Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doğu Türkistan'ın tarihsel gelişimini anlatan bir belgesel formatındadır. Mehmet Yakup Bey, Sultan Abdülhamit, Alihan Töre gibi önemli tarihi şahsiyetler ve Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti, Şarki Türkistan Cumhuriyeti gibi tarihi devletler ele alınmaktadır.
- Video, 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında Rusya ve Çin arasındaki rekabeti, Doğu Türkistan'ın Çin hakimiyetine girmesini ve bölgedeki Uygur Türklerinin yaşadığı mücadeleleri kronolojik olarak anlatmaktadır. 1862'de Çin'in tüm Doğu Türkistan'ı kontrol altına alması, 1884'te Sincan Eyaleti'nin kurulması, 1933'te Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve 1949'da Çin'in bölgeyi tamamen ele geçirmesi gibi önemli tarihsel dönüm noktaları detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- 00:04Doğu Türkistan'ın Çin Hakimiyetine Girişi
- 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında Doğu Türkistan toprakları Rusya ile Çin arasında büyük bir rekabete sahne oldu.
- Türkistan topraklarının Çin'in kontrolüne girmesi 1700'lü yılların ortalarında başladı ve 1862 yılına gelindiğinde tüm Doğu Türkistan Çin hakimiyetine girmişti.
- Bu dönemde Türkistan toprakları 42 büyük isyana tanık oldu ve 1863 yılında Mehmet Yakup Bey, başkenti Kaşgar olan bir devletin kurulduğunu ilan etti.
- 00:43Türkistan'ın Eyalete Dönüşümü
- 18 Kasım 1884 günü Çin İmparatoru'nun emriyle Türkistan toprakları bir eyalete dönüştürüldü ve eyaletin adı bugün Çin Halk Cumhuriyeti tarafından da kullanılan Sincan (Yeni Toprak) olarak belirlendi.
- Bu isimle bölgenin asıl sahibinin Han Çinlileri değil, Uygur Türkleri olduğunu anlamak için yeterli.
- Uygur Türklerinin mücadelesi bölgenin bir eyalete dönüştürülmesiyle de son bulmadı.
- 01:05Bağımsızlık Mücadeleleri
- 1931 yılında Kumul kentinde başlayan bağımsızlık mücadelesi sonucunda 12 Kasım 1933'te Kaşgar merkezli Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kuruldu.
- O dönemde Asya'da Sovyetler Birliği ile Çin arasında yoğun bir rekabet yaşanıyordu ve Sovyet yönetimi Çin'e karşı Doğu Türkistan'ın bağımsızlığını destekledi.
- Bağımsızlık fikri Sovyet sınırları içinde kalan Batı Türkistan'a da sıçrayınca Kızıl Ordu Çin ile birlikte Uygur Türklerinin bağımsızlığına son verdi.
- 01:34Son Direniş ve Çin'in Hakimiyeti
- 1944 yılında Bulca kentinde başlayan direnişin ardından Alihan Töre liderliğindeki Şarki Türkistan Cumhuriyeti kuruldu.
- Bu dönemde Sovyetler Birliği'nin ilerlemesinden endişe eden Çinli yetkililer de Uygur Türkleri ile masaya oturdu ve imzalanan 11 maddelik anlaşmanın ardından Çin birlikleri de Sovyet tehdidine karşı bölgeye yerleştirildi.
- Mao'nun Çin'e hakim olmasının ardından 1949 Eylül'ünde bölgedeki Çin birlikleri yeni kurulan komünist idareye bağlılıklarını açıkladı ve böylece Çin hiçbir askeri güç kullanmadan bölgeyi denetimi altına aldı.