Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Bosna ve Kosova sorunları hakkında detaylı bilgi verdiği eğitim içeriğidir.
- Video, Balkanlar kavramı ve Balkanlaşma kavramlarının açıklanmasıyla başlayıp, Bosna-Hersek ve Kosova sorunlarının tarihsel gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde Bosna-Hersek'in coğrafi konumu, etnik yapısı ve tarihsel gelişimi anlatılırken, ikinci bölümde 1990'larda yaşanan Bosna Savaşı ve Dayton Antlaşması detaylandırılmaktadır. Üçüncü bölümde Kosova meselesinin kökenleri, Sırp-Arnavut çatışması ve NATO müdahalesi ele alınırken, son bölümde Kosova'nın bağımsızlık süreci ve Balkanlar'daki gelişmeler anlatılmaktadır.
- Video ayrıca Balkanlar'ın çok kültürlü yapısı, tarihsel çatışmaları, modern dönemdeki siyasi gelişmeleri ve Avrupa Birliği ile entegrasyon sürecini de kapsamaktadır. Kosova'nın bağımsızlığını tanıyan ülkeler, AB'nin Sırbistan'a Kosova ile iyi ilişkiler sürdürme şartı getirmesi ve 28 Şubat 2012'de Brüksel'de varılan anlaşma gibi güncel gelişmeler de videoda yer almaktadır.
- 00:02Giriş ve Balkanlar Hakkında Genel Bilgiler
- Bu hafta Bosna ve Kosova sorunları üzerine konuşulacak, önce kısa bir giriş yapılacak ve ardından Balkan kavramı ve Balkanlaşma kavramlarına değinilecek.
- Balkanlar uzun dönemler dünyanın kavşak noktası olmuştur, etnik kökeni farklı halklar yerleşmiş, birbirleriyle karışmış ve çok çeşitli bir kültür ortamı meydana gelmiştir.
- Balkanlar dünyanın en hareketli bölgelerinden biridir çünkü bölgede sürekli şekilde yaşanan değişim ve dönüşümler vardır ve bölgede istikrarın varlığı tesis edilememiştir.
- 02:19Balkan Kavramı ve Balkanlaşma
- Balkan kavramı Halil İnalcık tarafından "sıradağ ya da dağlık manasına gelen Türkçe bir kelimedir" olarak tanımlanmıştır.
- Türk Dil Kurumu'nun açıklamasına göre Balkan kavramı Revatistan, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Slovenya, Arnavutluk, Makedonya, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve Trakya'yı içine alan bölge olarak tanımlanmaktadır.
- Balkanlaşma kavramı, bölgenin kendi gerçeklikleri ve mazisi yok sayılarak Batı'nın Balkanlar üzerinde geliştirdiği önyargısal biçimi olarak tanımlanmaktadır.
- 06:30Balkanlar'ın Dünya Tarihindeki Konumu
- Balkanlar, dünyanın dört büyük medeniyetinin buluştuğu, dinamik, bazen patlayıcı, çok katmanlı yerel uygarlık yarattığı bir sınır bölgesidir.
- Balkan yarımadası'nın kuzeybatı bölgesi eski tarihlerden beri güneydoğu'dan gelip batıya giden veya kuzeyden gelip güneye inen muhalif kavimlerin geçtikleri bir köprü vazifesi görmüştür.
- Tarih boyunca Balkanların merkezi hattı Tuna nehri olmuştur ve tüm askeri istilalar, ticaretin gelişim hattı, seyahat yolları Tuna boyundan gelişmiştir.
- 07:54Balkanlar'ın Tarihsel Gelişimi
- Tarih boyunca Balkanlar sırasıyla İliryalılar, Trakyalılar, Arnavutlar, Rumenler, Datçalılar, Cermenler, Kotlar, Avarlar, Slavlar, Macarlar, Peçenekler, Kumanlar, Moğollar tarafından istilaya uğramıştır.
- 14. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan sürede Balkan yarımadası'nın son daimi sakinleri bölgeye göç etmiştir ve tüm modern Balkan ulusların ataları ortaçağ'ın sonunda hazırdı.
