Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Murat Polat tarafından sunulan, Çerkez (Adige) halkının tarihi ve kültürü hakkında kapsamlı bilgiler içeren bir belgesel formatındadır. Sunumda Halil Kantarcı ve 21 Mayıs 1864'te sürgünden sonra Anadolu'ya gelmiş bir Çerkez olarak kendini tanıtan konuşmacı yer almaktadır.
- Video, Çerkezlerin Kuzey Kafkasya'daki tarihi topraklarından Rusya tarafından sürgün edilmesi sürecini, 1763-1864 yılları arasındaki savaşları, Milli Mihak Meclisi'nin kuruluşunu ve 13 Haziran 1861'deki bağımsızlık ilanını kronolojik olarak anlatmaktadır. Ayrıca, 21 Mayıs 1864'teki sürgünün nasıl zorbalıkla gerçekleştirildiği, sürgün sonrası Çerkezlerin durumu ve Kuzey Kafkasya'daki Türk halklarının (Çerkez, Balkar, Karaçay, Çeçen) ortak tarih ve kültürel mirası ele alınmaktadır.
- Sunumda ayrıca Çerkez kültürüne ait sülale sistemi, damga geleneği, elbise tarzları, yemek kültürü, toplumsal yapısı ve müzik kültürü gibi kültürel unsurlar detaylı şekilde incelenmektedir. Video, Çerkezlerin Rusya Federasyonu'ndaki durumu, diaspora durumu, Çerkez okulları ve kültürel asimilasyon sorunları gibi güncel konuları da ele almaktadır.
- 00:13Çerkez Tanımı
- Murat Polat, Tokat Erbaa'dan Çerkez Erdem olarak kendini tanıtıyor ve Çerkezler hakkında konuşacağını belirtiyor.
- Çerkez'in üç farklı tanımı var: Türkiye'de Kuzey Kafkasya'dan göç eden tüm Kafkas halklarına (Çeçen, Dağıstan, Adige, Karaçay, Abaza) verilen genel bir isim, topluca Adige-Abaza grubuna verilen isim ve sadece Çerkez ismi.
- Konuşmacı, sadece "Çerkezli Çerkez" tanımını kullanacağını belirtiyor.
- 01:00Çerkezlerin Anavatanı
- Çerkezlerin yaşadığı vatan "Çerkezya" olarak adlandırılıyor ve bu bölgede Apazya, Gürcistan ve Türkiye bulunuyor.
- Rusya ile Kafkas halkları arasındaki savaşlar 1763'te başlayıp 1864'te bitmiş, Rus İmparatorluğu önce doğudan fethederek ilerleyip en sonunda Batı Kafkasya'daki Çerkez'de durmuş.
- Osmanlı kaynaklarında "Çerkezistan", Batılı ve Rusça kaynaklarda ise "Çerkez" olarak adlandırılan bölge, Kuzey Kafkasya'nın batı ve orta bölgesidir.
- 01:57Rus İmparatorluğu'nun İşgali
- Çarlık Rusyası 1800'lerin başından itibaren bölgede işgal ve kolonizasyon yaparak Çerkezya'nın etnik haritasını değiştirmiş.
- 1864'te savaşın bitmesi ve Çerkezlerin Osmanlı topraklarına sürgün edilmesiyle ülkenin büyük bölümünde Çerkez yerleşimlerinin varlığı sona ermiş.
- Kuzey Kafkasya, Rusya ile Kafkasya savaşları arasında savaşan topraklar arasında Dağıstan, Kuzey Osetya, Güney Osetya, Kade, Balkar, Karaçay ve Adige yer alıyor.
- 02:36Sovyet Dönemi ve Cumhuriyetler
- Sovyet Rusyası yıkıldıktan sonra Rusya, federasyon böl-parçala yönet taktiği uygulayarak bölgede üç cumhuriyet kurmuş: Karaçay-Çerkez Birleşik Cumhuriyeti.
- Asıl orijinal olarak üç toprağın birleşimi olan yer Çerkez olarak geçiyor ve Çerkez'in ana vatanı burası 1864'te sürgünden önceki Çerkezya.
- Soçi (Krasnaya Polyana), Çerkezya'nın başkenti olup 2014'te Kış Olimpiyatları düzenlenmişti.
