Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir rehber eşliğinde Çanakkale Savaşları alanlarında yapılan kapsamlı bir tarihi tur formatındadır. Rehber, izleyicilere savaşın önemli noktalarını ve tarihsel mekanları detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Çanakkale Savaşları'nın (Gelibolu Savaşı) tarihsel arka planından başlayarak, Anzakların (Avustralya ve Yeni Zelanda Askeri Kuvvetleri) rolü, Mustafa Kemal'in (Atatürk) kahramanlık eylemleri, savaşın kritik anları ve Mondros Barış Antlaşması'nın imzalanmasına kadar uzanan bir anlatım sunmaktadır. Tur boyunca Arıburnu, Anzak Koyu, Kabatepe, Anafartalar, Bombası, Kılıç Bayır, Düztepe gibi önemli tarihi mekanlar ziyaret edilmektedir.
- Videoda ayrıca, savaşın Avustralya ve Yeni Zelanda'nın ulus bilinci oluşumundaki rolü, Mustafa Kemal'in "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum" sözünün orijinal mekanı, savaş sırasında kullanılan stratejiler ve savaşın coğrafi özellikleri hakkında detaylı bilgiler verilmektedir. Son bölümde ise Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı, Lozan Antlaşması ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- 00:06Çanakkale Savaşına Gidilen Yol
- Anapartalara yaklaşık on dakikalık bir yolculukla gidilecek ve ilk durak Arıburnu Anzak Koyu olacak.
- Savaş alanına inip Mehmetçiğe saygı anıtı, Long Pine, Avustralyalıların anıtları, kanlısı orijinal siperleri ve 57. Alay şehrinde durulacak.
- Son nokta Contepe'deki dörtlü saatinden vurulduğu yer olacak.
- 00:34Anzakların Kimliği
- Anzaklar, İngilizlerin sömürgelerinden topladıkları gençlerdir; Anzak kelimesi Avustralya ve Yeni Zelanda Askeri Kuvvetleri'nin baş harflerinden oluşmuştur.
- İngiltere, iki yüz yıl önce "British Milletler Topluluğu" olarak bilinen birleşik bir krallıktı ve içinde İrlandalılar, İskoçyalılar ve Galler'den oluşan bir karma model vardı.
- Avustralya ve Yeni Zelanda sömürgeleri İngilizler tarafından açık cezaevi gibi kullanılmış, tutuklular oraya taşınmış ve çoğalmıştı.
- 01:45Anzakların Savaşa Katılımı
- Dünya Birinci Savaşı'na doğru İngilizler, Avustralya'da yaşayan Britanya kökenli gençleri "anavatanını görmek isteyen var mı?" vaadiniyle gönüllü olarak toplamıştır.
- İngilizler, Almanya ile Rusya arasındaki savaşa katılmak yerine, Anzakları Osmanlı ile savaşa sürüklemek istemişlerdir.
- İngilizler, Türkleri barbar, vahşi ve yamyam olarak tanımlayarak Anzaklara "Türkleri esir almayın, Türklerin esiri olmayın" diye uyardılar.
- 04:14Anafartalar'daki Savaş ve Dostluk
- 19 Mayıs gece saat 3'te Türkler Anzaklara karşı süngü tarzı bir saldırı başlattı ve yaklaşık beş saat süren katliam sonucunda 10 bin Türk askeri hayatını kaybetti.
- Cesetlerin kokusu Anzaklara dayanılmaz geldiğinde ateşkes istediler ve 24 Mayıs günü dokuz saatlik ateşkes gerçekleşti.
- Bu süre zarfında Türk ve Anzak askerleri bir araya geldiğinde, Türklerin barbar değil, sıcak ve dost canlısı olduğu anlaşıldı.
- 06:08Savaş Sonrası Dostluk
- Mustafa Kemal'in "Toprakları söylen kahramanlar" barış mesajı ve 1985 yılında İngiliz adına getirilen "Getirilme öne çıkarıldı" mesajı sayesinde dostluk başladı.
- 1985 yılında Avustralya ve Yeni Zelanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında dostluk mutabakatı imzalandı.
