Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan tarih dersi formatında olup, Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan yıkılışına kadar olan süreci kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Ders, Karahanlılar ve Gazneliler devletlerinden sonra Büyük Selçuklu Devleti'nin Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde kurulmasını, Tuğrul ve Çağrı Beyler dönemlerini, Dandanakan ve Pasinler savaşlarını, Alparslan dönemindeki gelişmeleri ve Malazgirt Zaferi'ni ele almaktadır. Ardından Melikşah dönemindeki Nizamülmülk'ün rolü, Celali Takvim'in hazırlanması ve devletin dağılma dönemi, yıkılma nedenleri ve yıkılış sonrası ortaya çıkan devletler detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Dersin sonunda, bir sonraki derste Anadolu'da kurulan ilk Türk beylikleri ve Anadolu Selçukluları konularının işleneceği belirtilmektedir.
- 00:02Ön Asya'da Kurulan İlk Müslüman Türk Devletleri
- Karahanlılar ilk Müslüman Türk devleti olup, Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde kurulmuş, İslam'ı Orta Asya içlerine yaymışlardır.
- Gazneliler İran-Afganistan bölgesinde kurulmuş, yayılma sahasını Kuzey Hindistan bölgesine doğru genişletmiş ve İslam'ın yayılmasında büyük rol oynamışlardır.
- Büyük Selçuklular ise Horasan ve Maveraünnehir bölgesi civarında kurulmuş, yayılma alanını doğudan ziyade batı yönüne çevirmiş, İran, Suriye, Irak ve Anadolu havzasına yayılmıştır.
- 02:16Büyük Selçuklu Devleti'nin Kuruluşu
- Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu Oğuz boyundan Selçuk Bey'dir ve devlet bugünkü İran'da kurulmuştur.
- Selçuk Bey'den sonra Arslan Yabgu geçmiş, ancak Oğuz faaliyetleri Karahanlı ve Gaznelileri rahatsız edince Gazneli Mahmut tarafından bir kaleye hapsedilmiştir.
- Arslan Yabgu'nun ölümünden sonra Oğuz boylarının başına Selçuk Bey'in torunları Tuğrul ve Çağrı Beyler geçmiştir.
- 04:09Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi
- Tuğrul ve Çağrı Beyler döneminde Gaznelilerle mücadele devam etmiş, 1035 Nesa Savaşı'yla Nesa'yı, 1038 Sera Savaşı'yla Nişabur bölgesini ele geçirmişlerdir.
- Tuğrul Bey 1038 yılında Nişabur'da adına hutbe okutarak devletin bağımsızlığını ilan etmiştir.
- 1040 yılında Dandanakan Savaşı'nda Büyük Selçuklular Gaznelileri yenerek Gazneliler yıkılma sürecine girerken, Büyük Selçukluların kuruluş aşaması tamamlanmış ve prestiji artmıştır.
- 05:40Anadolu'ya Akınlar ve Pasinler Savaşı
- Oğuzlar Horasan bölgesinde kendilerine yaşam yeri ararken Gaznelilere mücadele etmiş, 1061-1008 yıllarında ilk defa Anadolu'ya Türk akınları yapılmıştır.
- 1048'de Pasinler Savaşı, Bizans'a bağlı Ermeni ve Gürcü krallıklarına karşı yapılan mücadelenin bir sonucu olarak Büyük Selçuklu Devleti kazanmıştır.
- Bu savaş Bizans'la Selçuklular arasında yapılan ilk savaş olup, Büyük Selçuklu Devleti Anadolu'yu fethetmek için cesaretlenmiştir.
- 09:29Alparslan Dönemi ve Malazgirt Savaşı
- Tuğrul Bey'in 1063 yılında vefatı üzerine Büyük Selçukluların başına Çağrı Bey'in oğlu Alparslan geçmiştir.
- Alparslan döneminde Anadolu üzerine daha ciddi akınlar yapılmaya başlanmış, Ani ve Kars kaleleri ele geçirilmiş, Ermeni Vaspuragan Krallığı'na son verilmiştir.
