Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan çek hukuku konulu kapsamlı bir eğitim dersidir.
- Ders, çekin tarihsel gelişimi ve poliçe ile arasındaki farklarla başlayıp, çekin unsurları, fiziksel özellikleri, ibraz süreleri ve karekodun işlevi gibi temel konuları ele almaktadır. Daha sonra çek kabul mekanizması, ciro ve devir kuralları, ödeme süreçleri, sahte çeklerin tespiti ve karşılıksız işlemler gibi uygulamalı konulara geçilmektedir.
- Videoda ayrıca çek kanununun son yıllarda yapılan değişiklikleri (özellikle 15 Temmuz 2016 tarihli değişiklikler), 2023'e kadar geçerli olan geçici madde ve vade koyma uygulamaları gibi güncel düzenlemeler de açıklanmaktadır. Dersin sonunda, bir sonraki derste cibril icra konusunun ele alınacağı ve sonrasında pratik yapılacağı belirtilmektedir.
- Çek ve Poliçe Arasındaki Temel Farklar
- Çek, kambiyo senetlerine ait hükümleri ve özel kurallarını içeren bir konudur.
- Poliçe, düzenleyenin muhatapta tahsil yetkisi verirken, muhataba ödeme yetkisi verir ve arasında karşılık ilişkisi vardır.
- Çek ve poliçe arasındaki temel fark, poliçenin vadesi ve faizi içerirken, çekin vadesi yoktur.
- 01:15Çekin Tarihsel Gelişimi
- Poliçe, vadesi olduğu için faiz içerir ve dinin faiz yasağından dolayı yasaklanmıştır.
- Müslümanlar, faiz yasağından dolayı Harun Reşit döneminde çek (cheque) enstrümanını geliştirmiştir.
- Çek kelimesi Arapça'dan gelir ve diğer dillerde de benzer şekilde kullanılır.
- 03:39Çek ve Poliçe Arasındaki Hukuki Farklar
- Çek gelince poliçe tarihe karışmamış, kullanılmaya devam etmiştir.
- Çekte muhatap sadece bir banka olabilir ve bu kanunda kabul edilmiştir.
- Çekte muhatap asıl borçlu değildir, düzenleyen asıl borçludur ve muhatap hesapta karşılık varsa ödeme yapar.
- 07:00Çekin Hukuki Temelleri
- Ticaret Kanunu'nda doğrudan 44 madde, poliçe hükümlerinden 49 madde çeki uygulanmaktadır.
- Çek Kanunu, 2009 tarihli bir kanundur ve daha önce 1967 ve 1414 tarihli kanunlar da mevcuttu.
- Çek Kanunu, Ticaret Kanunu'nun değiştirilemez doğasından dolayı, ceza hükümleri ve geçici maddeleri içeren ayrı bir kanundur.
- 08:29Çekin Fiziksel Yapısı ve Türleri
- Çekler bankalar tarafından özel standartlara göre bastırılır ve çek hesabı açılarak çek defteri alınır.
- Çekler tacir ve tacir olmayan, emre yazılı ve hamile yazılı olmak üzere dört farklı türe ayrılır.
- Çekin unsurları arasında "çek" kelimesi, belli bir bedelin kayıtsız şartsız ödenmesi ve muhatabın ticaret ünvanı bulunmaktadır.
- 11:10Çeklerin Ödeme ve Düzenleme Süreleri
- Çeklerin ödeme yeri, çekte belirtilen şubeye ibraz edilmelidir, ancak farklı bir şubeye ibraz edildiğinde o şube provizyon masrafı alarak ödeme yapabilir.
- Çeklerde vade yerine ibraz süresi vardır; düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı yerdeyse 10 gün, farklı yerlerdeyse 1 ay içerisinde ibraz edilmelidir.
- Çeklerin yaprakları özel kağıtlardan üretilir ve seri numaraları vardır, bu nedenle evde veya yazıcıdan basılamaz.
- 14:23Çeklerde Karekod ve Bilgi Sistemi
- Çeklerde bulunan karekod, 15 Temmuz 2016 tarihli değişiklikle eklendi ve bu karekodu okuyarak çek hesabı sahibinin bilgilerine erişilebilir.
- Karekod üzerinden çek hesabı sahibinin ticaret ünvanı, temsilci yetkilileri, banka hesapları, düzenlediği ve ödediği çeki bilgileri gibi bilgiler görüntülenebilir.
- Karekod sistemi, para aklanması ve terörizmin finansmanı ile ilgili FTF (Finansal Tehditlerle Mücadele) kurumunun isteğiyle oluşturulmuştur.