- Avustralya'nın başkenti Canberra'daki parka Atatürk Bahçesi adı verilmiş, Atatürk büstü dikilmiş ve Avustralya'da yaşayan Türkler birinci sınıf vatandaş muamelesi görüyor.
- 07:08Arıburnu ve Çıkarma Alanı
- Arıburnu'nun üstünde Asteğmen Muharrem ve takımı (yaklaşık 80 kişi) bulunuyordu, kuzeyinde İbrad İbrahim, yedeğinde ise Yüzbaşı Faik vardı.
- Bu askerler 27. Alay'ın 2. Taburun 4. Bölümü'nden olup, Mustafa Kemal'den 7 kilometre uzaktaydılar.
- Limanpaşa, çıkarmayı Arıburnu'dan değil, 50 kilometre ileride Saros Körfezi'nin ucundaki Çip ve Karısı'dan bekliyordu.
- 08:10Çıkarma Alanının Görünümü
- Çıkarma alanının yanında Gökçeada (İmros) adası bulunuyor, daha uzağa ise Yunan adası Smothraki (Semadirek, Semendire) görülebiliyor.
- Kabatepe bölgesinde de Türk askerleri bulunuyor ve küçük birlikler sahil gözetleme görevi üstleniyor.
- Çıkarma alanının yanında donanma güçleri bulunuyor ve arkada Saros Körfezi ile Anafartalar görünüyor.
- 09:21Mustafa Kemal'in Arıburnu Müdahalesi
- Mustafa Kemal, 25 Nisan sabahı saat 4-5 civarında, gemilerden atılan topların sesini duyunca hemen kalkıp 57. Alayıyla harekete geçmiştir.
- Mustafa Kemal, tepeleri ele geçmemiş olan askerleriyle birlikte yürüyüşe başlamış ve 9:30'da en yüksek tepeye ulaşmıştır.
- Mustafa Kemal, geri çekilen İbratle İbrahim askerlerini karşılayıp "düşmandan kaçılmaz" diyerek onları durdurmuş ve "ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum" demiştir.
- 11:51Mustafa Kemal'in Başarısının Nedenleri
- Mustafa Kemal, 1912 yılının 25 Kasım günü Çanakkale'ye gelerek harp harekat şube müdürü olmuş ve 11 ay 2 gün boyunca tüm coğrafyayı öğrenmiştir.
- Mustafa Kemal, tepelerin kimin elindeyse savaşı yöneten yönler olacağını bildiği için insiyatif kullanmıştır.
- O günkü başarısı tesadüf değil, ön bilgilere dayanmaktadır.
- 13:05Komutanların Müdahalesi
- Livapaşa, 50 kilometre ileride Çinpe Kalesi'nde Mustafa Kemal'in müdahalesini duyduktan sonra, Kuzey Grup Komutanı Esatpaşa'yı bölgeye göndermiştir.
- Esatpaşa, Mustafa Kemal'i bulup durumu öğrenip, bu bilgileri ordu komutanı İmamoghan'a ve Limanpaşa'ya aktarmıştır.
- Mustafa Kemal'e 25 Nisan öğleden sonra Arıburnu Kuvvetler Komutu olarak ataması yapılmıştır.
- 14:12Arıburnu Savunması
- Mustafa Kemal'in savunma yaptığı yer "bomba sırtı" olarak bilinir çünkü siper hakları sekiz metre olup, askerler bomba kullanmak zorunda kalmıştır.
- Arıburnu'da İngilizlerin kontrol ettiği Ege Denizi, İmroz ve Gökçeada adaları bulunurken, Sivriada ise Yunan adasıdır.
- İngilizler, İmroz ve Gökçeada'dan gemilerle askerleri ve mühimmatı Arıburnu'ya getirmişlerdir.
- 15:58Anzak Koyu ve İlk Çıkarma
- Türkiye Cumhuriyeti, İkinci Dünya Savaşı için hazırlıklar yaparak tepelere ve ovalara makineli tüfek yuvaları (mevzi) kurmuştur.
- Anzak Koyu, 25 Nisan sabahı 4:30 civarında ilk çıkarma yapılan yerdir.
- Anzaklar, 254 gün boyunca bu alanda yaşamış ve 85 yıl boyunca tören alanı olarak kullanılmıştır.