- Osmanlı dönemi ile birlikte 500 yıl sürecek olan bir birlikte yaşama ortamı varken, ulus devlet olma süreçlerinde yeniden istikrarsızlıklar ve çatışmalar ortaya çıkmıştır.
- 10:01Yugoslavya'nın Kuruluşu ve Parçalanması
- II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın işgaline karşı mücadele eden Tito, Bosnalılar, Sırplar ve Hırvatlar olmak üzere savaş dönemi boyunca birbirleriyle savaşan farklı etnik grupları kurduğu partizan örgütüyle bütünleştirmeye çalışmıştır.
- 31 Ocak 1946 tarihinde kabul edilen anayasa ile Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya olmak üzere altı cumhuriyet'ten ve özerkliği kısmen tanınan bölge Kosova'dan oluşan Yugoslavya Halk Federal Cumhuriyeti kurulmuştur.
- 25 Haziran 1991 tarihinde Hırvatistan ve Slovenya Yugoslavya'dan ayrıldıklarını açıklayarak bağımsızlıklarını ilan ettiler ve daha sonra ortaya çıkan çatışmalar Avrupa'nın müdahalesiyle önlenmiştir.
- 11:45Bosna-Hersek Sorunu
- Bosna-Hersek, tamamı Avrupa kıtasında yer alan Balkan yarımadası'nın orta batı, kuzeybatı kesiminde konumlanmış bir ülkedir ve kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan, doğudan Sırbistan, yine güneyden Karadağ ile çevrili olup, Adriyatik Denizi'ne yalnızca 20 kilometrelik liman olmayan bir kıyısı bulunuyor.
- Bosna-Hersek'in hiçbir zaman müstakil olmadığı iddiası tartışmalı olup, önce bağımsız kilise, sonra tritoryal adi aidiyet ve ardından krallık şeklindeki ortaçağ devletleşme sürecinde yaşandığı görülüyor.
- Bosna'yı kendine özgü kılansa karma nüfus olgusu olup, 1991 yılında yapılan sayımda nüfusunun %44'ü Müslüman, %31,5'i Sırp, %5,5'i Yugoslav ve %17'den fazlası Hırvat olarak çıkmıştır.
- 13:41Bosna'nın Etnik ve Dini Yapısı
- Bosna topraklarında Güney Slavların üç ana etnik grubu yer alıyor: Müslümanlar, Hırvatlar ve Sırplar.
- Bosna, farklı dinlerden (Katolik, Ortodoks, Müslüman) ve tamamına yakını Slav olan bir halkı barındırıyor.
- Bosna'da tarihin Sırplar, Hırvatlar ve Müslümanlar tarafından farklı biçimlerde yorumlanması sebebiyle birbirine rakip iddialar ortaya çıkmıştır.
- 14:31Yugoslavya'nın Çöküşü ve Bosna'daki Gelişmeler
- Tito'nun 1980'de ölümüyle Yugoslavya'nın çok uluslu federal yapısı milliyetçi ateş altında kalmış, Sırplar federasyonu üniter devlete, Slovenya ve Hırvatlar ise gevşek bir konfederasyona dönüştürme çabaları yüzünden bunalıma girmiştir.
- 1980'lerin ilk yarısında Müslüman çoğunluk içinde muhalif hareketin gelişmesi, Yugoslav federal yönetiminde büyük huzursuzluk oluşturmuştur.
- 1988-1989'da Bosna yönetiminin Milosevic yanlısı gösterilere izin vermemesi ile tırmanan gerilim, Almanya'nın Slovenya ve Hırvatistan'ın açık desteğiyle Yugoslavya'da iç savaşın tırmamasında ciddi bir paya sahip olmuştur.
- 16:21Bosna'nın Bağımsızlık Süreci
- 25 Haziran 1991 tarihinde Hırvatistan ve Slovenya Yugoslavya'dan ayrıldıklarını açıklayarak bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- 15 Ekim 1991'de Bosna-Hersek parlamentosunda, Kasım 1990'daki seçimlerde üç milliyetçi parti (Hırvat, Sırp ve Müslüman nüfuslarına orantılı olarak) toplam sandalyelerin %90'ını kazanmıştır.
