Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan dil gelişimi konulu kapsamlı bir eğitim dersidir.
- Video, dil gelişimindeki temel kavramları sistematik olarak ele almaktadır. İlk bölümde fonem, morfem, semantik, sentaks, pragmatik, morgem, telegrafik konuşma, aşırı kurallaştırma ve eksik kurallaştırma kavramları açıklanırken, ikinci bölümde alıcı dil, ifade edici dil, yansıtıcı konuşma, benmerkezci dil, anne dili, yeniden biçimlendirme ve hızlı haritalama kavramları incelenmektedir. Son bölümde ise hızlı haritalama ve tekrarlama kavramları örneklerle anlatılmaktadır.
- Eğitimci, her kavramı günlük hayattan örneklerle açıklamakta ve çocukların dil gelişim sürecindeki önemli aşamaları vurgulamaktadır. Video, bir sonraki derste Piaget ve Vygotsky'nin dil gelişim teorilerinin inceleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:07Dil Gelişiminde Temel Kavramlar
- Önceki derste dil gelişimi sürecinde temel kuramlar (davranışçı yaklaşım, sosyal etkileşim, üretimsel yaklaşım, doğuştancı yaklaşım) ve Çamski'nin teorisindeki dil gelişim dönemleri incelenmiştir.
- Bu derste dil gelişimindeki temel kavramlar incelenecektir.
- 00:47Fonem ve Morfem
- Fonem ses anlamına gelir ve alfabemizdeki her harf bir fonemdir.
- Morfem hece anlamına gelir ve fonemlerin birleşimi ile morfemler oluşur.
- 01:56Semantik
- Semantik anlam bilimidir ve bir sözcüğün doğru anlamında kullanabilmektir.
- Semantik açıdan uygun olmayan bir ifade, sözcüğün gerçek anlamını yansıtmaz.
- 04:26Sentaks
- Sentaks söz dizimleridir ve cümleyi oluştururken sözcükleri doğru sırada yan yana getirmektir.
- Her dilin kendine özgü bir sentaksı vardır, örneğin Türkçe'de başa özne, sona yüklem, araya tümleçler getirilir.
- Semantik ve sentaks birbirinden bağımsız olarak çalışabilir, biri anlamla, diğeri ise cümle yapısıyla ilgilidir.
- 06:52Pragmatik
- Pragmatik kişiye, duruma ve konuya uygun konuşup anlamak meselesidir.
- Konuşmamızı karşımızdaki kişiye, o anki duruma ve konuya göre şekillendirebiliriz.
- 08:39Morgem ve Telegrafik Konuşma
- Morgem sözcük demektir ve Çamski'nin dil gelişim dönemlerindeki tek sözcük süreci (12-18 ay) ile ilişkilidir.
- Telegrafik konuşma, Çamski'nin dil gelişim dönemlerindeki iki sözcük yan yana getirerek konuşma şeklidir (18-24 ay).
- 09:49Aşırı Kurallaştırma ve Eksik Kurallaştırma
- Aşırı kurallaştırma, öğrenilen bir dil kuralının kullanımının uygun olmadığı yerlerde de kullanılmasıdır.
- Eksik kurallaştırma ise öğrenilen bir dil kuralının öğrenmenin gerçekleştiği örnekle sınırlandırılmasıdır.
- Aşırı kurallaştırmada kural kullanılmayacağı yerlerde bile kullanılırken, eksik kurallaştırmada kural kullanılmasının uygun olabileceği diğer yerlerde bile kullanılmaz.
- 14:51Dil Gelişiminde Eksik Kurallaştırma
- Dil kurallarının sadece öğrenmenin gerçekleştiği örnekle sınırlandırılması, aşırı kurallaştırmanın tam tersi bir durum olarak görülür.
- Dildeki eksik kurallaştırma, Piaget'in bilişsel gelişim kuramındaki özelden özele akıl yürütmeye benzer; çocuk sadece belirli bir ilişkiyi kurabilirken, diğer ilişkileri kuramaz.