- 18:44Arıburnu ve Anzac Bölgesi
- Arıburnu yağları ve uçurumları bölgesinde yeşil bitki yoktur, hepsi yanmış, yakılmış, kesilmiş ve yerleşim alanı yapılmıştır.
- Arıburnu'da Anzac yazısı görülebilir, burada iskeleler kurulmuş ve Gökçeada'dan gelen malzeme ve mühimmat cepheye sevkiyat edilmiştir.
- Şafak ve ay dini törenleri burada yapılmış, 85 yıllık anlaşmadan sonra tören alanları kullanılmıştır.
- 20:16Anzac Koyu ve Savaş Alanları
- Anzac Koyu, 25-30 metre genişliğinde kum bir şerit olarak resimlerde gösterilmiştir ve ilk vuruşmadan sonra ele geçirilmiştir.
- Bomba Sırtı ve Şarapnel Vadisi olarak bilinen bölgede misket bombaları yoğun patlatılmış, bu bombalar havada patlayıp mermi yağışı oluşturmuştur.
- Anzaclar bu savaştan sonra özgürlük mücadelesi başlattılar ve bugün özgür ve bağımsız devletler haline geldiler.
- 23:22Kara Yörük Vadisi ve Savaş Alanları
- Kara Yörük vadisi, Rumların "Kara Yorgi" olarak adlandırdığı, Cumhuriyet sonrası Türkçe'ye uyarlanan bir vadidir.
- Türkler, denizdeki gemilere görünmeme adına, görünmeden hareket etmek için bu vadileri kullanmıştır.
- Siperlerde askerler 8-200 metre birbirlerine kurşun sıkıyor, sonra süngü süngüye muharebeleri yapılıyordu.
- 24:33Mehmetçiğe Saygı Anıtı
- Süngü Bayırı Şehitliği'nde bir toplu mezar bulunurken, asıl mekan derenin içinde yer almaktadır.
- Bir Türk askeri, yaralı Avustralyalı subay'ın yardım çağrısına cevap vererek onu kucağına alıp götürmüştür.
- Bu olayı anlatan Casey daha sonra Avustralya genel valisi olmuş ve bu anıta "Mehmetçiğe Saygı Anıtı" denilmiştir.
- 25:51Kanlı Sırt ve Toplu Mezarlar
- Kanlı Sırt, 19 Mayıs taarruzunun yaşandığı yerdir ve 5 saat içinde 10.000 zayiat verilmiştir.
- Kara Yörük Deresi Şehitliği'nde 1.150 şehit üst üste doldurulmuş, üzerlerine kireç dökülüp toprakla kapatılmıştır.
- Toplu mezarlar toplamda 5.000 şehit barındırmaktadır ve Kanlı Sırt kitabesi, Arıburnu'dan vuruşa vuruş çıkan Asteğmen Muharrem'in buraya kadar geldiği yerdir.
- 27:23Çanakkale Anıtları ve Siperler
- Long Fine Avustralya'nın en büyük anıtı olup, devlet törenleri burada düzenlenir.
- Lozan Antlaşması'yla yabancı anıtlar ve mezarlıklar maddeleri konmuş, bu yerler o devletlere tahsis edilmiş, düzenlemeleri kendileri yaparken koruması ve kollaması Türkiye Cumhuriyeti'ne aittir.
- Kanlısı bölgesinde Avustralya'nın en ön savaş siperleri bulunmaktadır; bu siperler orijinal yapılar olup üç metre geniş, iki buçuk metre derinliktedir.
- 28:49Lağım Savaşları
- Türkler ve Anzaklar arasındaki tampon bölgede, siperler birbirlerinden çok yakın olup, birbirlerinin altına köstebek gibi tüneller açıp dinamit kuyu patlatmışlardır.
- Bu tür savaşlara "lağım savaşları" denir ve Mehmet Akif'in İstiklal Marşı'nda "yerin altında yüzlerce lağım" şeklinde anlatılır.
- Şarapnel Vadisi'nde Mustafa Kemal'in anıtları bulunmaktadır ve bu bölgede "korku deresi" olarak anılan bir yer vardır.