- 1071 Ağustos 26'da Muş'un Malazgirt Ovası'nda gerçekleşen Bizans-Büyük Selçuklu Savaşı'nda Türkler büyük bir zafer kazanmış, savaşın seyri Bizans ordusundaki Peçenek ve Uz kuvvetlerinin Selçuklu tarafına geçmesiyle Türklerin lehine değişmiştir.
- 11:58Malazgirt Zaferi'nin Sonuçları
- Malazgirt Zaferi'nin ardından Anadolu'nun kapıları Türkler için açılmış, Türkiye tarihi başlamış ve Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecine girilmiştir.
- Bizans'ın İslam dünyası üzerindeki baskıları kısmen sona ermiş ve Anadolu'da ilk Türk beylikleri kurulmaya başlanmıştır.
- Alparslan'ın zaferinin ardından Türk boyları Anadolu'nun fethine soyunmuş, Mengücek Gazi, Danişment Gazi, Kutalmışoğlu, Süleyman Şah, Saltuklular, Artuklular ve Çaka Beyliği gibi ilk Türk beylikleri kurulmuştur.
- 13:18Melikşah Dönemi
- Melikşah, Alparslan'ın ölümünden sonra Büyük Selçukluların başına geçmiş ve 1072-1092 yılları arasında tahta kalmıştır.
- Alparslan'ın İran sefer sırasında kale komutanının hançerlemesiyle ani ölümü üzerine devlet bir süre boşalmış, ancak Melikşah ülkeyi çabuk toparlamış ve devletin en parlak dönemini yaşamıştır.
- Melikşah döneminde Celali Takvim kullanılmaya başlanmış, bu takvim Ömer Hayyam başkanlığında bir kurul tarafından hazırlanmış ve vergi işlerini daha kolay düzene sokmak için hazırlanmıştır.
- 14:48Melikşah Dönemindeki Sorunlar
- Melikşah'ın önemli yardımcısı Nizamülmülk, koyduğu kanun ve izlediği metotlarla devlet işlerini düzenli bir şekilde yürütmüştür.
- Şii Fatimiler, Selçukluları zayıflatmak için faaliyetlerini hızlandırmış ve Batinilik mezhebi bu dönemde kurulmuştur.
- Batiniler ülkedeki faaliyetleriyle kaos yaratmış, terör estirmiş ve Nizamülmülk'e düzenledikleri suikastla onu öldürmeyi başarmışlardır.
- 16:19Büyük Selçukluların Dağılma Dönemi
- Melikşah'ın ölümünden sonra oğulları arasındaki taht kavgaları ve ülkedeki ayaklanmalar Büyük Selçukluların zayıf düşmesine neden olmuştur.
- Kut anlayışı nedeniyle, hükümdardan sonra ülkenin başına kimin geçeceği net belli olmadığı için, Irak, Suriye, Anadolu ve İran'daki beylikler devletin dağılmasında rol oynamıştır.
- Sultan Sencer'in Moğol Karataylarla yaptığı mücadeleyi kaybetmesiyle devlet zayıflamış, Orasan bölgesinde çıkan ayaklanmalar ve Oğuz ayaklanmasıyla 1577'de Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.
- 18:12Büyük Selçuklu Devleti'nin Yıkılma Nedenleri
- Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılma nedenleri arasında veraset anlayışı ve taht kavgaları, Batinilerin zararlı faaliyetleri ve Oğuzların ayaklanması bulunmaktadır.
- Oğuz boyları arasında devletin devamı için sadece Kınık boyunun çaba göstermesi yeterli olmamış, diğer kolların da otoriteye itaat etmesi gerekiyordu.
- Hac seferlerinin olumsuz etkileri, atabeylerin merkezi otoritenin zayıflama sonucunda ayrı devletler kurması ve Şii Fatimilerin zararlı faaliyetleri de yıkılma nedenlerinden biridir.
- 20:25Büyük Selçuklu Devleti'nin Yıkılmasından Sonra Kurulan Devletler
- Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra topraklar üzerine kurulan devletler Irak Selçukluları, Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları ve Türkiye Selçukluları'dır.
- Daha küçük atabeylikler arasında Fars Atabeyliği (Salgurlar), Azerbaycan Atabeyliği, Şam Atabeyliği, Musul ve Irak çevresinde Zengiler Atabeyliği, Erbil Atabeyliği ve Beyt'in Oğulları bulunmaktadır.