Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan teknik bir eğitim içeriğidir. Eğitmen, cıvatalar hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Video, cıvataların temel kavramlarından başlayarak, profilleri, hesaplamaları ve dinamiklik konularına kadar uzanan kapsamlı bir yapıya sahiptir. İçerik altı ana konu başlığı altında düzenlenmiştir: vida ve civata arasındaki farklar, civata parçaları, temel büyüklükler, profiller, civata bağlantıları ve hesaplamaları, yaylanma rijitliği ve sıkılan parça hesaplamaları.
- Video boyunca formüller, hesaplamalar ve görsel örnekler üzerinden konular detaylı bir şekilde açıklanmaktadır. Özellikle mühendislik veya mekanik alanlarında civata bağlantıları konusunu öğrenmek isteyenler için faydalı bir kaynak niteliğindedir. Soru çözümü ayrı bir videoda paylaşılacağı belirtilmektedir.
- 00:18Vida ve Civata Arasındaki Farklar
- Vida, iki parçayı birleştirmek için doğrudan çakılabilirken, civata ile bağlantı yapmak için önce civataya, sonra somuna ve bağlantı yapılacak yere uygun dişler açılması gerekir.
- Sağ helis vidalar saat yönünde çevrildiğinde sıkılırken, sol helis vidalar saat yönünün tersine çevrildiğinde sıkılır.
- Türkiye'deki civataların %90-95'i sağ helis vidadır.
- 03:20Civatanın Bölümleri
- Civatanın A kısmı kafası, B kısmı şaftı, C kısmı vidalı şaft kısmıdır.
- D kısmı genellikle marka simgesi, E kısmı kaliteyi gösterir, F kısmı ise somundur.
- Civata ve somun birbirinden ayrı düşünülemez, somun olmadan civata hiçbir iş yapamaz.
- 04:40Civatanın Temel Büyüklükleri
- Civatanın diş üstü çapı (d1), diş dibi çapı (d2), ortalama çap (d2), hat (h) ve diş yüksekliği (beta) gibi temel büyüklükleri vardır.
- Beta, vida profili tepe açısıdır ve civatalar bu tepe açılarına göre sınıflandırılır.
- Alfa, vida eğim açısıdır ve bir h kadar mesafe tırmanırken pi çarpı d2 kadar yol alınır.
- 08:13Vida Profilleri
- Metrik bir de profili tepe açısı 60 derecedir ve gösterimi M20 gibi olur.
- Withword vida profili inç sistemi kullanır ve gösterimi W0,52 gibi olur.
- Trapez vida profili tepe açısı 30 derecedir, hareket mekanizmalarında kullanılır ve gösterimi TR30x6 olarak gösterilir.
- Testere vida profili tek yönlü kuvvet iletimlerinde kullanılır, tepe açısı 30 derecedir ve bir tarafı %3 eğimle işlenmiştir.
- 12:11Vida Profili ve Civata Özellikleri
- Kare vida profili genellikle hareket vidası olarak kullanılır ve standart değildir, isteğe özel olarak üretilir.
- Civatanın üzerindeki 8,80 değeri, civatanın kopma dayanımı (sigma kopma) 800 mPa olduğunu gösterir.
- Civatanın akma dayanımı (sigma akma) ise 8×8×10=640 mPa olarak hesaplanır.
- 14:14Civata Kuvvet ve Moment Dayanımı
- Civata ile yük hareket ettirmek için önce bir F kuvveti uygulanmalı, sonra civata çevrilerek yük yukarı taşınmalıdır.
- Civata çevrildiğinde oluşan helis açısı (alfa) tanjant formülü ile hesaplanır ve düzlemdeki kuvvet dengesini belirlemek için önemlidir.
- Türkiye'de büyük oranda metrik civata (M20, M16, M24) ve üçgen profil kullanılır, bu nedenle kare profil formülleri eğik düzlem hesaplamalarına göre ayarlanmalıdır.
- 17:47Eğik Düzlem Hesaplamaları
- Eğik düzlemde eksen kuvveti (Fm) kosinüs beta iki ile çarpılarak yeni eksen kuvveti (F') bulunur.
- Civata sıkarken oluşan sürtünme kuvveti (Ts) F×tanjant alfa+r formülü ile hesaplanır, sıkma durumunda artı, sökme durumunda eksi işareti kullanılır.
- Somun altı sürtünmesi, civata sıkarken zemine basarak oluşan ek momenti ifade eder ve Fm×r×μ formülü ile hesaplanır.