- 03:44Krasnaya Polyana'nın Önemi
- 1763'ten 1864'e kadar süren savaşta en son savaşın bittiği ve Çerkezlerin sürgüne bindikleri yer Krasnaya Polyana.
- Hacı Kantarcı'ya göre, "Polyanna" ismi genelde iyimserliği anlatırken, Krasnaya Polyana (Kızıl Polyana) Çerkezler için acı ve gözyaşını anlatıyor.
- Savaş sonrası Rus askerleri Çerkez kadınlarına namusunu kirletmek için kalkışırken, kadınlar kendi kamalarını ve vücutlarını saklayarak namuslarını korumaya çalışmışlar.
- 04:43Çerkezya'nın İşgali
- Çerkezya'nın işgali videosunda, tarihten beri Çerkezlerin yaşadığı ve toprağın yerli halkları olan Çerkezlerin yaşadığı bölge gösteriliyor.
- 1830'daki Çerkezya'nın hali gösteriliyor ve aynı zamanda Doğu'da Şeyh Şamil komutasında Kafkas savaşı sürüyor.
- Kafkasya'nın özgürlük mücadelesi doğudan başlıyor ve Şamil orada savaş yönetirken, doğuda da Muhammed Emin var.
- 06:01Çerkezlerin Tarihi ve Milli Mücadelesi
- 1864 yılında Çerkezler sürgüne gönderilmiş, bu bölgede kalanlar ise 1864'te kalıyor.
- İmam Şamil, Kuzey Kafkasya'da özgürlük mücadelesinin en zirve dönemi olan 1848-1855 yıllarında naiplik yapmış.
- Muhammed Emin, 1848'de Çerkezlerle birlikte Milli Meclisi kurarak savaşın organize edilmesini ve ordunun kurulmasını sağlamış.
- 07:38Çerkezlerin Bayrağı
- Çerkezya Milli Meclisi'nde ilan edilen bayrak, yeşil ipekten yapılmış ve üzerinde üç ok ve on iki yıldız bulunuyordu.
- Üç ok, en eski ve en hizmetli dokunmuş üç aileyi temsil ederken, on iki yıldız Çerkezya'daki on iki boyu simgeliyordu.
- Bu bayrak, Adigeler bayrağı olarak da bilinir ve "şerif nam" adı verilmiştir.
- 10:33Son Bağımsızlık İlanı ve Sürgün
- 13 Haziran 1861'de Milli Meclisi tarafından Çerkezya'nın son bağımsızlık ilanı yapılmıştır.
- 1859'da İmam Şamil'in teslim olmasıyla doğudaki savaş bittiğinde, batıda Muhammed Emin savaşın kaybedildiğine inanmış ve savaşmayı bırakmıştır.
- 1861-1864 arasında en kanlı dönem yaşanmış ve savaş dört-beş yıl sürmüş, sonunda Çerkezler sürgüne gönderilmişlerdir.
- 12:01Sürgün Süreci ve Sonuçları
- Savaş bittiğinde Çerkezlerin nüfusunun büyük bir kısmı kaybolmuş, kalanların hepsi Osmanlı topraklarına sürgün edilmişlerdir.
- Sürgünler genellikle gemilerle yapılmış, Karadeniz'in, Trabzon'un, Rize ve Artvin'in kayıkçıları kullanılmıştır.
- Bir milyon Çerkez Osmanlı topraklarına sürgün edilmiş, bunlar Trabzon, Samsun, İstanbul ve Balkanlar'a dağılmışlardır.
- 13:31Sürgün Politikası ve İzleri
- Sürgün gemilerinde aileler birbirlerinden ayrılmış, kardeşler farklı bölgelere dağıtılmıştır.
- Soçi'de yedi yıl boyunca insan kemikleri sahilde kalmış, kargalar erkek sakallarından ve kadın saçlarından yuvalar yapmıştır.
- Çerkezlerin sürgünü 21 Mayıs 1864'te başlamıştır ve bu tarih Çerkezler için sembolik bir tarihtir.
- 16:14Çerkezlerin Direnişi ve Günümüzdeki Durumu
- Çerkezlerin düzenli ordusu yoktu ve hiçbir zaman düşmanı olmadı, tek istedikleri topraklarında özgür yaşamaktı.
