Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doğu Göktürk Kağanlığı'nın tarihini anlatan bir eğitim içeriğidir. Videoda İspara Kağan, Baga Kağan, Tulan Kağan, Yami Kağan, Şipi Kağan, Çulla Kağan ve İlk Kağan gibi önemli kağanların dönemleri kronolojik olarak anlatılmaktadır.
- Video, 585 yılında Çin hakimiyetini kabul etmek zorunda kalan İspara Kağan'ın döneminden başlayarak, kağanlığın Çin baskısı altında yaşadığı zorlukları, iç savaşları ve sonunda 630 yılında Tang Hanedanı tarafından yenilerek çöküşünü anlatmaktadır. Her kağan döneminde yaşanan siyasi olaylar, Çin ile ilişkiler ve kağanlığın güç durumu detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- 00:05Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Çin Hakimiyetine Girmesi
- 585 yılında artan isyanlar ve dış baskılar sonucu İspara Kağan Çin hakimiyetini kabul etmek zorunda kalmış ve Çin'den yardım istemiştir.
- Çin, Türkler dahil tüm Türkistan haklarını Çinlileştirmek istemiş, Doğu Göktürk'le Çince konuşmaya, Çinliler gibi giyinmeye ve Çin adetlerini kabul etmeye mecbur kılmıştır.
- İspara Kağan, Çin İmparatoru Young Gian'ın bir vasalı olmayı kabul etmiş, yönetimi kardeşi Baga Kağan'a bırakarak tahttan feragat etmiş ve aynı yıl ölmüştür.
- 01:02Göktürk Kağanlığı'nın Bölünmesi
- Baga Kağan'ın saltanatı sadece iki yıl sürmüş, Türk boyları isyana başlamış ve Türk toplulukları birbirini izleyen göçlerle daha da zayıflamıştır.
- Tulan Kağan döneminde sorunlar daha da kötüleşmiş, Batı Göktürk Kağan'a Talu ile ittifak kurmuş ve Çin'e karşı sefere çıkmış, ancak Çin onları yendi ve Tulan Kağan öldürüldü.
- Tulan Kağan'ın yerine kardeşi Yami geçti, Yami Kağan Çin'e bağlılığı kabul etmek zorunda kaldı ve Göktürk Kağan'ın resmi olarak bölünmesi tamamen resmiyet kazandı.
- 01:49Yami Kağan Dönemi
- Yami Kağan'ın hükümdarlığı döneminde Çin'in Doğu ve Batı Göktürk Kağanlıkları üzerindeki baskısı daha da arttı, Çin-Göktürk teginleri arasındaki muhalefeti kızıştırarak etki alanını artırmaya çalıştı.
- Yami Kağan'ın eşi Çinli Sui Hanedanından Prenses An idi, Batı Göktürk Kağan'ı Talu başlangıçta Çin ile iyi ilişkilere sahipti.
- Talu Kağan, Doğu Göktürk Kağanlığı'nın da hakimiyeti altına almaya çalıştıktan sonra Çin ile arasındaki ilişkiler bozuldu, Çin Yami Kağan'ı Talu Kağan'a karşı kullanmaya çalıştı.
- 02:26Şipi Kağan Dönemi
- Yami Kağan'ın 609 yılında ölmesinden sonra yerine oğlu Şipi geçti, Şipi Kağan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın çöküşü durdurmayı başardı.
- Şipi Kağan da babası gibi bir Çinli prensesle evliydi ama Çin'in beş kol faaliyetlerine izin vermedi, hükümdarlığın ilk yıllarında iç savaşlara odaklanmış ve onları engellemiştir.
- Kısa bir süre içinde batıda Tibet'ten doğu'da Amur'a kadar olan bölgeyi kendisine tabi kıldı, Çin ile iyi ilişkiler kurmaya çalışmadı, aksine bölgedeki varlığını sürdürmek için Çin'e karşı mücadele etme politikası izlemiştir.
- 03:01Çin ile İlişkiler ve Savaşlar
- Batı Göktürk Kağan'ı olan Taman, Çin ile yakınlaştı ve Çin'e yerleşti, Şipi Kağan araya girerek Taman'ı Çin'i elinden aldı ve öldürdü.
- Çin, Doğu Göktürk Kağanlığı'nın güçlenmesinden memnun değildi, daha önce Çin-Göktürk teginleri arasında bir ihtilaf oluşturarak kağanlığı zayıflatmayı başarmıştı.