- 22:48Toplam Moment ve Otob Blokaj
- Toplam moment, eğik düzlemdeki yükün hareket ettirmek için ve somun altında oluşan sürtünme kuvvetini yenmek için gerekli momentlerin toplamıdır.
- Otob blokaj, bir parçanın kendiliğinden çıkmaması için gerekli koşuldur ve alfa ≥ tanjant eksi bir formülü ile sağlanır.
- Civata bağlantılarında, civatanın eksenel olarak zorlanması (Efe) için en küçük çapa (d1) göre hesap yapılır ve gerilme formülü A₁=4×d₁² ile hesaplanır.
- 27:12Cıvata Hesaplamaları
- Cıvata sıkıştırıldığında moment oluşur ve bu durumda tav, burulma ve MS gibi gerilmeler meydana gelir.
- Cıvata için hesap yaparken, sikme çekme ve vurulma gerilmelerini eşdeğer gerilme formülüyle birleştirerek emniyet gerilmesinden küçük olması sağlanmalıdır.
- Civata dişleri üzerine gelen basınç emniyetli basıncın altında kalması istenir ve bu basınç yaklaşık olarak π×b×t₁ formülüyle hesaplanır.
- 31:41Civata ve Somun Özellikleri
- Civata bağlantısında herhangi bir sorun çıktığında, civataya bir şey olmaması için somunlar daha düşük mukavemetli olur.
- Somun yüksekliği (h) hesaplanırken, m=h×z formülü kullanılır (m: somun yüksekliği, h: somun yüksekliği, z: diş sayısı).
- Boşluklu bağlantıda civata ile bağlanan parçalar arasında sürtünme yüzeyi vasıtasıyla kuvvet iletimi gerçekleşir.
- 34:14Boşluklu ve Boşluksuz Bağlantılar
- Boşluksuz bağlantıda civata ve parça birinin ayrılmaya zorlanır ve civata kesilmeye zorlanır.
- Kesme alanı hesaplanırken, kesme alanı π×b×d₁² formülüyle bulunur.
- Dinamik yük altında civata hesabı yaparken, statiklerde σakma veya σemniyet yerine sürekli mukavemet değeri kullanılır.
- 36:33Dinamik Yük Altında Civata Davranışı
- Dinamik yük altında civataya giden yük sürekli değişir, örneğin basınç kap doldurulup boşaltıldığında basınç değişir.
- Civata sıkıldığında parça bir miktar kısalır ve civata bir miktar uzar.
- Fletme kuvveti uygulandığında, parçalar ve civata elastik olarak deforme olur ve civatanın boyu daha da uzar.
- 39:04Öngilme Üçgeni Kullanımı
- Civata ve sıkılan parça için öngilme üçgeni kullanılarak kuvvet-uzama diyagramları çizilebilir.
- Öngilme üçgeni civata başına çizilir ve elastik bölgede parçalar plastik deformasyon gösterir.
- Emax değeri F+E formülüyle, Fmax değeri ise F+Fb formülüyle hesaplanır.
- 41:40Civatalarda Yaylanma Rijitliği
- Civatalarda önemli olan yaylanma rijitliği, bir kütle bağlanmış civatada yer değiştirme ve kuvvet arasındaki ilişkiyi ifade eder.
- Yaylanma rijitliği (C) formülü: C = E × A / L'dir, burada E elastikiyet modülü, A alan ve L uzunluktur.
- Uzar civatalarda her bölge için ayrı hesaplamalar yapılır ve sonuçlar toplanır.
- 43:22Civata Kuvvetleri
- Civatada etki eden kuvvetler için Fc ve fb değerleri hesaplanır: Fc = F × (1 / (1 + Cz/cd)) ve fb = F × (1 / (1 + cd/cz)).
- F, cıvataya gelen ekstra kuvvet; fb ise parçaya gelen ekstra kuvvettir.
- Diş açılmış civatalarda, şaft kısmı ve diş açılmış kısmı için ayrı yaylanma rijitliği hesapları yapılır.
- 44:37Sıkılan Parça Hesaplaması
- Sıkılan parçanın tamamı sıkıştığı için hesaplaması zordur, bu nedenle bombeleşme teorisi kullanılır.
- Sıkılan bölge, içi boş bir silindir gibi hesaplanır.
- İçi boş silindirin dış çapı (d) formülü: d = k × (2s + 1,5 × d) ve malzeme faktörü (k) çelik için 1/5, dökme demir için 1/4, alüminyum için 1/3'tür.
- Çalışma alanı formülü: A = 4 × (d + k × (ld/2)² - b²) olarak bulunur.