- 29:45Yarbay Hüseyin Avni Bey'in Kabri
- Bombası adlı bölgede Yarbay Hüseyin Avni Bey'in kabri bulunmaktadır ve 13 Ağustos'ta şehit olmuştur.
- Yarbay'ın kabrinin yanında 2835 tane şehitimiz bulunmaktadır.
- Mustafa Kemal, bu bölgede "bombası" olarak adlandırdığı yerde, 57. Alay'ın savunma biçiminin dünya askerlik tarihinin en kahraman alay unvanını kazandırdığını anlatmıştır.
- 31:03Mustafa Kemal'in Anıtları
- Mustafa Kemal, Ruşen Eşref'in sorusuna "Kişisel kahramanlık sahneleri ile meşgul olmuyoruz" cevabını vermiştir.
- Bombası adlı bölgede siperler arasındaki mesafe sekiz metre olup, öleni gören, üç dakika sonra öleceğini bilse bile en ufak bir duraksama göstermemiştir.
- 57. Alay'ın anısına 1992 yılında doksaniki. yılında sembolik bir şehitlik yapılmıştır.
- 32:26Çataldere Kesikdere Şehitliği
- Dere boyunca inen merdivenlerin altında 1115 şehitimiz bulunmaktadır.
- Çataldere Kesikdere Şehitliği'nde bir toplu mezar bulunmaktadır.
- Şehitlikten sonra Contepe'ye doğru yola devam edilecektir.
- 34:19Mehmet Çavuş Anıtı
- Mehmet Çavuş Anıtı, selvi ağaçlarının olduğu yere yapılmıştır.
- İlk resmi tören 1934 yılında burada yapılmış ve her yıl aynı gün tören yapılmaya devam edilmiştir.
- Bu yol, Türk siperleri üzerinden yapılmış olup, çalıların içinde orijinal siper kalıntıları bulunmaktadır.
- 35:12Kılıç Bayır Şehitliği
- Kılıç Bayır Şehitliği'nde bir toplu mezar bulunmaktadır.
- Ana merkezden bu şehitliğe bir anıt yapmaya çalışıyorlar.
- Türk siperi kalıntıları bölgede bulunmaktadır.
- 35:51Düztepe ve Yangın
- Bu sırtın adı Düztepe olup, cephenin içerisi olarak "on bölük cephesi" olarak adlandırılmaktadır.
- 1994 yılında bölgede büyük bir yangın çıkmış, savaşta atılmış veya kalan patlamamış mermiler ısıdan dolayı patlamıştır.
- Yangında Orman Bölge Müdürü Talat Göktepe yanarak şehit olmuştur.
- 36:31"Ben Size Taarruzu Değil, Ölmeyi Emrediyorum"
- Mustafa Kemal, geriye çekilen İbradal İbrahim askerlerini karşılayarak "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum" demiştir.
- Bu sözün orijinal mekanı çalılarla çevrili bir yerdir.
- Bölgede 1985 yılında Mehmet Civan tarafından yapılmış beş tane kitap bulunmaktadır, bu kitapların yüzlerinde savaşın seyrini anlatan cümleler vardır.
- 37:41Şehitlerin Anıtı
- Siperlerin yerleri orijinaldir ancak günümüzde ağaçlandırılmışlardır.
- Savaş sırasında ağaçlanmış siper yoktur, ağaçlandırılırken şehitlerimizin iskelet kalıntıları bulunmuştur.
- Tesadüfen bulunan kemikler, bir çukur açılarak toplanıp orada bir anonim şehit kabri yapılmıştır.
- 39:11Çanakkale Savaşı'nın Anahtar Noktaları
- Anafarta ovası, her yere hakim bir konumda olup, göl, bataklık, Saros Körfezi ve Edirne topraklarına sahiptir.
- Mustafa Kemal, 25 Nisan sabahı Bigalı Köyü'nden 57. Alayı bu dağların içinden çukura götürecek ve tepelerin sırtından ele geçmemesiyle savaşın kaderi değişecektir.
- Su Üsteğmeni Nazi Çakmak (Fevzi Çakmağın kardeşi), 8 Ağustos'ta şehit olmuş ve bu bölgede anıt mezarı bulunmaktadır.
