Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Toplum Meselesi" adlı programda İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyesi Doçent Doktor Yunus Emre ile yapılan bu röportajda, sosyal demokrasi kavramı ve Türkiye'deki CHP'nin sosyal demokrasi serüveni ele alınmaktadır.
- Video, sosyal demokrasinin tarihsel gelişiminden başlayarak, 19. yüzyılda kentleşme ve sanayileşmeyle ortaya çıkan toplumsal sorunlara karşı işçi sınıfının kendiliğinden hareket olarak gelişen bir siyasi fikri olduğunu açıklamaktadır. Ardından Türkiye'deki sosyal demokrasi gelişimi, CHP'nin 1960'lı ve 1970'li yıllardaki sosyal demokrasiye yönelişi, 12 Eylül darbesinin etkisi ve günümüzdeki örgütlenme sorunları detaylı olarak incelenmektedir.
- Röportajda ayrıca CHP'nin dışarıya kapalı yapısı, jenerasyon problemi, aidat gelirlerinin düşük olması ve bunun partinin toplumla iletişim kurma kapasitesini nasıl etkilediği gibi örgütlenme sorunları ele alınmaktadır. Konuşmacı, sosyal demokrasinin Türkiye için önemi, demokrasi ve eşitlik eksenleri üzerinden anlatılmakta ve AKP dönemindeki neoliberal politikaların tahribatı ile sosyal demokrasi arasındaki ilişki tartışılmaktadır.
- 00:16Sosyal Demokrasi Tanımı
- Program, CHP ve sosyal demokrasi konusunu İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyesi Yunus Emre ile ele alıyor.
- Sosyal demokrasi, 19. yüzyılda kentleşme ve sanayileşmeyle ortaya çıkan toplumsal yapılanmanın karşısında işçi sınıfının kendiliğinden hareket olarak gelişen örgütlü siyasi fikri olarak tanımlanabilir.
- Jiworsky'nin "Kapitalizm ve Sosyal Demokrasi" kitabında, sosyal demokrasinin sosyalist hareketin stratejik kararlara dayalı olarak oluştuğu belirtiliyor.
- 02:44Sosyal Demokrasi Tartışmaları
- Esp Andersson Ghoststopingenderson, Jiworsky'nin tanımını tarihsel açıklamasını kabul etmekle birlikte, reform-devrim ikilemine itiraz ediyor ve reformlar yoluyla devrimci dönüşümün mümkün olduğunu İskandinavya örneğiyle anlatıyor.
- Sosyal demokrasi, toplumsal sorun karşısında bir sınıf hareketinin oluşması ve bu hareketin parti olarak gündeme gelmesiyle Avrupa parti sisteminde önemli bir aktör olan demokrat partilerin doğuşunu hatırlatıyor.
- Rokan ve Lipset'in tezi, endüstri devrimi ve siyasi devrim (Fransız Devrimi) sonrası oluşan dört bölünmeyi vurguluyor: kent-kır bölünmesi, devlet-kilise bölünmesi, sermaye-emek bölünmesi ve merkez-çevre bölünmesi.
- 06:11Sosyal Demokrasi Tarihsel Gelişimi
- Donma hipotezi, 1920'li yıllarda emek-sermaye bölünmesinin hakim parti modelini yarattığını ve bu modelin donduğunu savunuyor.
- Bolşevik Devrimi sonrası sosyalist hareket, evrimci-reformist sosyal demokrat partiler ve devrimci komünist partiler olmak üzere iki ayrı kampa bölündü.
- İkinci Dünya Savaşı sonrası Kirchier'in "catch all party" (herkesi yakalamaya dönük parti) yaklaşımı gündeme geldi ve Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin BAGGODERSBERG programı bu modeli yansıttı.
- 08:59Neoliberalizm Dönemi
- 1990'lı yıllarda "üçüncü yol" veya "yeni merkez" olarak bilinen neoliberal politikalarla uyumlu bir sosyal demokrasi görüşü etkili oldu.
