Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir uzay gemisi formatında sunulan eğitici bir belgeseldir. Profesör Clou adlı bilim insanı, bir armadillo ve dinozor benzeri bir ortağı eşliğinde dinozorlar hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, dinozorların Trias döneminden başlayarak 231-243 milyon yıl önce ortaya çıkışlarını, Jurassic ve Kretase dönemlerindeki baskın dönemlerini ve sonunda 66 milyon yıl önce büyük bir asteroit çarpımı sonucu yaşanan neslin tükenmesini anlatmaktadır. İçerikte Tyrannosaurus Rex, Velociraptor, Triceratops, Stegosaurus, Spinosaurus, Archaeopteryx ve diğer birçok dinozor türünün fiziksel özellikleri, boyutları, ağırlıkları ve yaşam alanları hakkında kapsamlı bilgiler sunulmaktadır.
- Videoda ayrıca dinozorların kuşların yakın akrabaları olduğu ve günümüzdeki kuşların aslında dinozorların bir türü olduğu bilgisi de paylaşılmaktadır. Neslin tükenmesi olayı sırasında dünyanın %75'indeki türlerin kaybolduğu vurgulanarak video sona ermektedir.
- 01:35Dinozorlar Hakkında Temel Bilgiler
- Dinozorlar çok farklı sürüngenlerden oluşmuş ve dinozorya adı verilen bir aile oluşturmuşlardır.
- Dinozorlar ilk olarak 231-243 milyon yıl önce gerçekleşen Trias döneminde ortaya çıkmıştır.
- Dinozorların kökeni ve dönüşümlerinin zamanlaması hala araştırılmakta ve tartışılmaktadır.
- 02:33Dinozorların Tarihi ve Türleri
- Dinozorlar 201 milyon yıl önce Trias-Jurassic neslinin tükenmesinden sonra baskın yaratık türleri haline gelmiş ve hakimiyetleri Jurassic ve Kretase dönemlerinde devam etmiştir.
- Kuşlar, Kretase-Paleojen neslinin tükenmesinde hayatta kalan tek dinozor türüdür ve aslında tüylü dinozorların bir türüdür.
- Dinozorlar iki farklı türe ayrılır: kuşa benzeyen dinozorlar ve kuşa benzemeyen dinozorlar.
- 04:06Dinozor Türleri ve Çeşitlilikleri
- Günümüzde 10.000'den fazla canlı kuş türü vardır ve bu da balıklardan sonraki en çok çeşide sahip hayvan grubunu oluşturur.
- Paleontologlar 500'ün üzerinde farklı kuş benzeri yaratık ve 1000'ün üzerinde kuş olmayan farklı dinozor türü tanımlamışlardır.
- Dinozorlar her kıtada bulunur, hem canlı kuş şeklinde hem de fosil kalıntı halinde.
- 05:24Tyrannosaurus Rex
- Tyrannosaurus Rex veya T-Rex, 65-70 milyon yıl önce geç Kretase döneminde yaşamıştır.
- T-Rex ortalama 7,5 ton ağırlığındaydı, 3-6 metre boya sahipti ve baştan kuyruğa kadar yaklaşık 12 metre uzunluğundaydı.
- T-Rex'in en büyük keşfedilen dişi 33 santim uzunluğundaydı ve standart boyutlu bir cetvelden daha büyüktü.
- 06:54Velociraptor
- Velociraptor, Latincede "hızlı ele geçirecek" anlamına gelir ve 71-71 milyon yıl önce Kretase dönemi ikinci bölümünde yaşamıştır.
- Velociraptorlar nispeten küçüktür, yaklaşık 180 santim uzunluğunda ve 20 kilo ağırlığındaydılar.
- Velociraptorlar tüylü kanatları olan, iki ayaklı eto vurdu ve pençelerini avlarını yakalamak ve yemek için kullanmışlardır.
- 09:12Triceratops
- Triceratops, 68 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da ortaya çıkmıştır ve en popüler ve tanınabilir dinozorlardan biridir.
- Triceratops, büyük başlarının etrafında büyük bir kemik taç ve üç boynuz bulunur.
