Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından slaytlar kullanılarak sunulan çevre kimyası ve kirlilik konulu kapsamlı bir ders anlatımıdır.
- Video, doğal denge kavramı ve karbon çevriminin önemi ile başlayıp, sanayinin gelişmesiyle doğal dengenin bozulması ve çevre kirliliğinin nedenleri ele almaktadır. İçerik, hava kirliliği (asit yağmurları, sera etkisi, ozon tabakası bozulması), su kirliliği (ötrofikasyon, petrol kirliliği) ve toprak kirliliği (plastikler, ağır metaller, tarım ilaçları) konularını detaylı şekilde incelemektedir.
- Videoda ayrıca çevre kirliliğinin insan sağlığına etkileri, gübreleme ve deterjanların çevreye verdiği zararlar, yüzey aktif maddelerin özellikleri ve çevre kirliliği ile ilgili örnek sorular çözülmektedir. Bu içerik, kimya ünitesinin son bölümü olan çevre kimyası konusunu öğrenmek isteyenler için kapsamlı bir kaynak niteliğindedir.
- Doğal Denge ve Önemi
- Doğal denge, dünyanın oluşumundan günümüze kadar geçen sürede gerçekleşen olaylar sonucunda kurulan dengedir.
- Doğal dengede dünyada yaşam için gerekli olan tüm döngüler olması gerektiği kadardır ve en önemlisi karbon çevrimidir.
- Karbon çevriminde oksijen, besin ve enerji döngüsü önemli bir mekanizma halinde ortaya konmuştur.
- 00:54Sanayinin Gelişmesiyle Doğal Dengenin Bozulması
- Sanayinin gelişmesiyle doğal denge bozulmuştur ve bu bozulmada en önemli etken oksijen ve karbon döngüsüdür.
- Atmosferdeki oksijenin %70'i denizlerden, %30'u da karalardan sağlanmaktadır.
- Deniz kirliliği, kara kirliliği ve bunlara bağlı olarak hava kirliliği bu döngüyü bozan en önemli etkenlerdendir.
- 01:48Karbon Çevrimi
- Doğadaki karbon çevriminde canlılar tarafından solunum yoluyla karbondioksit üretilmekte ve bu karbondioksit havadaki karbondioksit ile birleşerek fotosentez yoluyla oksijen gazı açığa çıkmaktadır.
- Yeşil bitkiler ve hayvanlar ölür, çürür ve fosilleşirler, fosillerden fosil yakıtlar elde edilir ve işlenme sırasında karbondioksit üretilir.
- Bu çevrim bozulduğunda çeşitli çevre kirlilikleri ve yaşamsal sorunlar ortaya çıkmaktadır.
- 02:51Sanayi ve Çevre Kirliliği
- Sanayi devrimi ile üretim artmış ve dünyanın kaynakları (hammaddeler) kullanılması hızlanmıştır.
- Tüketim ve madde yapımı sırasında çevreye çeşitli atıklar çıkmış ve bu atıklar doğanın dengesini bozmuş, çevre kirliliği ortaya çıkmıştır.
- Çevre kirliliği ile ilgili olarak deterjan, gübreleme, polimer madde atıkları, boyar maddeler ve tarım ilaçları gibi maddelerin toprağı, havayı ve suyu kirletmesi örnek olarak verilebilir.
- 03:48Gübrelerin Çevreye Etkisi
- İnsan nüfusunun artmasıyla tarım ürünlerine olan ihtiyaç artmış ve suni gübreleme gündeme gelmiştir.
- Suni gübreleme, topraktan bir yılda daha fazla ürün elde edilebilmesi için normalde topraktan belirli seviyede aldığı maddelere ilave olarak daha fazla madde vererek ondan daha fazla ürün elde etme yöntemidir.
- Bitkiler gelişebilmek için havadan ışık, karbon ve oksijen alırken, topraktan azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükürt, demir, mangan, çinko, bakır, bor gibi elementleri alırlar.
- 05:01Yanlış Gübreleme Sonuçları
- Suni gübreleme yapıldığında daha başka çevresel kirlilikler ortaya çıkmaktadır.
- Azot, fosfor ve potasyumun önemi oldukça yüksektir ve topraktan eksik ya da alınamayacak durumda olan elementlerin kimyasal yolla verilmesine kimyasal gübreleme denir.
- Yanlış gübreleme sonucunda toprağın humus oranı azalır, gübre toprakta tutunamaz ve kumlaşma meydana gelir, bu da ekilebilir tarım arazilerinin azalmasına neden olur.
- 06:22Deterjanların Çevreye Etkisi
- Deterjanlar temizlik özelliği yapan ve yüzey aktif maddeler olan kimyasallardır.