- Müslüman Demokratik Hareket Partisi bağımsızlık kararı aldı ve 29 Şubat 1992'de yapılan referandum ile Müslümanların ve Hırvatların büyük çoğunluğu tarafından kabul edildi, Sırplar bu referandumu boykot ettiler.
- 18:13Bosna Savaşı'nın Başlangıcı ve Gelişimi
- 1990 seçiminde Sırp oylarının büyük çoğunluğunu almış olan Sırp Demokrat Partisi (SDS), özellikle Doğu Bosna'da Sırbistan rejimi ve Yugoslav ordusu ile işbirliğine girmiş, Bosna-Hersek'in kuzey ve doğu kesimlerinde kendi kendini özerk ilan eden toplulukları silahlandırmıştır.
- 1992 Ocak ayında sayıları altı'yı bulan Sırp özerk bölgeleri birleşerek Bosna'daki Sırp Cumhuriyeti'ni oluşturmuşlardır.
- Bosna Savaşı, Bosna'daki tüm toplumlar için trajedi oluştururken, özellikle Boşnaklar için ağır sonuçlara neden olmuştur; ölen yaklaşık 200 bin kişinin 160 bin'i Boşnaklardan oluşmuştur.
- 19:29Savaşın Etkileri ve Dayton Antlaşması
- Bu savaşta tecavüzün özellikle Sırp milis ve askerleri tarafından Boşnak kadınlara karşı kitlesel ve sistematik bir etnik temizlik aracı olarak kullanıldığı ifade edilmektedir.
- Sırp kuvvetleri ülkenin yaklaşık %70'lik bir kesimi ele geçirmiş, Saraybosna hükümetinin denetimindeki bölgelerde durum daha karışıktır.
- 21 Kasım 1995 tarihinde ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton kentinde tasla hazırlanan ana metin ve 11'ten oluşan anlaşma, 14 Aralık 1995 tarihinde Paris'te Bosna-Hersek adına Aliya İzan Begoviç, Hırvatistan adına Franco ve Yugoslav Federal Cumhuriyeti adına Miloseviç tarafından imzalanmıştır.
- 22:22Dayton Antlaşması'nın Sonuçları ve Sorunları
- Bu anlaşmayla kurulan Bosna-Hersek Devleti, 10 kantondan oluşan Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olarak iki entiteye ayrılmıştır.
- Anlaşmaya göre ülke topraklarının %51'inin Boşnak-Hırvat Federasyonu, %49'unun ise Bosna'nın Sırpların kontrolü altında olmasına karar verilmiştir.
- Anlaşmanın en ciddi eksiği tek bir ülkede birbirine hasım iki ordu bırakmasıdır; bunlar Bosna Sırpların ordusuyla Hırvat Müslüman Federasyonun ordusudur.
- 25:24Kosova Meselesinin Genel Özellikleri
- Kosova meselesi günümüzde de önemini koruyor ve yaklaşık bir asırdır sürüyor.
- Sorunun temelinde Sırp-Arnavut çatışması bulunuyor ve Kosova'nın Sırplar için Bosna'dan daha önemli olduğu belirtiliyor.
- Kosova'nın nüfusunun yaklaşık %90'ı Arnavut, geri kalanı ise Türkler, Boşnaklar, Makedonlar, Aşkailer ve Goraniler gibi küçük etnik halklardan oluşuyor.
- 26:46Kosova'nın Tarihsel Gelişimi
- Her iki taraf da Kosova üzerindeki haklarını tarihi savlara dayandırıyor; Arnavutlar tarih boyunca özerkliğini koruduğunu iddia ederken, Sırplar tarihi bir kuyu olarak görüyor.
- 1968 yılında Tito döneminde Kosova'daki Arnavut milliyetçi bir taviz olarak görülebilecek şekilde Arnavutluk lideri Enver Hoca ile bir anlaşma imzalanmış.