- 17:33Çeklerin Geçerliliği ve Çeşitleri
- Çeklerdekanunda belirtilen unsurların eksik olması çekin geçersizliğini oluşturmaz, ancak Ticaret Kanunu'ndaki unsurların eksik olması çekin geçersizliğini oluşturur.
- Çeklerin dört farklı türü vardır: tacir çekleri, tacir olmayan çekleri, emre yazılı çekler ve hamile yazılı çekler.
- Hamile yazılı çekler için özel bir çek yaprağı kullanmak zorunludur, aksi takdirde idari para cezası alınabilir.
- 21:47Çek Hukuku'da Kabul ve Teyitli Çek
- Çek hukukunda kabul mekanizması yoktur ve kabul kaydı konulursa yazılmamış sayılır.
- Muhataba yapılan ciro makbus hükmündedir ve muhatap aval veremez.
- Teyitli çek, bankadan teyit alınarak verilen çek olup, "şu kişi lehine bu bedel bloke edilmiştir" gibi kayıtlarla geçerli olur.
- 25:02Çekin Devri ve Ciro
- Emre yazılı çeki ciro ve teslim ile, hamile yazılı çeki sadece teslim ile, nama yazılı çeki ise alacağın tim ve teslim gerekir.
- Beyaz ciro, kime devrettiğinizi yazmadan altını imzalayan ciro türüdür.
- Hamile yazılı çeki ciro yapan kişi müracaat borçlusu olur, ancak çekin türü değişmez.
- 26:30Çekin Ödemesi ve İbraz
- Çek görüldüğünde ödenir ve düzenleme yeri ile ödeme yeri aynıysa 10 gün, farklıysa 1 ay içinde ibraz edilmelidir.
- Takasbank'a yapılan ibraz ibraz hükmündedir ve çeki kendi bankalarına tahsil için verenler Takasbank aracılığıyla ödeme alabilirler.
- Düzenleme gününden önce ibraz edilen çek, ibraz günü ödenir.
- 29:20Çekin Karşılıksızlığı ve Vadesi
- Geçici 3. maddenin 5. fıkrası gereğince çekin üzerinde yazılı olan düzenleme tarihinden önce ibraz edilmesi geçersizdir.
- Karşılıksız çek için düzenleyen hakkında ceza açtırma ve diğer borçlara müracaat etme imkanı yoktur.
- Çekin ibras süresi içerisinde ibraz edilmediğinde, ibra suresi geçtikten sonra cayma yapılabilmektedir.
- 32:38Çeklerde Muhatap Bankanın Sorumlulukları
- Muhatap banka, çekin sahte olup olmadığını kontrol etmek zorundadır; çekin kâğıdı, düzenleyenin imzası veya tahrip edilme durumunu kontrol eder.
- Düzenleyenin imzası bankada kayıtlıdır, muhatap banka bunu karşılaştırmak zorundadır.
- Düzenleyene kusur yüklenmesi durumunda (boş şekilde imza atma, hesap bilgilerinin eksik olması gibi), düzenleyen sorumludur.
- 35:09Çeklerde Karşılıksız İşlem
- Hesapta çekin karşılığı yoksa, muhatap banka çekin arkasına "karşılığı yoktur" kaşeyi vurarak imzalar ve bu durumu kaydeder.
- Karşılıksız işlem yapıldığında, düzenleyenle muhatap banka arasında dönülemeyecek gayri nakdi bir kredi sözleşmesi oluşur.
- Karşılıksız işlemde düzenleyenin hesabına borç olarak yazılır ve düzenleyen bu borcu ödemek zorundadır.
- 37:32Çeklerde Ödeme ve Tazminat
- Çekin tamamı veya kısmen ödenmemesi durumunda, düzenleyenin hesabına çekin ödenmemiş olan bedeli, düşen faizi ve ihbar giderleri yazılır.
- Çek tazminatı olarak bedelin %10'u ilave edilir.
- Çekin tamamı veya kısmen ödenmemesi durumunda, düzenleyene adli para cezası verilir ve çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı konulur.
- 39:44Ceza Hukuku ve Pratik
- Çekle ilgili ceza hükümleri sık sık değiştirilir, genellikle örtülü af çıkarmak için.
- Ceza dosyaları uzun sürlere gider, savcılık aşamasından yargıtaya gidinceye kadar 6-7 yıl geçebilir ve bu süre içinde en az iki af çıkar.
- Dersin sonraki haftalarında cibril icra ve pratik konuları ele alınacaktır.