Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İslam coğrafyalarını mercek altına alan bir dosya haberinin ilk bölümüdür. Video, Türkiye ve dünyanın görmezden geldiği Doğu Türkistan coğrafyasını ele almaktadır.
- Video, Doğu Türkistanlıların yaşadığı zorlukları ve insan hakları ihlallerini anlatmaktadır. Doğu Türkistanlıların dini, milli ve kültürel haklarından mahrum bırakıldığı, Kur'an okumak ve öğrenmek için hapse atıldığı, kendi dillerini ve tarihlerini öğrenmeye hakları olmadığı, doğum kontrolü politikasıyla nüfus yapısına müdahale edildiği ve işkence gördükleri belirtilmektedir. Ayrıca, Cumhuriyet döneminden günümüze uzanan direniş öyküleri ve 20. yüzyılın ortalarında başlayan Çin zulmü altındaki Türkistan'da yaşanan insan hakları ihlalleri de ele alınmaktadır.
- Doğu Türkistan'ın Tanıtımı
- İslam coğrafyalarını mercek altına alan program bu hafta Doğu Türkistan'ı konu alıyor.
- Doğu Türkistan, Türkiye'nin ve dünyanın görmezden geldiği, kamuoyunun gündemine gelmeyen bir coğrafya.
- Batı'nın yüzünü çevirdiğinde gözlerin gördüğü ama yüzünü dönmezse belki de hiçbir zaman görülemeyecek gibi olan yerlerden biri.
- 00:33Doğu Türkistanlıların Yaşadığı Zorluklar
- Doğu Türkistanlılar dini, milli ve kültürel köklerinden kopartılmak istenen ve gözlerini açtığı andan itibaren sincanlı olduğuna inandırılmaya çalışılan bir tutsaklar ülkesi.
- Kur'an okuduklarında dayak yiyor, Kur'an öğrenmek istediklerinde hapse giriyorlar.
- Daha doğmadan yasaklarla karşılaşıyor, devlet tarafından fazlalık olarak addedilirlerse annelerinin karınlarından zorla çıkartılıp öldürülüyorlar.
- 01:00Eğitim ve Kimlik Sorunları
- Kendi dillerini, tarihlerini öğrenmeye hakları yok, istedikleri üniversiteye girmek ve işte çalışmak onlar için hayalden de imkansız.
- Hayatlarının her aşamasında kimlikleri soruluyor, aidiyetleri sorgulanıyor ve kendilerinden çalınıp yerine bir başkası konmaya çalışılıyor.
- Suçlara bir hak talep etmek ise bunun bedelini fazlasıyla ödüyorlar, hesapsızca işkence görüyor ve hapislerde ölüme terk ediliyorlar.
- 01:30Hapis Hayatı ve Toplumsal Sorunlar
- Hapis hayatında ve dolayısıyla işkenceden evlerine dönerlerse normal hayatlarına bir daha asla dönemiyorlar.
- Psikolojik bozukluk ya da fiziksel sakatlıkla yaşamak zorunda kalıyorlar.
- Doğu Türkistanlıların ve onlar gibi tüm dünyada baskı altında yaşayan halkların en büyük sıkıntısı yaşanan sorunlardan ziyade sahiplenilmemek.
- 01:53Doğu Türkistan'ın Tarihi ve Zulmü
- Cumhuriyet döneminden komünist Çin'in işgaline ve 1949 sonrasından bugüne uzanan direniş öykülerini barındıran Doğu Türkistan tarihi oldukça ibretlik bir yapıda.
- Özellikle 20. yüzyılın ortalarında başlayan Çin zulmü altındaki Türkistan'da yaşanan insan hakları ihlalleri oldukça çarpıcı.
- Zorunlu göçlerden dini baskılara, nüfus yapısına ilişkin baskılar ve doğum kontrolü politikasından Türkistanlıların sosyal ve kültürel haklarından mahrum bırakılışına kadar zulmün her boyutta yaşandığı bölge, insani ve siyasi olarak birçok kalemde yardıma muhtaç durumda.