- Çin, Şipi Kağan'ın kardeşi Çad'a kağanlık teklif edildi, fakat Çad teklifi kabul etmedi ve onunla evlenmek üzere gönderilen Çinli prensesi geri yolladı.
- 03:30Şipi Kağan'ın Çin'e Karşı Seferi
- Çin, Şipi Kağan'ın komutanlarından birini öldürdü, komutanın cesedini Göktürklere göndererek Çin ile temas kurmaya çalıştığını ancak Göktürklerle dostane ilişkileri nedeniyle öldürüldüğünü söyledi.
- Bu şekilde Şipi Kağan'ın komutanlarına olan güvenini sarsmaya çalışan Çin, yine de başarılı olamadı, Şipi Kağan Çin'e gönderilen haracı kesti ve savaş hazırlıklarına başladı.
- 11 Eylül 615 tarihinde Şipi Kağan'ın ordusu Suu İmparatoru Young'ı Yen-Men'de kuşattı, bu dönemde Çin'de iç savaş şiddetlenmişti.
- 04:04Çin İmparatorluğu'nun Çöküşü ve Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Sonu
- 617 yılında Çin İmparatorluğu çöktü, Şipi Kağan'ın Çin'e karşı sefere çıkarken hastalandı ve öldü.
- Lian bu durumdan yararlandı ve Tang Hanedanlığını kurdu, Şipi Kağan'ın 619 yılında ölmesinden sonra yerine kardeşi Çulla geçti.
- Çulla Kağan'ın hükümdarlığı sırasında Çin'de bir iç savaş patlak verdi, Sui Hanedanı'nın taht taliplerini Tang Hanedanı'dan Li Yuan'a karşı destekledi.
- 04:38İlk Kağan Dönemi
- Çulla Kağan'dan sonra iktidara kardeşi İlik geldi, ilk Kağan olarak bilinen İlik Kağan da Şipi Kağan ve Çulla Kağan'ın Çin'e karşı sert politikasını sürdürdü.
- Her ne kadar hücum politikası izlemesine rağmen ülke en zayıf dönemine girdi, 626 yılında İlk Kağan Süvan Kapısı olayından istifade ederek Çangan'a doğru hızla ilerledi.
- 23 Eylül 626 tarihinde İlk Kağan ve onun demir süvarileri Piyan Köprüsü'nün kuzeyinde Wayne Nehri'ne ulaştılar, 25 Eylül 626 tarihinde köprünün ortasında beyaz atın kesilmesi ile Tisan'la İlk Kağan'ın arasında ittifak gerçekleştirildi.
- 05:16Göktürklerin Zayıflaması ve Çöküşü
- Ekim 627'den önce Moğol Ovası'nda yaşayan sert iklimler, ağır kar fırtınası, topraklar birkaç metre derinliğe kadar örttü, göçebeler hayvanlarını otlatamadılar ve böylelikle hayvanların büyük çoğunluğu öldü.
- 628 yılında Ti Göktürk elinde yaz ortasında kırağı görüldü, güneş beş gündür aynı yerden doğdu, ay üç gündür aynı parlaklıktaydı, bozkır kırmızı renkli havayla dolduruldu.
- Göktürk'le Tank arasındaki güç dengesi şiddetli bir şekilde değişti, İlk Kağan Çin'e karşı yürüttüğü düzensiz savaşlarda başarılı olamadı ve hakimiyeti gittikçe zayıfladı.
- 05:52Doğu Göktürk Kağanlığı'nın Sonu
- Göktürklere tabi olan haklar bu zayıflamadan istifade etmeye çalışarak ayaklandı, Seyanto Hai Yünçu önderliğinde isyan, Tang Hanedanı karşısında onu çaresiz bıraktı.
- 27 Mart 630 tarihinde meydana gelen Yinşan Muharebesi'nde Lee'in komutasındaki Tank ordusu İlk Kağan komutasındaki Göktürkleri yendi, İlk Kağan İşbaşad'ın yanına kaçtı.
- 2 Mayıs 630 tarihinde Tang ordusu İşbaşad'ın çadırına ilerledi, İlk Kağan esir alınıp Çangan'a gönderildi, böylece Doğu Göktürk Kağanlığı çöktü ve Tang'ın mi sistemine girdi.