- Triceratops, diğer daha büyük dinozorlara karşı kendini savunmak için büyük boynuzlara ihtiyaç duyar, özellikle T-Rex'e karşı.
- 12:15Abelisaurus
- Abelisaurus, "Amell'in kertenkelesi" anlamına gelir ve et yiyen bir yırtıcı olarak bilinir.
- Abelisaurus hakkında bildiğimiz her şey sadece bir kafatasından öğrenilmiştir.
- Abelisaurus, 85 milyon yıl önce Patagonya bölgesinde yaşamış olup yaklaşık 9 metre uzunluğunda olduğu düşünülmektedir.
- 14:31Allosaurus
- Allosaurus, 150-155 milyon yıl önce geç Jurassic döneminde yaşamıştır ve farklı kertenkele anlamına gelir.
- Allosaurus'un omurgasının yuvarlak yapısı onu diğer dinozorlardan ayırt eder.
- Utah'ın eyalet fosili olan Allosaurus, Utah'ın Cleveland Lloyd Ocağı'nda bulunan en yaygın dinozor fosilidir ve bu yer dünyanın en yoğun Jurassic dinozor kemiklerinin bulunduğu bir yerdir.
- 16:00Alasos Dinozoru
- Alasos dinozoru, souruslar gibi iki arka bacağı üzerinde yürürdü ve kafatası büyüklüğü ile keskin testere benzeri dişlere sahipti.
- Orta büyüklüğünde olan alasos, 8-11 metre uzunluğunda ve yaklaşık 11 metre boyundaydı.
- Yetişkin bir alasos yaklaşık 4,5 ton ağırlığında olabilir ve uzun, ağır kaslı kuyruğu sayesinde dengede kalarak besin zincirinin en tepesinde yer alıyordu.
- 17:41Stegosaurus
- Stegosaurus, 150-155 milyon yıl önce Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında ve günümüz Portekiz'de yaşamıştır.
- Yetişkin bir stegosaurus yaklaşık 6.800 pound (3 ton) ağırlığında, 12 metre uzunluğunda ve 3 metre boyundaydı.
- Kısa ön bacakları ve uzun arka bacakları olan stegosaurus, sivri uçlu kuyruklarını gururla havaya kaldırarak tehlikeli dinozorlara karşı korunurdu.
- 20:22Ankylosaurus
- Ankylosaurus, "kaynaşmış veya sertleşmiş kertenkele" anlamına gelir ve Kretase döneminin sonuna kadar (66-68 milyon yıl önce) Batı Kuzey Amerika'da yaşamıştır.
- Yaklaşık 3 metre boyunda, New York Özgürlük Anıtının çeyreğinden biraz daha uzun ve 9 metre uzunluğunda olan ankylosaurus, yetişkin hale geldiklerinde 13.000 pound (6 ton) ağırlığına ulaşabilirdi.
- Ankylosaurus'un öne çıkan özelliği, sert ciltlerine gömülü osteoderler veya "bağırsak" olarak bilinen düğmeler ve kemik plakalarından oluşan zırhıydı.
- 22:42Spinosaurus
- Spinosaurus, "omurga kertenkele" anlamına gelir ve yaklaşık 93-102 milyon yıl önce Kuzey Afrika'da (Mısır) yaşamıştır.
- Kafatası tek başına 1,5 metreden daha uzun olan spinosaurus, baştan kuyruğa 18 metreye kadar uzunluğa ulaşabilirdi.
- Ortalama bir spinosaurus 7-20 ton arasında bir ağırlığa sahip olabilirdi ve sırtlarındaki dev yelken, güneşten ısı alarak bedenlerini ısınmaya yardımcı olurdu.
- 25:04Archaeopteryx
- Archaeopteryx, kuş görünümlü, uçamayan dinozorlarla modern kuşlar arasındaki boşluğu dolduran bir yaratıktır.
- Archaeopteryx, yaklaşık 150 milyon yıl önce Almanya'nın güneyinde yaşamış ve sakağan veya kuzgunlara benzer büyüklüğe ulaşabilirdi.
- Bilim insanları hala archaeopteryx'in uçup uçmadığını tartışmakta, bazıları tüylerinin zayıf olduğunu iddia ederken, diğerleri ağırlığının abartıldığını savunmaktadır.