- Çerkezler yüz yıl boyunca kendi silahlarıyla savaşı sürdürmüş ve 21 Mayıs 1864'te yenilerek sürgüne maruz kalmışlardır.
- Kuzey Kafkas Cumhuriyeti 1 Mayıs 1918'de kurulmuştur.
- 17:23Kuzey Kafkasya'nın Tarihi
- Çarlık Rusya yıkıldıktan sonra Kuzey Kafkasya'da yönetim boşluğu oluştu ve nüfusu çok azalan Kuzey Kafkasyalılar, bir milyon Çerkez'in Osmanlı topraklarına sürüldüğü süreçte ikiyüzelli binin yollarda ve karadeniz kıyılarında öldüğü belirtiliyor.
- Osmanlı'da Çerkezler çadırlarda yaşarken, aile fertlerinden biri öldüğünde askerler fark edene kadar cesedi teslim etmeden, yemeği alabilmek için cesedi çadırda bırakıyorlardı.
- 11 Mayıs 1918'de Kuzey Kafkasyalılar "Birleşik Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti" kurmuş, bu cumhuriyet 1922'ye kadar devam etmiş ve Tastan, Çeçenistan, Ngya, Apazya, Çerkezya'yı bir devlet altında toplamıştı.
- 20:16Kuzey Kafkasya'nın Yönetimi
- Şu anki Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri Rusya tarafından belirlenmiş durumda, Çerkezler için Karadeniz ile Hazar arasında tek bir devlet olması gerekirken, Rusya birlik bir hareketi oluşturmasın diye parçalı yönetme taktiği uygulamıştır.
- Rusya, Çerkezleri üç farklı isimle adlandırmış ve üç farklı cumhuriyet kurarak (Adigey Cumhuriyeti, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti, Karachay-Çerkez Cumhuriyeti) Çerkez kimliğini yok etmeyi amaçlamıştır.
- Bu cumhuriyetlerin hepsi özerk cumhuriyetler olup, aynı ırk, aynı dil konuşan ve aynı milletten olan Çerkezleri bir arada tutmayı engellemek için oluşturulmuştur.
- 22:00Adige Cumhuriyeti
- Adige Cumhuriyeti'nin nüfusu 440 bin olup, bunun 110-150 bin'i Adige'dir; Kafkas Savaşları sonucunda Kafkas dışında yaşayan Adige nüfusu çok azalmıştır.
- Cumhuriyetin başkenti Maykop, yüzölçümü 7600 kilometrekare olan bölgede turistik yerler zengindir ve meclisinde Adige ve Ruslar eşit milletvekili sayısına sahiptir.
- 1920'de kurulan Şapsı Ulusal Rayonu 1945'te kaldırılmış, 1999'da Şapçılar bir tür koruma altına alınmış ve küçük bir yerli toplum statüsü verilmiştir.
- 24:14Adige Cumhuriyeti'nin Tarihi ve Kültürü
- Stalin döneminde Çerkezler çalışma kamplarına sürülerek terör uygulanmış, İkinci Dünya Savaşı sırasında en ön cepheye sürülmesi sonucu erkek nüfusunun çoğu yok olmuştur.
- İkinci Dünya Savaşı'nda en fazla kayıp veren bölge Adigeler'dir ve Rusya, nüfusunun düşmesi için Rus nüfusunu yerleşmeye teşvik etmiştir.
- Adige Cumhuriyeti'nde 1927'den önce Arap alfabesi, 1927-1937 arasında Latin alfabesi kullanılmış, 1937'den beri Kredi alfabesi kullanılmaktadır.
- 25:50Adige Cumhuriyeti'nin Kültürel Mirası
- Başkent Maykop'ta Adige Devlet Üniversitesi ve Maykop Teknoloji Üniversitesi bulunmaktadır.
- Maykop'da milattan önce 3000 yılına ait Adige köyünden tümülüs, taş altında yapılma 4500 yıllık heykel ve eşyalar bulunmuştur.
- Adige Cumhuriyeti doğal güzelliği olan bir coğrafyaya sahiptir, dağlık ve engebeli bir arazisi sayesinde Rus askerlerinin giremeyeceği, Çerkezlerin saklanabileceği bir koruma alanıdır.
