Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin öğrencilere tarih dersi verdiği eğitim içeriğidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak, coğrafya haritalarını göstererek ve soru-cevap formatında konuyu anlatmaktadır.
- Video, 2022 ÖSYM sınavında sorulan Büyük Selçuklu Devleti konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerik, Anadolu ve İran coğrafyası arasındaki ilişkilerden başlayarak, Karahanlılar, Gaziler ve Samanoğulları gibi devletlerin tarihsel gelişimini, Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşunu, önemli liderlerini (Dukak, Selçuk Bey, Arslan Yabgu, Tuğrul Bey, Alparslan, Melikşah ve Sultan Sencer), Malazgirt Savaşı'nı ve devletin yıkılış sebeplerini kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Ders ayrıca Büyük Selçuklu Devleti'nin önemli ilklerini (düzenli ikta sistemi, atabeylik sistemi, cami-medrese modeli ve planlı eğitim) vurgulamakta ve yıkılışından sonra kurulan Kirman, Irak, Suriye ve Anadolu Selçukluları ile atabeyliklerin (Musul, Şam, Fars, Erbil, İldenizliler) kuruluşunu da ele almaktadır.
- 00:05Büyük Selçukluların Kuruluşu ve Coğrafi Konumu
- ÖSYM'nin 2022'de sorduğu Büyük Selçuklular konusu işlenecek ve tarihi mantık anlatılacak.
- Batı Türkistan'da Karahanlılar, Afganistan-Iran dolaylarına Gaziler kurulmuş, ikisi arasında Samanoğulları var.
- Oğuzların Kınık boyundan Ali Kırıktan Selçuklular, İran ve Horasan coğrafyasına göç etmiş.
- 01:27Büyük Selçukluların Gelişimi
- Selçuklular güçlenmeye başlayınca Karahan ve Gazililer birleşip Maveraünnehr İttifakı kurmuş, Büyük Selçuklu'ya karşı savaşmışlar.
- Gaziler'in Sultan Mahmut öldükten sonra Büyük Selçuklu ile savaşmaya başlamış, bu savaşların adı Nesa, Serah ve Danakan savaşları.
- Büyük Selçuklu Horasan coğrafyasını ele geçirdikten sonra batıya gitmeye çalışmış, Erzurum'un Pasinler ilçesinden Anadolu'ya girmiş.
- 03:02Anadolu Selçukluları
- Büyük Selçuklu İran'da kurulduğu için Anadolu'yu elinde tutmak adına kendine bağlı başkent İznik'te Anadolu Selçuklu Devleti kurmuş.
- Büyük Selçuklu zayıflayınca Anadolu Selçuklu güçlenmiş, İsparta yakınlarında Mirya Kefon Savaşı'nı kazanarak Anadolu'yu kesin Türk haline getirmiş.
- Bizans giderek küçülmüş, İznik, İzmit, Bursa ve Edirne'ye kadar kalmış, Osmanlı'nın geleceği topraklar.
- 04:49Önemli Şehirler
- Abbasiler İslam devleti bu coğrafyada yaşamış, Mısır'da Tolunoğulları, Eyyubiler ve Memlükler kurulmuş.
- Kaşkar (İşıldayan İnci), Buhara (İslam'ın Roma'sı), Semerkant (Şehirlerin Şahı), İsfahan (Nefs-i Cihan) önemli şehirler.
- Kubbetüs İslam (Üç Kubbe), Şam (Dimaşk) gibi şehirler de bu coğrafyada yer almış.
- 06:47Büyük Selçukluların Genel Özellikleri
- Büyük Selçuklular Oğuzların Kınık boyundan gelmiş, Oğuz Yabgu Devleti yıkılınca bir kısmı göç etmiş, bir kısmı Hıristiyanlığı benimsemiş, bir kısmı İslam'ı benimsemiş.
- İlk ataları Dukak'tır, devlete ad veren kişi Selçuk Bey'dir, ardından Arslan Yabgu gelmiş.