- 27:45Coelophysis
- Coelophysis, "oyuk" anlamına gelir ve yaklaşık 196-203 milyon yıl önce Trias döneminin son kısmında ABD'nin güneybatısında yaşamıştır.
- Küçük ve ince bir et yiyen dinozor olan coelophysis, yetişkin hali neredeyse 3 metre uzunluğunda, 1 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 45 kilo ağırlığında olabilirdi.
- Coelophysis, boş kemiklere sahip olduğu için çok hızlı ve çevik bir koşucu olup saatte 48 kilometreden fazla hıza ulaşabilirdi ve aynı zamanda furkula (lades kemiği) özelliğine sahip ilk dinozordu.
- 31:41Carnotaurus
- Carnotaurus, "et yiyen boğa" anlamına gelen, Güney Amerika'da yaşayan büyük ve aç bir dinozordur.
- Geç Kretase döneminde yaklaşık 69-72 milyon yıl önce yaşamıştır ve günümüzdeki boğalar gibi gözlerinin üzerinde kalın boynuzları vardır.
- Carnotaurus yaklaşık 9 metre uzunluğunda, 3 metre boyunda ve 1300 kilogram ağırlığındadır ve nispeten hafif kemikleri sayesinde saatte 56 kilometre hızla koşabilmektedir.
- 33:52Brontosaurus
- Brontosaurus, "arı, şimşek, kertenkele" anlamına gelen, yaklaşık 150 milyon yıl önce Kuzey Yarımküre'nin batı kesiminde Jurassic döneminde yaşamıştır.
- İnanılmaz derecede büyük, ağır ve güçlü bir dinozordur; yaklaşık 20-27 metre uzunluğunda olabilir ve 15 ton ağırlığındadır.
- Brontosaurus uysal ve arkadaş canlısı bir dinozordur, güçlü kuyruğunu bir silah olarak kullanarak karşısındaki dinozorları yolundan çekebilir.
- 35:56Trodon
- Trodon, Kretase döneminin Campen Çağı'ndan gelen küçük bir etçil dinozordur ve Ekim 1856'da keşfedilmiştir.
- Yaklaşık 1 metre boyunda, 2,5 metre uzunluğunda ve 45 kilogram ağırlığındadır (sekiz yaşındaki iki çocuk ağırlığındadır).
- Kocaman gözleri sayesinde gece avcıları olan Trodon'lar, cüsselerine kıyasla iyi beyinlere sahip ve hızlı hareket edebilen kurnaz yaratıklardır.
- 37:47Dinozorların Kökeni
- Dinozorlar aniden 200 milyon yıl önce ortaya çıkmadılar, ilkel bir sürüngen ailesinden gelmeleri düşünülmektedir.
- Lagasaurus, "tavşan timsahı" anlamına gelen, Trias döneminde Güney Amerika'nın yoğun ormanlarında yaşayan küçük ve hızlı bir kertenkeledir.
- Trias döneminin arkaları, pterosaur olarak bilinen ilk uçan sürüngenleri ve bugün bildiğimiz timsahları da yumurtlamıştır.
- 39:59Megalosaurus
- Megalosaurus, 166 milyon yıl önce Orta Jura döneminde Güney İngiltere'de yaşamış büyük bir etçil dinozordur.
- 1824'te Oxfordshire'daki Stonesfield'da bir taş ocağında keşfedilmiştir ve tam bir megalosaurus iskeleti bulunamamıştır.
- Megalosaurus, ilk keşfedilen dinozorlardan biri olup, 1854 yılında Londra'daki Dünya Fuarı'nda halka gösterilen ilk dinozor modellerinden biri olmuştur.
- 42:22Iguanodon
- Iguanodon, "iguana dişi" anlamına gelen, 99-160 milyon yıl önce yaşamış bir otçul dinozordur.
- Asya, Avustralya, Afrika, Avrupa ve Kuzey Amerika'da bulunmuş olup, 5 ton ağırlığında ve yaklaşık 12 metre uzunluğunda olabilir.