- 27:44Kabardino-Balkar Cumhuriyeti'nin Genel Bilgileri
- Kuzey Kafkasya'nın ortasında bulunan Kabardino-Balkar Cumhuriyeti'nin başkenti Nalçik'tir ve nüfusu yaklaşık 950 bin kişidir.
- Yerel nüfusun büyük çoğunluğu Kabardiler ve Balkarlar'dan oluşmakta olup, yerel nüfusun tamamına yakını Müslüman'dır.
- Cumhuriyetin yüzölçümü 12.500 kilometre kare olup ekonomisi tarıma dayalı olup dağcılık ve kayak turizmi açısından doğal zenginlikleri oldukça fazladır.
- 28:06Nüfus Dağılımı ve Etnik Yapı
- Cumhuriyetin iki halkından biri olan Balkarlar, nüfusun %1'ini oluşturmakta olup Türk kökenlidir.
- Kabardino-Balkar Cumhuriyeti'nin %55'ini Çerkezler oluşturmakta olup, nüfusun %45'ini ise Kabardiler oluşturmakta olup, toplam nüfus çok az olup 950 bin kişidir.
- Balkarlar Türk kökenlidir ve Çerkezler de Çerkez olup, nüfusun çok az olduğu bir cumhuriyettir.
- 29:02Islami Köyü ve Cami
- Islami Köyü, en eski Kabardin yerleşim yerlerinden biri olarak kabul ediliyor ve Kabardin sülalelerinden Hatok Tokaların İslam adındaki oğlu tarafından kurulmuştur.
- Köye İslam'in köyü anlamına gelen Islami adı verilmiş olup, bu cami Kabardin en eski camilerinden biridir.
- Cami, köylülerden toplanan parayla inşa edilmiş olup, bütçe yeterli olmadığı için hangi ailenin bir erkek çocuğu olsun o hanenin 5 bin ile karar verilmiş.
- 30:21Caminin Yapısı ve Tarihi
- Camide iki ayrı giriş bulunmaktadır; biri kadınların, diğeri erkeklerin girişidir.
- Islamiyet, Rus Çarlığı ve Sovyetler tarafından yaşatılmak istenmemiş olsa da hala devam etmektedir.
- Camiye 250-300 kişi, cami cemaati olarak Kabardin ve Balkar arasında hiçbir fark, ayrışma veya düşmanlık yoktur.
- 31:30Caminin İnşaatı ve Tarihi Köyler
- Caminin inşaatı için sütunları üreten fabrika olmadığı için 450 km uzaklıktaki Krasnodar'dan kamyon arabalarıyla getirilmiştir.
- Yalnızca 100 binin üzerinde Balkar nüfusunun en büyük yerleşim yerlerinden biri olan Türkü Sabahattin'de, tabiat şartları camiyi tehdit etmeye başladığı için restore edilmektedir.
- Yalnızca 100 binin üzerinde Balkar nüfusunun en büyük yerleşim yerlerinden biri olan Türkü Sabahattin'de, tabiat şartları camiyi tehdit etmeye başladığı için restore edilmektedir.
- 32:53Elbrus Köyü ve Dağı
- Bir sonraki durağımız tarihi Elbrus köyü olup, Avrupa'nın en yüksek dağı olan Elbrus, 5642 metre yüksekliğine sahiptir.
- Elbrus, tarih boyunca birçok efsaneye konu olmuş olup, kışın cemaatin sayısının az olduğu ama yazın caminin dolup taştığı söylenmektedir.
- Kabardino-Balkar Cumhuriyeti, Çerkezya'nın en politik bir tarihi olan ve Rusya'nın oyunlar düzenlediği bir cumhuriyettir.
- 33:42Cumhuriyetin Siyasi Durumu
- Kabardino-Balkar Cumhuriyeti, Adigey Cumhuriyeti ve Karaçay Cumhuriyeti'nden daha çok İslam'ın yaşandığı bir cumhuriyettir.
- Rusya'nın en çok rahatsız olduğu cumhuriyet olup, Rusya'ya karşı daha çok milli kimlik bilincinin oluştuğu bir yerdir.
- Çerkezya'daki tüm olayların çekirdeği olan bu cumhuriyette, gençlerin milli kimlik bilincinde olduğu için Rusya rahatsız olmaktadır.
