Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Momentum Akademi tarafından sunulan bir coğrafya eğitim içeriğidir. Bir eğitmen tarafından harita bilgisi konusu detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.
- Video, haritanın tanımı ve kroki kavramıyla başlayıp, haritaların konularına ve ölçeklerine göre sınıflandırılmasını açıklamaktadır. Ardından harita projeksiyonları (açı koruyan, alan koruyan ve düzlem projeksiyonlar) ve fiziki haritalarda yeryüzü şekillerinin gösterilme yöntemleri (izohips, tarama, gölgelendirme, kabartma ve renklendirme) ele alınmaktadır. Son bölümde ise her haritada olması gereken unsurlar (başlık, ölçek, projeksiyon, yön oku, koordinat sistemi ve lejant) anlatılmaktadır.
- Video, harita bilgisi konusunun ortalarına kadar ilerlediğini belirterek devamının geleceğini ifade etmektedir.
- 00:25Harita Tanımı ve Kroki
- Harita, yeryüzünün tamamı veya bir bölümü, kuşbakışı görünüş, belirli bir ölçek dahilinde küçülterek düzlemin üzerine aktarılmasıdır.
- Kroki ile harita arasındaki temel farklılık, krokilerin ölçeksiz, kabataslak ve göz kararı ile yapılan çizimler olmasıdır.
- 01:40Haritaların Sınıflandırılması
- Haritalar konularına göre genel haritalar (fiziki, idari, siyasi, beşeri ve ekonomi haritaları) ve özel haritalar olarak sınıflandırılır.
- Özel haritalar tek bir unsurun gösterilmesi esasına dayanır ve konusunun uzmanları tarafından çizilir (jeoloji, toprak, iklim, meteoroloji, deprem ve bitki örtüsü haritaları).
- 02:39Fiziki Haritalar
- Fiziki haritalar yeryüzü şekillerini gösterir ve eğim hesaplama ile profil çıkarma sadece fiziki haritalardan elde edilen özelliklerdir.
- Bir yerin fiziki yapısını tarama, gölgelendirme, kabartma, renklendirme ve izohips olmak üzere beş farklı yöntemle gösterebiliriz.
- 03:39Siyasi ve İdari Haritalar
- Siyasi haritalar, ülkelerin diğer ülkelerle olan siyasi sınırlarının gösterildiği haritalardır.
- İdari haritalar, bir ülkenin sınırları içerisinde illeri, eyaletleri ve bölgeleri gösteren haritalardır.
- 03:55Beşeri ve Ekonomi Haritaları
- Beşeri ve ekonomi haritaları insan ve faaliyetlerini konu alır.
- Bu haritalarda nüfus dağılımı, göç, yerleşme özellikleri, tarım, hayvancılık türleri, sanayi ve turizm gibi konular gösterilir.
- 04:43Ölçeklerine Göre Haritalar
- Büyük ölçekli haritalar (1/20.000-1/200.000) paydaları bakımından 1/20.000'den başlayıp 1/200.000'e kadar olan haritalardır ve dar alanların çizimi için kullanılır.
- Orta ölçekli haritalar (1/200.000-1/500.000) paydasındaki rakam 1/200.000'den 1/500.000'e kadar olan haritalardır.
- Küçük ölçekli haritalar (1/500.000'den daha büyük paydası olan) büyük alanların çizimi için kullanılır.
- 06:00Büyük ve Küçük Ölçekli Haritaların Karşılaştırması
- Büyük ölçekli haritalarda ölçek paydası küçük, küçük ölçekli haritalarda ölçek paydası büyüktür (ters orantılıdır).
- Küçük ölçekli haritalarda küçültme oranı fazla, büyük ölçekli haritalarda küçültme oranı azdır.
- Küçük ölçekli haritalar geniş alanları ayrıntısız gösterirken, büyük ölçekli haritalar dar alanları ayrıntılı gösterir.
- Küçük ölçekli haritalarda hata payı fazla, büyük ölçekli haritalarda hata oranı azdır.
- Küçük ölçekli haritalar kağıt üzerinde kapladığı alan küçük, büyük ölçekli haritalar kağıt üzerinde kapladığı alan büyüktür.