- Deterjanların maliyetini düşürmek için genelde daha ucuz bentonit, kaolin, tuzlar, asitler veya silikatlar gibi temizleyici özelliklere sahip çeşitli kimyasallar kullanılmakta ve bu kimyasallar suda az çözünen zehirli kimyasallardır.
- Deterjanların atık hali su ve toprakta çevre kirliliği oluşturur, bu kirlilik balık gibi canlıların sağlığını bozar ve insanlar da bu zehirli kimyasalları alarak sağlık sorunları yaşar.
- 08:18Deterjanlarda Kullanılan Kimyasallar
- Deterjanların içerisinde yüzey aktif maddeler dışında beyazlatıcı, yumuşatıcı, köpürtücü, temizleyici, parlatıcı veya antiseptik olan çeşitli kimyasal katkı malzemeleri de bulunmaktadır.
- Bu katkı maddelerinin çoğunluğu insan organizmasında gıdalar ve diğer yollar ile girdiğinde olumsuz etkilere yol açmaktadır, en çok bilineni kanser türleridir.
- Günümüzde kullanılan yüzey aktif maddeler arasında lineer alkil sülfanatlar (LAZ), alkil benzen sülfatlar (ABS), alkol sülfaatlar (A), sodyum polifosfatlar (SDPP) ve dodos benzen kimyasalı (DDB) bulunmaktadır.
- 10:15Çevre Kirliliğine Sebep Olan Olaylar
- Çevre kirliliğine sebep olan olaylar arasında sanayi atıkları, evrensel atıkların gelişigüzel atılması, nükleer silahlar, nükleer reaktörler ve radyasyonlar bulunmaktadır.
- Kimyasal ve biyolojik silahların kullanılması, yanlış ve bilinçsiz kullanılan tarım ilaçları, böcek öldürücüler, soğutucu ve spreyler çevre kirliliğine katkıda bulunmaktadır.
- Ev ve işyerlerinde kullanılan kalitesiz kömür ve fosil yakıtları, petrol ve petrol ürünlerinin aşırı ve bilinçsiz tüketilmesi, naylon ve benzeri doğada parçalanması zor olan malzemeler çevre kirliliğine sebep olmaktadır.
- 12:19Çevre Kirliliğinin Kaynakları
- Çevre kirliliğinin başlıca kaynakları fosil yakıtların aşırı ve bilinçsiz tüketilmesi, evsel ve sanayi atıklarının gelişigüzel atılması, nükleer olayların hataları ve radyasyonudur.
- Kimyasal ve biyolojik silahların kullanılması, tarım ilaçları, spreyler, böcek öldürücüler ve aeroso gibi maddelerin aşırı ve bilinçsiz kullanılması çevre kirliliğine katkıda bulunmaktadır.
- Kimyasal maddeler hava kirleticiler, su kirleticiler ve toprak kirleticiler olarak gruplandırılabilir.
- 13:07Hava Kirliliği ve Etkileri
- Hava kirliliği, atmosferdeki havanın kimyasal, fiziksel ve biyolojik özelliklerinin tozlar, zehirli gazlar ve sera gazları ile bozulmasıdır.
- Motorlu taşıtlardan, fabrikalardan ve binalardan çıkan duman ve gazlar hava kirliliğinin başlıca etkenlerindendir.
- Kükürt dioksit (SO2) gazı havadaki su buharı ile birleşerek sülfirik asite dönüşür ve asit yağmurları olarak yeryüzüne iner.
- 14:01Asit Yağmurlarının Etkileri
- Asit yağmurları canlılara uzun vadede zararlı olan kimyasallardır ve ormanları ve yeşil alanları yok edecek çölleşmeye sebep olur.
- Asit yağmurları bitkinin üzerine dökülen asitler yavaş yavaş onların canlılık açısından gerçekleşmesi gereken faaliyetlerin sonlanması anlamına gelir.
- Asit yağmurları taş tuğlaları aşındırarak binalara zarar verir, özellikle eski tarihi binalarda heykellerin sivri kısımlarının ovalleşmesi, çatlamalar ve parçalanmalar görülür.
- 15:03Sera Etkisi ve Etkileri
- Sera etkisi, kömür, odun, mazot gibi yakıtların atmosferin yüksek katmanlarındaki karbondioksit tabakası oluşturması ile ilgili bir durumdur.
- Güneşin ışınları atmosferi geçip yeryüzünü ısıttıktan sonra tekrar bir kısmı geri yansımak ister, ancak karbondioksit tabakası bu ışınların uzaya çıkmasını engeller ve yerkürenin sıcaklığının artmasına sebep olur.
- Sera etkisi sayesinde dünyanın sıcaklığında artış olur, kutuplarda buzullar erime gösterir, denizlerdeki tuz oranı değişir ve deniz suyunun sıcaklığı artar.
- 16:16Ozon Tabakası ve Hava Kirliliğine Sebep Olan Gazlar
- Bazı soğutucu ve aerosollerin (freon 12 gazı gibi) kullanımı atmosferin kirletilmesine sebep olur ve ozon yapısını bozar.