- 34:36İnsan Hakları İhlalleri
- Çerkezlerle ilgili insan hakları ihlalleri yapılmakta olup, gazeteciler ve yayın yapanlar tutuklanmaktadır.
- 2003-2004 yıllarında camiler kapatılmış, ezan okunmamış ve cuma namazına gidilmemiştir.
- Islami gazeteler, dergiler ve milli Çerkez kimliği ile yapılan yazılar kapatılmış, tutuklanmıştır.
- 35:36Açık Baskın ve Şiddet
- Gençlerin kızları kaçmak zorunda kalmış ve bunlardan rahatsız olan gençlerin açık baskın adı verilen bir olay gerçekleşmiştir.
- Başkent Nalçik'te Çerkez gençleri, silahlarla devlet binalarını ele geçirmek istemiş ve çatışma yaşanmıştır.
- Gençlerden bir kısmı şehit olmuş, bir kısmı yaralı yakalanmış ve yakalananlar çırılçıplak yakılmış, sakalları camlarla kazınmış, meydanda üst üste yığılmıştır.
- 37:27Geçmişteki İhlaller ve Günümüz Durumu
- Bu tür insan hakları ihlalleri 1864'te sürgünde de yapılmış, Rusya'ya çek savaşları arasında başlarını kesip kazıklara koyarak yapılmıştır.
- Yaklaşık 3 sene önce yaşanan olaylarda bile devam etmektedir ve Kuzey Kafkasya'da aktivist olduğu söylenen 15 bin kişi cezaevlerinde tutuklanıp kimseye haber verilmez.
- 8 Mart 1944 tarihinde, 1864'ten sonra, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra 2 saat içerisinde 37.113 Balkar kardeşimiz evlerinden koparılarak sürgüne gönderilmiştir.
- 38:47Balkarların Sürgünü
- Balkanlarda Çeçen, İnguş, Karaçay, Kırım Tatarları ve Askıla gibi gruplar Nazi ordusuyla işbirliği yapmakla suçlanmıştı.
- Sürgün kararı alındığında her dört Balkan erkekten biri İkinci Dünya Savaşı'nda Nazilere karşı Rus ordusuna savaşıyordu.
- Sürgüne gönderilen Balkarların yüzde 52'si çocuk, yüzde 30'u kadın ve sadece 18% yetişkin erkeklerden oluşuyordu.
- 39:10Balkarların Sürgün Süreci
- 18 gün boyunca vagonlarda açlık, soğuk ve hastalıklarla savaşan Balkarlardan 562 kişi yaşamını yitirmişti.
- 13 yıl Orta Asya'da sürgün yaşayan Balkarlar, dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyet Birliği liderliğinde izniyle evlerine geri dönmüşler.
- Rusya, Balkar Türklerini Almanlarla işbirliği yapmak suçlu olarak Orta Asya'ya sürgün etmiş, oradaki yerli halkın nüfusunu dışarı çıkarmaya çalışmıştır.
- 40:00Karaçay-Çerkez Cumhuriyeti
- Kafkasya'da ekonomik olarak en zayıf cumhuriyetlerden biri olan Karaçay-Çerkez'in nüfusu 480 bindir ve başkenti Çerkez'tir.
- Ülke ekonomi genelde hayvancılığa dayanır, yerli nüfusun tamamı Müslüman'dır ve yüzölçümü 14.100 kilometre karedir.
- Karaçay-Çerkez, Kafkasya Cumhuriyetleri içerisinde dış ilişkileri en zayıf yerlerden birisidir ve ekonomik olarak en kötü durumdadır.
- 40:30Karaçay-Çerkez'in Tarihi
- Karaçay-Çerkez Obastı 1921-1922 yıllarında Rus-Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı olarak kuruldu.
- 1930'da Çerkez Özerk Oba, 1943'te Nazi Almanyası ile işbirliği yaptıkları geçiren Karaçayların tümü Kazakistan'a ve kısmen Özbekistan'a sürülüyor.
- Karaçay Türkleri 2 Kasım 1943'te Stalin camiisi tarafından vatanlarına sürmüş ve katledilenlerin yıldönümünde gemilere bindirilerek Orta Asya'ya sürgün edildiler.