- 1974 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle Kosova'nın federal sistem içerisindeki yetkileri genişletilmiş ve Sırbistan içerisinde özerk bölgeler federal başkanlık konseyinde temsil edilmeye başlanmıştır.
- 27:471980'lerde Kosova'da Olaylar
- 1980'de Tito'nun ölümü Yugoslavya'nın tarihindeki dönüm noktalarından biri olmuş ve ülkenin cumhuriyetleri arasında entegrasyon amaçlayan kurumlar gücünü yitirmeye başlamıştır.
- 1981 Mart başında Arnavut tarih profesörü Ahmet Mallok'un tutuklanmasına tepki olarak Priştine Üniversitesi işgal edilmiş ve eylemler Kosova'ya, Makedonya ve Karadağ'a yayılmıştır.
- 1981 yılındaki gösterilerden sonra Kosova'da olağanüstü hal uygulamasına geçilmiş ve Arnavut halkına karşı yoğun bir baskı başlatılmış, ancak direniş yeraltına inerek sürmüştür.
- 29:09Miloseviç Dönemi ve Kosova Savaşı
- 1987 yılında Miloseviç, otonom vilayetler olan Voyvodina ve Kosova'yı kastederek Sırbistan'da idari bir birliğe gidilmesi gereğini vurgulamıştır.
- 1988 yılında Sırbistan'ın farklı bölgelerinde "Gerçek Mitingleri" adıyla Kosova'daki Sırp ve Karadağlılara yapılan baskıyı yaratmayı amaçlayan mitingler düzenlenmiştir.
- 29 Haziran 1989'da Kosova Savaşı'nın 600. yıldönümünde Sırplar büyük bir gösteri düzenlemiş ve aynı yıl anayasada yapılan değişikliklerle Kosova'nın özerkliğine son verilmiştir.
- 30:28Kosova Cumhuriyeti'nin Kuruluşu
- Temmuz 1990 tarihinde 183 sandalyeli Kosova Meclisi'nin 123 Arnavut üyesinden 114'ünün katılımıyla Kosova'nın Yugoslavya'daki diğer cumhuriyetlerle eşit bir statüye sahip olduğu ilan edilmiştir.
- Bu tarihten üç gün sonra Sırbistan, Kosova Meclisi'nin ve hükümetini feshederek 1946 yılından bu yana ilk kez Kosova'nın idaresini kendi eline almıştır.
- Feshedilen meclisin 111 üyesi ve 30 civarında ananas siyasetçisi ve entellektüel bir araya gelerek anayasalarını ilan etmiş ve Eylül 1990'da Kosova Cumhuriyeti Meclisi oluşturulmuştur.
- 31:41Kosova Kurtuluş Ordusu ve Silahlı Çatışmalar
- Arnavutlar kendilerine karşı yapılan ayrımcılığa tepki gösterdikçe Sırp baskısı atmış ve durum şiddet boyutuna ulaşınca Kosovalı Arnavutlar tedbir almak için Kosova Kurtuluş Ordusunu kurmuşlardır.
- Kosova'daki Arnavut halkının silahlı eylemleri 1996 yılında başlamış, ancak 1998 yılında polis birliklerinin silahlı terör uygulamaya başlaması Kosovalı Arnavutları kendilerini korumak için çareler aramaya sevk etmiştir.
- Silahlı çatışmalar, alevler içindeki köyler ve sivil halka yönelik katliamların ekrana getirilmesi, Bosna Hersek'teki diplomatik fiyaskoyu gözler önüne sermiş ve uluslararası topluluğu harekete geçirmiştir.
- 34:06NATO Müdahalesi ve Sonrası
- Kosova'ya yönelik harekatın başlayınca NATO 24 Mart 1999'da Yugoslavya'da hava operasyonuna başlamış ve 78 gün süren hava saldırısında Sırbistan'ın stratejik hedefleri vurulmuştur.
- 1244 sayılı 10 Haziran 1999 tarihli Güvenlik Konseyi kararıyla Kosova defacto olarak Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'nden ayrılmış ve BM'nin yönetimi altına girmiştir.