- Küçük ölçekli haritalarda izohips aralık değeri büyük, büyük ölçekli haritalarda izohips aralık değeri küçüktür.
- 09:10Haritalardaki Bozulmalar ve Projeksiyon Yöntemleri
- Hiçbir harita gerçeğin birebir aynısı değildir ve harita çizimlerinde az da olsa bozulmalar görülür.
- Haritalardaki bozulmaların temel nedenleri dünyanın şekli, küçültme oranı ve yeryüzü şekilleridir.
- Harita çizimlerindeki hata oranını en aza indirmek için kullanılan çizim tekniklerine projeksiyon veya izdüşüm yöntemi denir.
- Projeksiyon yöntemleri üçtür: silindir projeksiyon (açık koruyan), konik projeksiyon ve düzlem projeksiyon.
- 10:39Harita Projeksiyonları
- Açı koruyan projeksiyonda paralel ve meridyenler arası aralık korunur, ekvatora yakın ülkeler en az hata ile gösterilir.
- Silindir projeksiyonu, küresel dünyanın etrafına geçirilen kağıdın silindir biçimine geçirilerek paralel meridyen ağının yansıtılarak hazırlanır ve deniz ve hava ulaşımında kullanılır.
- Konik projeksiyon (alan koruyan projeksiyon) orta kuşakta en az hata yapar, paralel ve meridyenler arasındaki alan korunur, paraleller arasındaki uzaklık 111 kilometre, meridyenler arasındaki uzaklık kutuplara gidildikçe azalır.
- 12:32Düzlem Projeksiyonu
- Düzlem projeksiyonu kutup bölgelerinde (Norveç, İsveç, Finlandiya, Kanada, Rusya) kullanılır ve dar alanların ve büyük ölçekli haritaların çiziminde tercih edilir.
- Düzlem projeksiyonunda paralel ve meridyen uzunlukları korunmuştur.
- 13:06Fiziki Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin Gösterilme Yöntemleri
- Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerinin gösterilme yöntemleri: izohips, tarama, gölgelendirme, kabartma ve renklendirme yöntemleridir.
- İzohips, deniz seviyesinden yüksekliği aynı olan noktaların birleştirilmesi sonucunda oluşan kapalı eğrilere verilen isimdir; denizlerde derinliği aynı olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kapalı eğriler izobat olarak adlandırılır.
- Kabartma yöntemi gerçeğe en yakın yöntemdir, yeryüzünün maket halidir ve üç boyutlu çizimlerdir, ancak yapılışı, taşınması zor, zaman gerektirir ve maliyetli olduğu için çok tercih edilmez.
- 15:10Renklendirme Yöntemi
- Renklendirme yönteminde renkler sadece yükselti basamaklarını ifade eder, yeryüzü şekillerini göstermez.
- 0-500 metre arası yeşil renkle, 500-1000 metre arası sarı, 1000-1500 metre arası açık kahve/turuncu, 1500-2000 metre arası kahverengi renklerle gösterilir; yükselti arttıkça kahverenginin tonu koyulaşır.
- Beyaz renk kalıcı kar, yıl boyunca erimeden var olan kara, Antarktika veya Grönland gibi buzulların bulunduğu bölgeleri gösterir.
- 17:25Diğer Gösterme Yöntemleri
- Tarama yöntemi tek başına kullanılmaz, eğim fazla ise kısa, kalın, sık çizgilerle, eğim az olduğu alanlarda ince, uzun ve seyrek çizgilerle yapılır, düz alanlar taranmayan yerler olarak gösterilir.
- Gölgelendirme yönteminde ışığın 45 derecelik açıyla geldiği varsayılarak, eğimin fazla olduğu alanlar siyah renkle, düz alanlar beyaz renkle gösterilir.
- 18:42Harita Unsurları
- Her haritada olması gereken özellikler: başlık, ölçek, projeksiyon, yön oku, koordinat sistemi ve lejant (haritanın anahtarı/dili)dir.
- Ölçek, haritanın belirli bir oranda küçültülerek çizilmesidir.
- Projeksiyon, çizilecek yere göre silindir, konik veya düzlem olarak tercih edilir ve ülkenin dünya üzerindeki konumuna göre belirlenir.