- Ozon güneşten gelen morötesi ışınların zararlı etkilerini azaltır, ozon tabakası inceldiğinde veya delindiğinde güneşin zararlı ışınları yeryüzüne iner ve insanlara, hayvanlara, bitkilere çeşitli zararlar verir.
- Hava kirliliğine sebep olan gazlar arasında amonyak (NH3), azotoksitler (NO ve NO2), ozon, karbonmonoksit, karbondioksit, kükürt dioksit, kükürt trioksit, hidrojen sülfür ve hidrojen florür bulunmaktadır.
- 18:04Su Kirliliği ve Etkileri
- Su kirliliği deterjanlar, boyar maddeler, böcek öldürücüler, gübreler ve çeşitli kimyasallar gibi asit bazlı, baz kökenli veya metal katyonları içeren malzemelerden kaynaklanır.
- Gübrelerdeki kimyasallar topraktan su kaynaklarına ve denizlere toplanarak ötrofikasyon olayına sebep olur; bu durumda sulardaki alglerin hızla çoğalması, ölüp parçalanmaları sırasında sudaki oksijen kullanımı ve diğer canlıların yaşamını tehdit etmesi görülür.
- Petrol ve türevleri, di-klor difenil kloretan (DTT) ve ağır metaller suyu kirleten önemli etkenlerdir; DTT'nin bilinçsiz kullanımı böceklerin neslini tükenmesine, balıklara ve insanlara geçerek zehirlenmeye neden olur.
- 20:30Toprak Kirliliği ve Etkileri
- Toprak kirliliği, toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik dengeliliğini çeşitli kirletici unsurlarla bozulmasıdır ve plastikler, ağır metaller, tarım ilaçları, gübreler ve petrol türevleri tarafından oluşur.
- Toprak kirliliğinin sonucunda topraktaki besin maddelerin değeri değişir, bitki gelişimi ve kalitesi bozulur, topraktan alınan verim azalır ve verimsiz topraklardan elde edilen besinlerin kalitesi düşük olur.
- Toprak kirliliğinin sonucu olarak topraktaki geçirgenlik kaybolur, ekolojik denge bozulur ve bu zehirli kimyasallar insan vücuduna karışarak sağlığını tehdit eder.
- 21:33Ağır Metaller ve Sağlık Üzerindeki Etkileri
- Kömür, çinko, su boruları ve sigara dumanında bulunan ağır metaller kalp rahatsızlığı, hipertansiyon ve böbrek hastalıkları gibi sağlık sorunlarına neden olur.
- Kurşun, araba egzozlarından havaya karışan bir gazdır ve beyin hasarı, davranış bozuklukları ve ölümle sonuçlanır.
- Civa, kömürden, elektrik bataryalarından ve endüstriyel atıklardan açığa çıkar ve zehirlenme, ölüm ve sinirde kalıtsal hastalıklarla sonuçlanır.
- Nikel, dizel yağında, kömür yakılmasında, sigara dumanından ve kimyasallardan açığa çıkar ve akciğer kanseri ile sonuçlanır.
- Berilyum, kömürün yakılmasında ve endüstriyel atıkların kullanılması sırasında açığa çıkar ve solunum sistemi hastalıkları, akciğer kanseri ve barsis gibi hastalıklarla sonuçlanır.
- 22:53Çevre Kirliliği Soruları
- Çevre dostu alternatif enerji kaynakları arasında fosil kaynaklı enerjiler bulunmaz, gelgit enerjisi, jeotermal enerji, rüzgar enerjisi ve güneş enerjisi çevre dostu alternatif enerji kaynaklarıdır.
- Toprak kirliliğine sebep olan faktörler arasında bilinçsizce yapılan ilaçlama, tarım alanlarının yerleşime açılması ve egzoz gazlarının yağmur suyuyla toprağa geçmesi bulunmaktadır.
- Asit yağmurları kireç içeren yapıları aşındırır, tarımsal faaliyetlerin bilinçli yapılması toprak kirliliğinin önlenmesinde etkilidir ve ozon tabakasının delinmesi hava kirliliğinin sonuçlarındandır.
- Çevre kirliliğine neden olan sebepler arasında böcek öldürücüler, yangınlar, fabrika bacalarından çıkan gazlar ve evsel atıklar bulunmaktadır; fotosentez çevre kirliliğine sebep olan bir olay değildir.
- Yüzey aktif maddelerden las nine alkil sülfaat biyolojik olarak kolay bozulur ve bol köpük verir, lineal kil-benz kolay parçalanır, DDB güç parçalanır ve kirlilik oluşturur, alkol sülfnatlar kolay ayrışır ve bol köpük verir, STPP yüksek miktarda fosfor içerir ve fosfor kirliliği oluşturur.