- 15:59Alıcı ve İfade Edici Dil
- Alıcı dil, konuşulanları anlamaktır; ifade edici dil ise düşüncenin sözcüklere ve cümlelere dökülmesidir.
- İnsan önce alıcı dil (anlama) kazanır, sonra ifade edici dil (konuşma) ortaya çıkar.
- Çocukların konuşamaması, onların söylediklerini anlamadıkları anlamına gelmez; bir çocuğun dile ilişkin bilgisi konuşabildiği kadar değil, bunun çok daha fazlasıdır.
- 20:42Yansıtıcı Konuşma
- Yansıtıcı konuşma, çocuğa yansıtıcı sorular yönelterek var olan problemin tam olarak açığa çıkartılmasını sağlar.
- Bu yöntem, çocuğun yaşamakta olduğu problemi netleştirmek ve tam olarak ortaya koyma çabasını içerir.
- 23:14Benmerkezci Dil
- Benmerkezci dil, çocuk bir başkasıyla ancak sadece kendisi hakkında konuşmasıdır.
- Karşılıklı bir diyalog gibi görünse de, konuşmanın içeriği sadece çocuğun kendisiyle ilgilidir.
- 25:18Anne Dili
- Anne dili, yetişkinlerin çocuklarla konuşurken kullandıkları özel bir dil tarzıdır.
- Bu dilde konuşma yavaşlar, ses tizleşir, basit sözcükler seçilir ve kısa cümleler kurulur.
- Bu durum, dilin pragmatik özelliğidir; yani bir insanın konuşmasını karşısındaki kişiye göre şekillendirebilme yeteneğidir.
- 26:51Yeniden Biçimlendirme
- Yeniden biçimlendirme, yetişkinlerin çocukların konuşurken yaptığı hataları düzelterek tekrar söylemesidir.
- Bu düzeltme semantik, sentaks veya gramatik boyutlu olabilir.
- 28:32Hızlı Haritalama
- Hızlı haritalama, dildeki önemli bir kavramdır ve eğitim bilimleri kapsamında soru olarak gelebilir.
- 29:18Hızlı Haritalama Kavramı
- Hızlı haritalama, çocuklar yeni bir sözcükle ilk kez karşılaştıklarında bu sözcüğün doğru anladıklarına emin olabilmek ve sözcüğün ilgili kategorisini bulabilmek için yapılan test etme sürecidir.
- Bu süreçte çocuklar bilinenden yola çıkarak bilinmeyene de ulaşabilirler.
- Hızlı haritalama, zihindeki bir kategoriyi test edip bildiklerinden yola çıkarak bilinmeyene ulaşma sürecidir.
- 30:48Hızlı Haritalama Örnekleri
- Ali örneğinde, kırmızı, mavi ve yeşil renkleri biliyor ancak turuncu rengi bilmiyor; annesi turuncu torbayı getirmesini isteyince, renkler kategorisini tarayarak diğer renkleri eleyip doğru torbaya ulaşır.
- Börek örneğinde, iki buçuk yaşındaki bir çocuk ilk defa "börek" sözcüğünü işittiğinde, tatlı mı tuzlu mu, içinde ne konuyor gibi sorular sorarak yiyecek kategorisini test eder.
- Çocuğun bildiğinden hareketle kategoriyi test edip bilinmeyene ulaşması, dil gelişiminde hızlı haritalama yapmak olarak adlandırılır.
- 34:43Tekrarlama (Yankı Eko) Kavramı
- Tekrarlama (yankı eko), çocuğun işittiklerini aynen tekrarlamasıdır.
- Örneğin, anne "Murat tuzluğu uzatır mısın?" diye sorduğunda, çocuk "Murat tuzlu uzatır mısın" şeklinde tekrarlar.
- Tekrarlama, dil gelişimindeki temel kavramlardan biridir ve bir sonraki derste Piyaj ve Viski'nin tezat dil gelişim teorileri incelenecektir.