Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan coğrafya dersidir. Eğitimci, daha önce dış kuvvetlerden akarsular konusunu anlattığını belirterek, bu videoda rüzgarlar ve yeraltı suları konusunu ele almaktadır.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde rüzgarların yeryüzünü şekillendirmesi, rüzgar aşındırma şekilleri (mantar kaya, tafoni, yardan) ve rüzgar biriktirme şekilleri (lös, barkan) anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise yeraltı sularının karstik arazilerde yeryüzünü şekillendirmesi, karstik arazilerin özellikleri ve karstik yer şekilleri (pamukkale travertenleri, lapya, dol, ovala, polye, obruk, mağara, sarkıt, dikit, sütun) açıklanmaktadır.
- 00:13Rüzgarların Yeryüzünü Şekillendirmesi
- Rüzgarlar kurak ve yarı kurak bölgelerde, bitki örtüsünün cılız olmasında etkisiyle yeryüzünün şekillenmesinde etkilidir.
- Dünyada rüzgarların en etkili olduğu bölgeler çöllerdir, Türkiye'de ise Konya Karapınar çevresinde rüzgarların etkisi fazladır.
- Rüzgar aşındırma şekilleri arasında mantar kaya (şeytan masası), tafoni, yardank ve hamada bulunur.
- 00:50Rüzgar Aşındırma Şekilleri
- Mantar kaya, rüzgarın havalandırdığı kumları kayaların alt kısımlarına çarptırması sonucu alt kısımların aşınması ve üst kısımların mantar şeklinde kalmasıdır.
- Tafoni, kayaların sular tarafından eritilen kısımlarını rüzgar aşındırınca ortaya çıkan kaya kovuklarıdır.
- Yardank, hakim rüzgar yönüne paralel kayalıklardır.
- 02:04Rüzgar Biriktirme Şekilleri
- Rüzgar, taşıdığı kumları gücünün azaldığı yerde biriktirir.
- Rüzgarın biriktirdiği ince taneli topraklara lös denir.
- Hilal şeklindeki kum birikintilerine barkan denir ve özellikle çöllerde hakim rüzgar yönünden dolayı oluşur.
- 02:38Yeraltı Suları ve Karstik Araziler
- Yeraltı suları, eriyebilen kayaların bulunduğu karstik arazilerde yeryüzünü şekillendirir.
- Karstik araziler, kalker, jips ve kaya tuzu gibi eriyebilen kayaların bulunduğu arazilerdir.
- Türkiye'de güney Ege, batı ve orta Akdeniz'de kalkerli araziler, Sivas ve Çankırı çevresinde jipsli araziler, Nevşehir ve Kırşehir çevresinde kaya tuzu yatakları fazladır.
- 04:54Karstik Aşınım Şekilleri
- Karstik arazide erime sonucunda oluşan birkaç santimetre çapındaki en küçük açılım şekillerine lapya denir.
- Lapya'nın birleşmesiyle dol, dollerin birleşmesiyle ovala, ovalaların birleşmesiyle pol (karsi ova) oluşur.
- Türkiye'deki karsi ovalar arasında Tefenni Ovası, Acıpaya Ovası, Kestel, Korkuteli, Elmalı ve Muğla Ovaları bulunmaktadır.
- 05:40Karstik Aşınım Şekilleri (Devam)
- Obruk, mağara tavanlarının çökmesiyle oluşan derin kuyulardır ve en iyi örneği Mersin'deki Silifke'deki Cennet-Cehennem Obrukları'dır.
- Mağara, yeraltı sularının eritmesiyle oluşan büyük boşluklardır ve Alanya'da Damlataş Mağarası, Antalya'da Karain Mağarası, Burdur'da İnsuyu Mağarası gibi örnekler bulunmaktadır.
- Karstik birikim şekilleri arasında traverten, sarkıt, dikit ve sütun bulunmaktadır.
- 07:10Kaynak Önerisi
- Notlar Pelikan Yayınları'ndan çıkan TYT Coğrafya Hedeflerinden alınmıştır.
- Yeni piyasaya çıkmış olan TYT Coğrafya Defteri, madde madde anlatılmış, defter formatında haritalar ve görseller bol miktarda kullanılmıştır.
- Kaynak Pelikan Yayıncılık'ın sitesinden, Kitapsage, Kitapyurdu ve diğer satış sitelerinden kolayca ulaşılabilir ve fiyatı uygun olup, sadece soru çözmek yeterli değil, özet ve güzel anlatımlara da ihtiyaç vardır.