- Iguanodon'lar genellikle iki büyük arka bacağı üzerinde durur, kolları arka ayaklarından sadece %25 daha küçüktür ve parmaklarındaki büyük dikenleri kendilerini korumak için kullanabilirler.
- 44:27Gigantosaurus
- Gigantosaurus, "dev güney kertenkelesi" anlamına gelen, 97-98 milyon yıl önce Arjantin'de yaşamış büyük bir etçil dinozordur.
- 1993 yılında Arjantin'in Patagonya bölgesindeki fosil avcısı tarafından keşfedilmiştir.
- Gigantosaurus'un kesin boyutu bilinmemekle birlikte, T-Rex ve Spinosaurus arasında bir yere düştüğüne inanılmaktadır ve güçlü bir boynu vardır.
- 46:58Die Phosaurus Dinozoru
- Die Phosaurus, iki tepeli kertenkele anlamına gelen bu dinozor, yaklaşık 193 milyon yıl önce erken Jurassic döneminde Kuzey Amerika'da yaşamıştır.
- Die Phosaurus, ince ve hafif yapılı, orantılı olarak büyük ve hassas bir kafaya sahipti, ayrıca kafatasında plaka şeklinde ibiğiydi.
- Dinozorun dişleri uzun, kavisli, ince ve yana doğru sıkıştırılmıştı, alt çenesindeki dişler üst çenesindeki dişlerden çok daha küçüktü.
- 48:49Die Phosaurus'un Fiziksel Özellikleri
- Die Phosaurus'un boynu uzun ve kemikleri oyuktu, bu da onu çok hafif ve hızlı hareket edebilen yapıştı.
- Dinozorun dört keskin pençe parmağı olan güçlü kolları ve ayakta durabilen büyük bacakları vardı, bu da onları yaklaşık 3 metre boyunda yapıyordu.
- 49:35Paracerolops Dinozoru
- Paracerolops, tepeli kertenkele anlamına gelen bu dinozor, Cretaceous create'nin son döneminde Kuzey Amerika'da yaklaşık 66-70 milyon yıl önce yaşamıştır.
- Yaklaşık 10 metre uzunluğunda ve 3,5 ton ağırlığındaki Paracerolops, başlarındaki havalı görünen ibikleri tepeleri oyuktu ve her burun deliğinden başlarının tepelerine giden tüpler vardı.
- Bilim insanları ilk başta bu tüplerin şnorkel olarak kullanıldığını düşünmüşlerdi, ancak uçlarında hava delikleri olmadığı keşfedildiğinde bu imkansız hale geldi.
- 51:38Paracerolops'un Yaşam Tarzı
- Paracerolops, bacaklarının ikisiyle veya dördüyle dolaşırken bulunabilir ve gece geç saatlerde meyve ve sebze atıştırmalıklarını ördek gibi gagaları ile yakalamalarını kolaylaştırır.
- Bu tüpler birbiriyle iletişim kurmak ve birbirlerini takip etmek için kullanılıyordu, bu da bir grup birlikteyken çılgın melodili bir juratik konseri oluşturuyordu.
- 52:16KPG Neslinin Tükenmesi
- Yaklaşık 66 milyon yıl önce dünyada bilim insanlarının KPG (Kretase-Palojen yok olma) olarak adlandırdığı olay meydana geldi.
- Bu süre boyunca gezegende bulunan bitki ve hayvan türlerinin yaklaşık dörtte üçü yok oldu, 24 kilodan daha ağır hiçbir hayvan hayatta kalamamıştır.
- 1980'de bir grup bilim insanı, KPG neslinin yaklaşık 66 milyon yıl önce dünyaya vuran büyük bir kuyruklu yıldız veya asteroitten kaynaklandığını öne sürdü.
- 53:37Asteroit Darbesinin Etkileri
- Asteroit darbesi, bugün bildiğimiz kışlardan çok daha uzun ve soğuk bir kışı başlattı.
- Bitmeyen soğuk, bitkilerin ve hayvanların uzun ve refah içinde yaşamak için yapmaları gerekeni yapmalarını imkansız kıldı.
- KPG yok olma döneminde çok çeşitli bitki ve hayvanlar da yok oldu, her iki tür dinozor da bu olayın talihsiz kurbanlarıydı.