- Bu dönem, uzun süreli sağ iktidarların arkasından gelen seçim başarıları içeren bir evre oldu.
- Almanya'da sosyal demokratlar 17 yıl sonra, İngiltere'de ise daha uzun bir süre sonra bu politikalarla iktidara geldi.
- 09:50Sosyal Demokrasi ve 2008 Finansal Krizi
- Üçüncü yol hem sosyal bilim tartışmalarında hem de sosyal demokrasi tartışmalarında önemli bir yer tutmuştur.
- 2008 finansal krizi ve 2003 Irak Savaşı sonrası neo-liberal politikaların prestij kaybı, sosyal demokrasi görüşünün sorgulanmasını beraberinde getirmiştir.
- 2000'li yıllarda Latin Amerika'da "pembe dalga" olarak anılan sol iktidara gelme deneyimi, daha reformcu bir sosyal demokrasi anlayışını temsil etmiştir.
- 11:57Sosyal Demokrasinin Gerileme ve Yeniden Atılım Dönemi
- 2008 finansal krizinin öncesi ve sonrası, sosyal demokrasi için gerileme ve çöküş dönemi iken, diğer yerlerde yeniden atılım dönemi olmuştur.
- Sosyal demokratların temel ilkelerinden uzaklaşması, eşitlik vurgusunun azalması ve maddi yaşama ilişkin meselelerin sol-sağ arasındaki ayrımı zayıflatması, sosyal demokrasinin yaşadığı krizin arkasında yatan temel sorunlardan biridir.
- Son yıllarda Amerika'da Sanders'ın ve İngiltere seçimlerinde Corbyn'in performansı, sosyal demokrasinin geleneksel değerlerine bağlı bir siyaset düşüncesinin öneminin arttığı bir ikinci dalga olarak görülmektedir.
- 14:24Parti Yapısı ve Sosyal Demokrasi
- Sosyal demokrasinin gelişimi sadece söylem meselesi değil, parti reformu ve örgütlenme meselesi de önemlidir.
- Uruguay ve Şili arasındaki farklılık, parti sistemine şekil veren anayasa ve siyasi partiler kanunu gibi düzenleyici kurumsal düzenlemelerle açıklanabilir.
- Uruguay'da kitleyle organik olarak bağlı bir parti modeli ortaya çıkabilmişken, Şili'de daha Amerikan parti modeline benzeyen, sendikalarla entegre olmayan bir parti modeli vardı.
- 17:15Türkiye'deki Sosyal Demokrasi Serüveni
- Türkiye'de 1960-1980 arası dönem, planlı kalkınma düşüncesi ve özgür sendikacılığı mümkün kılacak düzenlemelerle sosyal demokrat bir gündemin ortaya çıkmasına en uygun evre olmuştur.
- 1963 yılında 274-275 sayılı yasalarla grev hakkı ve özgür sendikacılık mümkün kılınmış, 1960'dan 1970'ye kadar sendikalı işçi sayısı on kat artarak bir milyonu aşkın bir düzeye ulaşmıştır.
- Türkiye'de sendikalı işçilerin bütün işçileri oranı 1960'larda %30'lar düzeyindeyken, günümüzde %5'lerin altında bulunmaktadır.
- 19:59İşçi Sınıfı ve CHP'nin Dönüşümü
- CHP'nin 61. Anayasası'nın yapım sürecinde ve koalisyon hükümetleri döneminde işçi sınıfının fen önünü açtığı ve Türkiye'de politik aktör olarak doğuşunu sağladığı yorumu doğru değildir.
- İşçi sınıfı, Dünya Savaşı'ndan sonra grev hakkının alınması için mücadele etmiş, 1960'lı yıllarda Kabel grev olayı ve 1961 yılının son günü İstanbul Saraçhane Meydanı'nda 100 bin işçinin bir araya gelip grev hakkını kaybetmesi gibi olaylar yaşanmıştır.
- Türkiye'de sınıf hareketinin oluşması ve kendi gündemini siyasetin gündemini taşıması, işçi sınıfının kendi çabası ve mücadelesiyle gerçekleşmiştir.