- Kosova NATO müdahalesinin ardından BM'nin ve özellikle ABD'nin siyasi ve ekonomik kontrolü altına girmiş, askeri açıdan ise NATO'nun desteğinde bir askeri güç olan KFOR bölgeye yerleştirilmiştir.
- 35:20Yeni Stratejik Konsept ve Gelecek
- NATO Devlet Başkanları Zirvesi kabul edilen yeni stratejik konsept NATO'ya "görev alanı dışı" kavramıyla yeni bir işlev kazandırmıştır.
- Yeni stratejik konsept, ulusal egemenlik kavramını dünya düzeninin dayandığı temel nokta olmaktan çıkarmış ve hükümran devletlere insan hakları ihlalleri, etnik çatışmalar gibi istikrarsızlık getirici olaylar yaşandığında askeri müdahale yolu açmıştır.
- 2004 yılı yaklaşırken halen Sırp ve Arnavut liderleri uzlaştıracak bir çözüme varılamamış olmasının yanı sıra, Mart 2004'te Mitchiva'da yaşanan etnik Arnavut-Sırp şiddetinin yarattığı kötümser hava, Kosova için yeni çözüm modellerinin önerilmesine yol açmıştır.
- 36:53Kosova'nın Bağımsızlık Süreci
- 2006 yılında BM aracılığıyla Sırp ve Arnavut yetkilileri arasında Viyana'da süren görüşmelerden sonuç çıkmamış, BM Kosova Özel Temsilcisi Marty Ahtisari 14 Mart 2007'de nihai raporunu BM Genel Sekreteri'ne sunmuştur.
- Kosova'nın geleceğine yönelik anlaşmazlık ve tıkanmışlık yerini bağımsızlığın ilanına götürmüş, 17 Şubat 2008'de ABD'nin desteğiyle bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti bu karara karşı çıkmalarına karşın, ABD, Afganistan, Arnavutluk, İngiltere, Fransa, Türkiye gibi ülkeler tarafından tanınmış, ABD ortak çizgi oluşturamamıştır.
- 37:45Kosova'nın Uluslararası Durumu
- Bağımsızlığını ilanın ardından Belgrad hukuk alanında mücadele etmeyi denemiş ancak başarılı olamamıştır.
- Uluslararası Adalet Divanı 22 Temmuz 2010'da açıkladığı kararında bağımsızlık ilanının uluslararası hukuka aykırı olmadığını belirtmiştir.
- Kosova'da 1999'dan ve bağımsızlığın ilan edildiği 2008'den sonra Arnavut ve Sırp grupları arasındaki çatışmalar sona ermemiştir.
- 38:12Sırbistan-AB İlişkileri ve Kosova
- Son zamanlarda Sırbistan'ın Kosova konusunda daha fazla taviz vermeye zorlayan güç AB'dir.
- 9 Eylül 2011'de Belgrad'da düzenlenen Sırbistan-AB formunda konuşan AB Başkanı Van Rompey, AB üyeliği yolunda Sırbistan'ın Kosova ile iyi ilişkiler sürdürülmesi şart olduğu yönünde mesajlar vermiştir.
- 28 Şubat 2012'de Brüksel'de varılan anlaşma Priştine'ye uluslararası toplumda yeni bir statüsü vermiş, aynı zamanda Belgrad'da AB üyeliğine giden yolu açmıştır.
- 39:12Balkanlar'ın Geleceği
- Kosova'nın bağımsızlığını ilan etmesiyle bölgede devam eden denklem, bu topraklar üzerindeki temelli bölünmenin son bulduğu anlamına gelmemektedir.
- Bölgede yaşanan Avrupa Birliği ile entegrasyon süreci, Balkan Yarımadası'nın tek bir uygarlığın denetimi altına girdiği yaklaşımlar ortaya atmaktadır.
- 20. yüzyılda dünyanın en karışık ve huzursuz bölgelerinden biri olan Balkanlar, günümüzde hala Avrupa'nın ortasında büyük bir sorun olarak durmaktadır.