Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kafkas coğrafyasında yaşayan Çerkez halkının tarihini anlatan bir belgesel formatındadır.
- Video, Çerkezlerin M.Ö. 6. yüzyıldan günümüze kadar olan tarihini kronolojik olarak anlatmaktadır. Antik Yunan kaynaklarında geçen Sind ve Met halklarının Çerkezlerin ilk ataları olduğu, Moğol istilası sonrası nüfuslarını kaybeden Çerkezlerin Rusya'nın himayesine girmesi, Osmanlı-Rus savaşları ve sonunda 1864 yılında yaşanan büyük sürgün olayı detaylı şekilde ele alınmaktadır. Video, günümüzde dünya üzerinde en büyük Çerkez nüfusunun Türkiye'de bulunduğu bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:22Çerkezlerin Tarihi Kökenleri
- Çerkezler, Kafkas coğrafyasında yaşayan onlarca halktan biri olup, kadim çağlardan günümüze Kuzeybatı Kafkasya'da varlıklarını sürdürmektedir.
- MÖ 6. yüzyıldan itibaren çeşitli tarihi kaynaklarda Sindai, Ketketai, Zigohoi gibi isimlerle adı geçen Çerkezler, Antik Yunan kaynaklarında geçen Sind ve Met halklarının ilk ataları olduğu günümüzde yaygın şekilde kabul görmüştür.
- MÖ 20. yüzyıla kadar uzanan geçmişi olduğu düşünülen Sint ve Met kültürü, zamanla Çerkez milletinin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
- 01:00Çerkezlerin Coğrafi Yayılımı
- MÖ 6. yüzyılda Çerkezlerin yaşadığı coğrafyanın en kuzeyinde İskitler, en güneyinde ise Lazlar ve Grekler yaşamıştır.
- Sonraki dönemlerde uzun yıllar boyunca İskitlerin, Sarmatların, Hunların egemenliğinde kaldıktan sonra tekrar Kuzeybatı Kafkasya'da yayılmaya başlayan Çerkezler, bu dönemde Kuzey Kafkasya'nın ortalarından Ukrayna'ya kadar uzanan coğrafyada yayılmışlardır.
- Moğol istilası sonrası nüfuslarını önemli oranda kaybeden Çerkezler, sonrasında Altın Orda Devleti'nin baskılarına dayanamayarak daha dağlık bölgelere çekilmişlerdir.
- 01:34Çerkezlerin Rus Egemenliğine Girmesi
- Kırım Hanlığı döneminde Kırımlıların egemenliğinde kalan Çerkezler, 1556 yılında Rusların Astrahan Hanlığını ele geçirmesi sonrası Rus Çarlığı ile komşu olmuş ve 1557 yılında ünlü Rus hükümdarı Korkunç Ivan ile anlaşarak Rusya'nın himayesine girmişlerdir.
- Bu süreç bölgedeki Rus egemenliğinin başlangıcı olarak kabul edilir ve Karadeniz ile Kuzey Kafkasya'nın bağlantısı böylelikle kesilmiştir.
- 1557 yılındaki Çerkezlerin Rus egemenliğine girmesi, Ruslarla Adigelerin gönüllü birleşmelerinin 450 yılı adı altında düzenlenen etkinlikler çerçevesinde 2007 yılı boyunca kutlanmıştır.
- 02:14Osmanlı-Rus İlişkileri ve Çerkezler
- 18. yüzyıldan itibaren Çerkez toprakları birer birer Rusya tarafından tamamen ilhak edilmeye başlanmış olup, bu dönemde Çerkezler Osmanlı'dan yardım istemişlerdir.
- Osmanlı 1735-1739 tarihleri arasında gerçekleşen Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'ndan galip çıkmış ve Rusya ile yapılan Nişan Antlaşması'nda Çerkezlerin durumunu ele alarak Rusların ilhak ettiği Çerkez nüfusu barındıran Kabartay bölgesinin bağımsızlığını kazanmasını sağlamıştır.
- Rusların tüm Çerkezleri bölgeden sürmek istediğinin farkına varan Çerkezler, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Osmanlı'nın yanında yer alsa da Osmanlı ve zayıflamış Kırım Hanlısı savaştan mağlup olarak çıkmıştır.
- 03:00Osmanlı'nın Çerkezlere Yardımı
- Sonrasında bölgede yeni karakollar inşa eden ve yeni garnizonlar konuşlandırmaya başlayan Ruslara karşı Çerkezler Osmanlı'dan bir kez daha yardım istemiş, Osmanlı ise bölgeye Ferah Ali Paşa'yı geniş yetkilerle göndermiştir.
- Ferah Ali Paşa Karadeniz kıyısında Anapa Kalesini inşa ettirirken bölge halklarını Ruslara karşı birleştirmeye çabalamış, bölgede İslamiyet'i güçlendirmek için yoğun çaba harcamıştır.
- Daha sonrasındaki süreçte bölgedeki Ruslara karşı ayaklanmalarda Osmanlı subaylarının büyük etkisi olmuştur.
- 03:33Anapa Kalesi'nin Ruslara Geçişi
- Uzun mücadeleler sonrası 12 Haziran 1828'de Anapa Kalesi Rusların eline geçmiş, sonrasında 1829 Edirne Antlaşması ile Osmanlılar Anapayı ve Karadeniz kıyısındaki Çerkezya topraklarını Ruslara bırakmak zorunda kalmıştır.
- Osmanlıların bölgeden çekilmesi sonrası Ruslarla olan mücadeleye devam eden Çerkezlerin yaşam alanları her geçen yıl daha da daralırken, 1840 yılında büyük bir ayaklanma ile Ruslara bir kısım Çerkez topraklarından püskürseler de Don Kazaklarının bölgeye akınlarıyla sürekli mücadele etmek zorunda kalmışlardır.
- Bu esnada Dağıstan ve Çeçenistan bölgelerinde yani Kuzeydoğu Kafkasya'da güçlü bir ayaklanma başlatan İmam Şamil ve askerleri Çerkezlere destek olmak için 1846 yılında batıya doğru bir sefer başlatsalar da yine bir Çerkez halkı olan Kabardeylerin İmam Şamil'e destek vermemesi sonucu başarısız olmuştur.
- 04:41Çerkezlerin Sürgünü
- 1853-1856 yılları arasında Kırım Savaşı'nda Osmanlı ve müttefiklerine karşı ağır bir yenilgi alan Rusya, savaş esnasında ayaklanan Çerkezlere karşı 1860 yılında sürgün kararı çıkartır.
- Bu sürgün kararı daha güçlü bir direniş sergileyen Kuzeydoğu Kafkasya halklarına karşı uygulanmazken, Kuzeybatı Kafkasya'da yaşayan ayaklanan Çerkezlerin yanında Ruslara boyun eğmiş bir çok Çerkez topluluğuna da uygulanmıştır.
- 1864 yılına gelindiğinde neredeyse tüm Çerkez nüfusu Çerkezleri kabul eden Osmanlı topraklarına sürülmüş, Çerkez bölgelerine Rus köylüler yerleştirilmiştir ve o tarihte resmi kayıtlara göre bölgede sadece 80 bin Çerkez kalmıştır.
- 05:26Günümüzdeki Çerkez Nüfusu
- Günümüzde dünya üzerinde en büyük Çerkez nüfusunu Türkiye barındırırken, tüm dünyada 3 milyonun üstünde bir Çerkez nüfusu olduğu düşünülmektedir.
- Günümüzde Çerkezler 21 Mayıs 1864 tarihini sürgün günü olarak acıyla anmaktadırlar.