- 41:43Kuzey Kafkasya'nın Birliği
- Çerkezler, Çeçenler, Geceler, Abazlar, Karaçay Türkleri ve Dağıstan'daki Haklar hepsi birdir ve aynı Kafkas ortak kültürü paylaşır.
- Kuzey Kafkasya'nın ideali birliğidir ve bağımsız sürecinde "Bağımsız Çeçenya, Birleşik Kafkasya" sloganları atılmıştır.
- Aaza Savaşı Gürcistan'a bağlı bir toprak bölgesiydi ve Aazlar Gürcistan rejim tarafından dil ve eğitim haklarının engellenmesi nedeniyle bağımsızlığını istedi.
- 43:27Kafkas Halkları Konfederasyonu
- Aaza Savaşı sürecinde Kuzey Kafkas hakları Konfederasyon denilen bir konfederasyon kuruldu ve bu, Pazarla Karadeniz arasındaki tüm Kuzey Kafkasların temsilcisiydi.
- Çeçenler, Abaza hakları ve diğer Kafkasyalılar Aaza'da bağımsızlığını koruma için savaşa katıldılar.
- Kuzey Kafkas Cumhuriyeti'nin bayrağı, Kuzey Kafkas halklarının birliğini temsil eder.
- 45:22Kafkas Kültürünün Önemi
- Çerkez kültüründe at yetiştiriciliği büyük öneme sahiptir ve Çerkez atı oldukça ünlüdür.
- Çerkezlerin ayrı bir at eğri vardır ve sadece Kuzey Kafkasya'da kullanılır.
- Her sülalenin kendine özgü bir damgası vardır ve bu damga atlara, hayvan sürülerine, kılıçlara ve kamalara da yapılabilir.
- 47:17Sülale Sistemi
- Çerkezler medeniyet tarihinde soyadı kavramını kullanan ilk halklardan biridir.
- Kafkasların her bir ismi bir araması bulunur ve bu anlayışın geçmişi binlerce yıl öncesine uzanır.
- Sülale damgaları, sülalenin ait olduğu hayvanları veya eşyaları belirtir ve bu sistem hala kullanılmaktadır.
- 47:55Çerkez Sülalesi ve Damga Kültürü
- 21 Mayıs 1864'te sürgünden sonra Anadolu'ya gelen Çerkezler hala sülale kavramını kullanmaktadır.
- 1864'te Rusya, yerli halkı öldürdükten sonra geri kalanları sürgüne göndermiştir ve Çerkezlerin sürgüye gittiği yerlerde (Kuzey Kafkasya, İsrail, Suriye, Atatürk'ün herhangi bir yerinde) kendi sürgünden gelen akrabalarını rahatlıkla bulabilmektedir.
- Çerkezlerin damga kültürü oldukça gelişmiştir; sadece iki köyde kalan damgalar, resmi işlerde, sürüde ve at yapılarında kullanılmaktadır.
- 49:44Çerkez Elbisesi ve Kültürü
- Çerkez elbisesi (Çerkezk) farklı bölgelerde (Azerbaycan, Çeçenistan, Kuzey Kafkaslar) benzer şekilde kullanılmakta, ancak ayrıntılı bir insan hangi yöreye ait olduğunu fark edebilir.
- Çerkezlerin düğünlerinde genellikle damatlık ve gelinlik altın tercih edilmektedir.
- Kadınlar için önemli olan süslemeler, elbiselerde ve kemerlerde (dört parmak kalınlığında, altın ve işlemeli) yansımaktadır.
- 50:56Çerkez Mutfak Kültürü
- Çerkez mutfak kültürü büyük ölçüde et, süt ve un mamüllerine dayanmaktadır, sebzeye pek değer vermezler.
- Kuzey Kafkas bölgesi dağlık olduğu için hayvancılık daha çok gelişmiştir ve et, savaştan sonra enerji vermesi nedeniyle tercih edilmektedir.
- Sofrada oturma düzeni ve yemek adabı önem taşır; masanın baş köşesinde tablet (toplumda saygı duyulan, bilgili ve kültürlü kişi) oturur ve yemek sohbetini yönetir.
- 52:01Çerkez Toplumsal Değerler ve Yemek Kültürü
- Çerkezler şişmanlığı kınar ve kuvvetli, sağlıklı bir vücut sahibi olmaları yemek kültürleriyle doğrudur ilgilidir.