- 21:21Türkiye'de Sendikalar ve Parti Yapısı
- İngiltere modelinde sendikalar tavanda örgütlenip kendi partilerini kurarken, Türkiye'de işçi sınıfının kendi mücadelesi varken devleti kuran parti ideolojisini dönüştürüp sosyal demokrasiye yakınlaşmaya başlamıştır.
- Çevre ülkelerde Batı'daki gelişmeye benzer farklar oluşmamış, bölgeden bölgeye büyük değişiklikler olmakla birlikte 1960'lı yıllar için orta yerde örnekler bulunmamaktadır.
- CHP'nin değişimle karşı karşıya kalması 1945'te demokrasiye geçişten sonra ve 1950'li yıllarda Demokrat Parti'nin otoriter popülizmine karşı alternatif popülist söylem inşa etme gayretiyle başlamıştır.
- 23:28CHP'nin Sosyalizme Yaklaşımı
- 1960'lı yıllarda Türkiye sosyalizm ile tanıştığında çok hızlı şekilde sosyalizme karşı bir duruşla oluşmuş, komünizm mücadele dernekleri kurulmuş ve 1964'te Süleyman Demirel Adalet Partisi'nin genel başkanı olunca katı bir anti-komünist söylemle ortaya çıkmıştır.
- CHP, Adalet Partisi çevresinde yükselen sosyalizm karşıtlığı karşısında kendini soldan farklılaştırmak zorunda kalmış ve sosyalizm yükselirken üniversite öğrencileri arasında ve işçi sınıfı içerisinde destek bulmuştur.
- CHP, kendi tabanındaki kimi unsurları kaptırmamak ve sağın suçlamaları karşısında solla arasında bir set çekebilmek için "ortanın solu" olarak tanımlanmıştır.
- 25:12CHP'nin 1970'li Yıllara Dönüşümü
- 1960'lı yıllar Türkiye'sinde sosyalizmin yükselişi CHP'yi köklü şekilde etkilemiş ve 1970'li yıllara gelindiğinde CHP içinde bambaşka bir manzara oluşmuştur.
- CHP'nin toplumsal tabanı değişmiş, 1950'li yıllarda daha çok Türkiye'nin doğusundan ve kırsal bölgelerinden oyalan bir parti olan CHP, 1970'li yıllarda İstanbul'da, İzmir'de büyük şehirlerde öne çıkmaya başlamıştır.
- CHP'nin politikacı sınıfı değişmiş, eski bürokrat ve devlet adamı takımı yerine yerel elitler, mühendisler, doktorlar ve avukatlar öne çıkmış, 1978 yılında CHP Sosyalist Enternasyonel'e üye olmuştur.
- 27:22Ecevit Dönemi ve 12 Eylül Darbesi
- Ecevit'in kişiliği etrafında bir popülist kült oluşmuş ve bu hızla CHP'yi sosyal demokrasiden uzaklaştırmıştır.
- 12 Eylül darbesi Türkiye'de solun, işçi hareketinin, CHP'nin ve paydaşlarının üzerinden geçmiştir.
- 12 Eylül'ün düzenlemeleri sosyal demokrasinin gelişmesini zorlaştıran düzenlemeler olmuştur; partilerin örgütlenmesi bakımından kısıtlamalar getirilmiş, 1995'e kadar partilerin gençlik kolları kuramadığı ve üniversite öğrencilerinin siyasi partilere üye olamadığı gibi kısıtlamalar uygulanmıştır.
- 31:40Türkiye'de Sosyal Demokrasi Gelişimindeki Sorunlar
- Siyasi İslam'ın yükselişi laiklik ve dindarlık eksenli bir siyasi bölünmeyi gündeme getirirken, Kürt sorunu merkezinde yeni bir gündem oluşmuştur.
- Türkiye'de sosyal demokrasinin gelişmesi için gerekli taktik ve stratejik olgunluğu sergileyemediği kanaatindedir.