- Arslan Yabgu, Gazneli Mahmut'un sarayına girmiş, yıllarca zindanda çürümüş, Mahmut öldükten sonra devlet yıkılışa geçmiştir.
- 08:46Tuğrul Bey Dönemi
- Çağrı Bey 1061-1021 arası Anadolu'ya keşif hareketleri yapmış, güçlü devlet olmamızı sağlayacak toprakları tanımış.
- Tuğrul Bey döneminde önce Nesa, sonra Serah, sonra Danakan savaşlarıyla devlet kuruluş süreci tamamlanmış.
- Büyük Selçuklu İran'da kurulduğu için resmi dili Farsça, saray dili Türkçe, bilim dili Arapça olmuş, kültür birliği yok ve çok uluslu bir devlet olmuş.
- 11:42Tuğrul Bey'in Savaşları ve Devleti
- Tuğrul Bey, Dandanakan Savaşı'nı kazanarak Horasan Fatih ünvanını aldı ve bu savaş sonrası para bastırdı, hutbe okuttu.
- Dandanakan Savaşı'nda devletin resmi kuruluşu gerçekleşti ve Tuğrul Bey ilk medreseyi Nişabur'da açtı.
- Tuğrul Bey, başkenti Nişabur'dan başka bir yere taşıdı ve 1047'de Bizans ile Büyük Zap Suyu Savaşı'nda şehit verdi.
- 14:22Pasinler Savaşı ve Bağdat Seferi
- 1048'de Pasinler Savaşı'nı kazanarak Anadolu'nun kapısını tıklattı ve Bizans cami yaptırmaya söz verdi.
- Tuğrul Bey 1055 yılında Bağdat seferine çıktı ve Halife Kaim bin Emrullah'ı Şiilere karşı korudu.
- Halife, Tuğrul Bey'e "Doğunun Batının Meliki" ve "Dinin Direği" anlamına gelen Rükneddin ünvanını verdi.
- 16:20Alparslan'ın Tahta Çıkışı ve Nizamiye Medreseleri
- Tuğrul Bey'in oğlu olmadığı için Çağrı Bey'in oğlu Alparslan tahta çıktı ve vezirliğe Nizamülmülk'ü getirdi.
- Alparslan, Ani Kalesi, Kars ve Gürcistan'ı fethetti ve Halife ona "Ebul Fetih" (Fetihlerin Babası) ünvanını verdi.
- Nizamiye medreseleri, zararlı dini akımlarla mücadele etmek ve din adamı ve yönetici ihtiyacını karşılamak için kuruldu.
- 19:25Malazgirt Savaşı
- Malazgirt Savaşı, Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Selçukluları Anadolu'dan atmak için yaklaşık 70 bin kişilik bir ordu kurmasıyla başladı.
- Sultan Alparslan, savaştan önce askerlerine vatan ve din için büyük bir cenge gireceklerini ve şehit olmak isteyenlerin hazır olmalarını söyledi.
- Savaş sırasında Alparslan'ın Türkçe komutlarını duyan Peçenekler ve Oğuzlar, "Türklüğü biz satamayız" diyerek taraf değiştirip Selçuklulara katıldılar.
- 22:39Malazgirt Savaşı ve Sonuçları
- Malazgirt Savaşı'nın sonuçları arasında Anadolu'nun kapısının açılması, göçebelere yurt sağlanması ve Anadolu'da Türk ve İslam'ın yayılması bulunmaktadır.
- Bizans'ın gücü kırılınca Haçlılardan yardım isteyeceği ve bu savaşın Haçlı seferlerine zemin hazırlayacağı belirtilmiştir.
- Malazgirt Savaşı'nın kazanılmasıyla Türkiye tarihi başlamıştır.
- 24:20Kılıç Hakkı ve Beyliklerin Kuruluşu
- Sultan Alparslan'ın "Fethedilen bölge fetheden komutana ait" sözü "kılıç hakkı" olarak adlandırılmıştır.
