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir, dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
- Öğretici metinlerde sözcükler genellikle gerçek anlamda kullanılır, soyut ve kapalı ifadelere yer verilmez, nesnel bir anlatım hakimdir.
- 17:08Öğretici Metin Türleri
- Öğretici metinler tarihi metinler, felsefi metinler ve bilimsel metinler olarak sınıflandırılır.
- Gazete çevresinde gelişen metinler, gazetenin ortaya çıkmasıyla birlikte gazetelerde yayınlanmaya başlanan belirli metin türleridir.
- 1860 Tercüman-ı Ahval gazetesi ile birlikte makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri, mülakat, röportaj, haber, yassı gibi türler Tanzimat edebiyatı çerçevesinde edebiyata girmiştir.
- 18:11Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler
- Kişisel hayatı konu olan metinler, yazarın yaşamını yansıtan ve yaşamdan beslenen metinlerdir.
- Bu türde anı, gezi yazısı, biyografi, otobiyografi, edebi mektup ve günlük gibi türler bulunur.
- Bu tür metinlerin çoğu Tanzimat'tan önce de vardı, ancak Tanzimat'tan sonra modern anlamda yazılmaya başlanmıştır.
- 19:12Gazete ve Metin Türleri
- Gazete, makale, deneme, fıkra (köşe yazısı) ve röportaj gibi türlerin gelişiminde etkili olmuştur.
- Günlük, gazeteden önce var olan bir türdür ve kişisel hayatı konu alan metinler içermektedir.
- İlk gazete 1860'da "Tercüman-ı Ahval" olarak kurulmuştur.
- 20:12Sanat ve Öğretici Metinlerin Özellikleri
- Sanat metinlerinin özellikleri: nesnellik, üslup ve anlatım kaygısı taşıma, dilin göndergesel kullanımını tercih etme, yan ve mecaz anlamlarıyla sözcük kullanma, okurun düş gücüne seslenme, yeni ve farklı anlamlar çıkarmaya olanak tanımaktır.
- Öğretici metinlerin özellikleri: açıklamalar, tartışmalar, tanık gösterme ve karşılaştırma gibi anlatım türlerine yer verme, açık ve anlaşılır ifadelere yer verme, süslü ve sanatlı söyleyişlerden kaçınmaktır.
- 23:06Sanat Türleri
- Edebiyat ve müzik işitsel sanatlardır, sinema ve bale ritmik sanatlardır, mimari ve heykel plastik sanatlardır.
- Resim görsel sanatlar, opera ise ritmik sanatlardır.
- Tiyatro ritmik sanatlara girer ve ortaoyunu ile trajedi tiyatronun kollarıdır.