- 40:40Çanakkale Savaşı'nın Son Aşamaları
- 25 Nisan'da başlayan kara muharebeleri Temmuz ayının başında cephe kitlenmiş, İngilizler Anafarta üzerinden yeniden taze kuvvetler toplamıştır.
- İngiltere'de "Çanakkale'den geçeceğiz" propagandası yaparken, Kral V. George'un askerleri savaşın bitimini düşünerek hazırlıklara başlamıştır.
- Nordw alayı 600 kuşak askerle vadiye girerken, Bursa Seyyar Jandarma birlikleri tarafından topçular ve misket bombalarıyla karşılanmış, çoğu asker esir alınmıştır.
- 47:31Mondros Barış Antlaşması ve Sonuçları
- Savaş, Avusturya-Macaristan Veliahtı Ferdinand'ın 28 Haziran 1914'te öldürülmesiyle başlamış, Almanya'nın resmen mağlup olduğunu ilan etmesiyle sona ermiştir.
- Mondros Barış Antlaşması, 30 Ekim 1918'de Bozcaada'nın arkasındaki Lim Adası'nda imzalanmıştır.
- Antlaşmada, Osmanlı Devleti sınırları içinde güvenlik açısından tehlikeli görülen yerlere asker çıkarma yetkisi verilmiştir.
- 49:34İstanbul'un İşgali ve Mustafa Kemal'in Dönüşü
- Mondros Barış Antlaşması sonrası İngilizler, savaşarak bilek gücüyle geçemedikleri Çanakkale Boğazı'ndan salına salına geçerek İstanbul'a gelmişlerdir.
- 13 Kasım 1918'de Mustafa Kemal, Suriye'de Yıldırım Orduları Komutanı olarak bulunurken İstanbul'a çağrılmıştır.
- Mustafa Kemal, İstanbul'a geldiğinde işgal maddeleri yürürlüğe konulmuş, Hatay, Antep, Maraş, Urfa, Adana, Antalya, Muğla, İzmir ve Boğazlar işgal edilmiştir.
- 51:50Kurtuluş Savaşı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
- Anadolu'da dört yıl süren Kurtuluş Savaşı, İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunan işgaline karşı tüm Anadolu halkının birlikte verdiği bir mücadeledi.
- 29 Ekim 1923'te Lozan Antlaşması'na göre sınırları belirlenen devlet, Türkiye Cumhuriyeti olarak tüm dünyaya duyuruldu.
- Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırları içindeki topraklar, atalarımızın Balkan Savaşları, Birinci Dünya Harbi ve Kurtuluş Savaşı'nda canlarını vererek kanla ödediler.
- 53:22Vatan İçin Verilen Mücadele
- Türkiye Cumhuriyeti'nin topraklarının bedeli, Diyarbakır'dan Martin'e, Erzurum'dan Ağrı'ya, Samsun'dan Edirne'ye, İzmir'den Maraş'a, Antalya'ya kadar tüm Türkiye'den gelenlerin canlarıyla ödendi.
- Bu toprakların değerini ve coğrafyanın gezegendeki önemini düşünerek, gelecek kuşaklara nasıl bir Türkiye bırakmak isteyeceğimizi değerlendirmeliyiz.
- Geçmişte bu coğrafyada savaş vardı, bugün de var ve yarın da olacak; yarın nasıl bir savaş bekliyoruz ve nasıl hazırlanmalıyız sorusuna cevap vermek gerekiyor.
- 54:51Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi
- Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi, on üç adet 55'er kişilik salonu olan bir müzedir ve randevu sistemle çalışmaktadır.
- Müzede siperler, mayın döküşü simülatörü, resimlerle anlatılan savaş başlangıcı ve iki müze salonu bulunmaktadır.
- Müzeye giriş çıkış yaklaşık iki saat sürmektedir.
- 55:26Aynalı Çarşı
- 1889'da Yahudi bir işadamı, Abdülhamit'e lütuf kazanmak için Aynalı Çarşı'yı yaptırmıştır.
- Çarşıda elli tane dükkan bulunmakta ve içi asbest örtülü eşyalar satılmaktadır.
- Çarşı, Kastamonu'da derlenmiş olduğu için "Kastamonu Türküsü" olarak adlandırılmaktadır.