- Yemekte tablet (büyükler) kalkmadan gençler sofradan kalkamaz, aksi takdirde "ayıp" olarak görülür.
- Çerkezlerde "ayıp" kavramı yerleşmiş bir kavramdır ve günah kelimesi yerine kullanılır; ayıp yapan kişi toplumdan dışlanır ve saygı gösterilmez.
- 53:41Çerkez Müzik ve Dans Kültürü
- Çerkez müzik kültürü binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir ve destanları konu alan pek çok şarkı bulunmaktadır.
- Kafkas folklörü, Kafkas halklarının tarihi geçmişlerinin eskiliğine paralel olarak oluşmuştur ve birçok oyunun kökü günümüzden beşbin yıl öncesine dayanmaktadır.
- Adigeler'in zengin kültürü müzik kültürlerine yansımış, halkın tarihi ve tecrübeleri yüzyıllar boyunca toplumun yaşadığı olayların yeni nesle ulaştırılmasında en önemli araç olmuştur.
- 54:46Çerkez Müzik Aletleri
- Çerkez müzik aletlerinin en eski enstrümanı, öküz boynuzundan veya ağaçtan yapılmış üflemeli bir müzik aleti olan "pijami"dir.
- Çerkez müzik aletlerinin başını çobanlık döneminde icat edilen "komle" çalgısı çekiyor, bu çalgının adı bataklık bitkisi olan komle'den (Türkçesi saz) gelmektedir.
- Komle, zamanla odundan ve metalden yapılmaya başlanarak mükemmelleştirilmiş, gümüş gibi değerli madenlerle süslenmiştir ve günümüzde Çerkez düğünlerinin yegane çalgısı haline gelmiştir.
- 56:13Çerkez Müzik Geleneği
- Çerkez düğünlerinde yaklaşık kırk santim boyunda sopalarla büyük bir tahtaya vuran "çerez oyunu" oynanır, bu ritim tutmak ve ortamı heyecanlandırmak için kullanılır.
- Çerkezler 1864 sürgünden sonra Türkiye'ye gelmiş, 1880-1923 arasında ilk Çerkez derneği olan "Çerkez İttihat ve Temün Cemiyeti" Osmanlı'da kurulmuştur.
- Günümüzde Çerkez derneklerinde gençler arasında Adige dili kursları, Çerkez tarihi ve Kuzey Kafkasya tarihi ile ilgili programlar, kafkas dansı ve Çerkez oyunu eğitimleri düzenlenmektedir.
- 58:25Çerkez Diasporası ve Eğitim
- Sürgünden sonra Çerkezler Osmanlı topraklarına yerleşmiş, 1880-1910'larda Çerkez okulları kurulmuştur.
- Bu okullarda öğretmenler ve öğrenciler tamamen Çerkez olup, Türkçe bilmedikleri için ana dillerinde eğitim almışlardır.
- Çerkez okullarında kız-erkek beraber eğitim verilmiştir ve Türkiye'den önce kalmama eğitimi uygulanmıştır.
- 59:15Çerkez Mirası ve Sorunlar
- Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti hükümeti parlamento vekillerinin mezarları İstanbul'dadır ve Çerkezler bu mezarları ziyaret etmektedir.
- Çerkezlerin en son sorunlarından biri Suriyeli Çerkezler sorunudur, savaştan dolayı iki tarafta yer almasına rağmen mağdurlar olarak görülmektedir.
- Çerkez diasporasında asimilasyon sorunu vardır, birçok insan Çerkez kimliğini bilmez veya kültürüyle alakalı bir şey olmadığını düşünmektedir.
- 1:01:03Çerkez Soykırımı ve Hatıralar
- 2014 Kış Olimpiyatları'nın düzenlenmesi için Soçi'de (son sürgün yeri) 10 yıl boyunca mücadele edilmiş, ancak iptal edilememiştir.
- Çerkezler "intikam değil, adalet" istiyorlar ve Rusya'nın Çerkez soykırımını tanımasını talep etmektedir.
- Karadeniz'in isminin, sürgünde gelen bir milyon insanın denizde ölmesinden dolayı geldiği belirtilmiştir.