- Kılıç hakkı ile birinci beylikler kurulmuştur: Danışment, Mengücek, Saltuk, Çaka ve Anadolu Selçuklu Devleti.
- Kılıç hakkı olumlu tarafı fetihlerin hızlanması, olumsuz tarafı ise toprak alanların kendilerini bir şey zannetmesi, feodalleşmeye zemin hazırlaması ve merkezi otoritenin zayıflamasıdır.
- 26:11Anadolu Selçuklu Devleti'nin En Parlak Dönemi
- Malazgirt'i kazanan Alparslan'ın en parlak dönemi Melikşah döneminde olmuştur.
- Melikşah döneminde Nizamülmülk "Siyasetname" (Siyer Mülk) adlı eserini sunmuştur.
- Melikşah döneminde Suriye Selçukluları, Irak Selçukluları ve Anadolu Selçukluları kurulmuştur.
- 28:35Melikşah Dönemindeki Gelişmeler
- Melikşah döneminde Ömer Hayyam Celali Takvimi'ni sunmuştur.
- Bu dönemde batinilerin zararlı faaliyetleri başlamış, Haşhaşiler Nizamülmülk'ü ve Melikşah'ı öldürmüş, devlet boşluğa düşmüştür.
- Melikşah'ın ölümü üzerine Fetret Devri yaşanmış, bu dönemde Berk Yaruk, Mehmet Tapar, Mahmut ve Sencer sırayla tahta geçmişlerdir.
- 30:14Büyük Selçuklu Devleti'nin Yıkılışı
- Sultan Sencer Fetret Devri'ne son vermiş, Karahan Gazi'ye karşı başarı kazanmış ve "Sultani Sani" (İkinci İskender) ünvanı almıştır.
- Sultan Sencer zamanında 1141 Katvan Savaşı yaşanmış, bu savaşla yıkılış süreci başlamıştır.
- Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılış sebepleri arasında Katvan Savaşı'nın kaybedilmesi, taht kavgaları, atabeylerin zararlı çalışmaları, batinilerin faaliyetleri ve Abbasi halifesinin kıskançlığı bulunmaktadır.
- 33:52Büyük Selçuklu'nun Yıkılışı ve Sonuçları
- Büyük Selçuklu yıkılınca Kirman, Irak, Suriye ve Anadolu Selçukluları tamamen bağımsız olacak.
- Büyük Selçuklu Devleti'nde ilk kez askeri anlamda düzenli ikta sistemi, atabeylik sistemi, cami-medrese modeli ve planlı eğitim görülmüştür.
- Büyük Selçuklu'nun en parlak dönemi Melikşah döneminde olmuş, ölümünden sonra fetret devri başlamış ve Sultan Sencer Katvan Savaşı'nda yenilmiştir.
- 35:23Atabeylikler
- Büyük Selçuklu yıkılınca atabeylikler kurulmuş, ÖSYM'nin atabeyliklere çok dokunmadığı ancak bir gün sorusu çıkabileceği belirtilmiştir.
- Musul Atabeyliği özellikle Haçlılara karşı başarı kazanmıştır.
- Şam Atabeyliği (Dimaşk), Fars Atabeyliği, Bekteginnoğulları (Erbil Atabeyliği) ve İldenizliler (Azerbaycan Atabeyliği) gibi atabeylikler kurulmuştur.
- 37:23Selçuklu'nun Genel Bilgileri
- Selçuklu'da ilk kez düzenli askeri ikta, cami-medrese modeli, planlı eğitim, atabeylik ve kümbet mimarisi görülmüştür.
- Büyük Selçuklu İran'da kurulmuş, nüfusunun çoğunluğunun Türk olmadığı, Tuğrul Bey'in "Doğunun Batının Sultanı" ünvanına sahip olduğu ve Alparslan'ın "Ebu'l-Fethih" (İslam Ülke Sultanı) unvanına sahip olduğu belirtilmiştir.
- Melikşah öldükten sonra fethe son veren Sultan Sencer olmuştur.