- Toplumsal yapı ve kurumsal zorluklar sosyal demokrasi gelişimini engelleyebilir, ancak politikacıların performansı bu bölünmeleri gömülü olmaktan çıkarabilir.
- 34:32AK Parti ve CHP Arasındaki Farklar
- AK Parti'nin ekonomik politikaları "ahbap çavuş kapitalizm" olarak tanımlanabilir, yani kaynakların siyasi iktidara yakın olma kriterine göre dağıtıldığı bir sistemdir.
- CHP'nin önerdiği yaklaşım ise daha rasyonel bir kapitalizme ihtiyaç duyulduğu ve kaynakların etkinlik ve verimlilik prensiplerine göre dağıtılması gerektiği görüşündedir.
- Türkiye'de de Avrupa'da olduğu gibi iki alternatif var: otoriter popülist iktidar ve daha rasyonel işleyen bir kapitalizme ihtiyaç duyulduğu görüşü.
- 37:49CHP'nin Örgütlenme Sorunları
- CHP'nin örgütlenme tarzı çok dışarıya kapalıdır; parti üyeleri şehir bazında sınırlı sayıda olup ekonomik faaliyetlerden uzak durmaktadır.
- CHP'nin örgütlerinde jenerasyon problemi vardır ve parti kendisi dışını iyi tanıyan bir parti değildir.
- CHP'nin kendisi dışındaki insanları pek tanımayan ve önyargılı olduğu, sosyal yardımlar yapan 3,5 milyon ailenin AK Parti'ye oy vereceği gibi yanlış anlayışları vardır.
- 41:06CHP'nin Seçmen ve Örgüt İlişkisi
- CHP'nin parti örgütü, ilin seçmenlerinin veya kendi seçmenlerinin küçük bir örneği değildir.
- Anadolu'da CHP'liler beşeri sermaye bakımından en varlıklı kesimdir ve ekonomik hayatında önde gelen kişilerdir.
- CHP, kendi seçmenini örgütleyebilen ve kendi beşeri kaynağından istifade edebilen bir parti manzarası vermemektedir.
- 43:00CHP'nin Finansal Durumu ve Örgütlenme Sorunları
- CHP'nin gelirlerinin büyük bir kısmı hazine yardımı olup, 2013 verilerine göre aidat gelirlerinin toplam gelirlerin %0,40 düzeyinde olduğu belirtiliyor.
- Üyelerin finansal olarak destek vermedikleri bir partide, üyelerin partinin politikalarının oluşumuna ve adaylarının tespitine müdahale edebilmeleri çok zor oluyor.
- AK Parti'nin 10 milyon üyesi arasında yerlilerin içinde sıfır aidatları olduğu belirtiliyor.
- 43:57Parti Örgütünün Önemi ve Sosyal Demokrasinin Rolü
- Parti örgütü toplumla iletişim kurabilmek için bir araç olup, bu araç sadece örgütün içindeki insanların geleceği ve siyasi vizyonuyla sınırlı kalırsa, kitle iletişim araçları (TV, gazete, internet) daha etkili oluyor.
- Sol partilerin temel meselesi, topluma erişmekte araç olarak parti örgütünü kullanmak ve diğer araçlara daha ağırlık vermek sorumluluğu.
- Sosyal demokrasinin değerleri, demokrasi ve eşitlik eksenlerinde Türkiye'nin ihtiyacı olan bir şey olarak vurgulanıyor.
- 46:38Sosyal Demokrasinin Türkiye'deki Uygulanabilirliği
- Sosyal demokrasinin insan emeğini ve doğayı meta olmaktan çıkaran politikaları, Türkiye için çok ihtiyacı olan bir şey olarak belirtiliyor.
- Amerika'daki 2000'li yıllarda yaşananlar Türkiye için çok mümkün ve elverişli bir ortam olarak değerlendiriliyor.
- Türkiye'nin doğal kaynakları (petrol başta olmak üzere) ekonomideki ağırlığının büyük olduğu ülkelerde yaşanan yolsuzluklarla karşılaştırıldığında farklılığı vurgulanıyor.