Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih öğretmeni tarafından sunulan eğitim dersi formatındadır. Öğretmen, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun yaşadığı cepheleri, Mustafa Kemal'in savaş deneyimlerini ve savaşın sonuçlarını anlatmaktadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu'nun yaşadığı cepheleri (Hicaz-Yemen ve Suriye-Filistin) ile başlayıp, İtilaf Devletleri'nin Osmanlı topraklarını paylaştığı gizli anlaşmaları (Skys-Picot, Petrograt Protokolü, Sen Jan de Moliere ve İstanbul Antlaşması) ele almaktadır. Ardından ABD'nin savaşa katılımı, Wilson İlkeleri ve Mondros Ateşkes Antlaşması'nın maddeleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca Birinci Dünya Savaşı'nın sonuçları (imparatorlukların yıkılması, ulus devletlerin kurulması, totaliter rejimlerin ortaya çıkması, sivil savunma örgütlerinin önem kazanması ve Milletler Cemiyeti'nin kurulması) ve Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Osmanlı Devleti'nin işgal edileceğinin kanıtı olduğu vurgulanmaktadır. ÖSYM sınavlarında çıkabilecek önemli bilgiler de paylaşılmaktadır.
- 00:19Osmanlıcılık Fikir Akımlarının Kaybı
- Osmanlıcılık fikrinin önem kaybettiği yer Balkan Savaşları ile Türkçü fikir önem kazanırken, Kafkas cephelerinde Turancılık (Türkçülük) önemini kaybediyordu.
- Kanal cephesinde İslamcilik fikri önemini kaybediyordu, ancak ilk darbeyi orada yediği için genellikle Kanal cephesi olarak kabul edilir.
- Ortadoğu'daki bütün cephelerde Arap-İngiliz işbirliği vardı, ancak ilk darbenin Bordo'da olduğu için genellikle Kanal cephesi olarak anılır.
- 01:12Hicaz-Yemen Cephesi
- Hicaz, Mekke ve Medine'nin bulunduğu kutsal topraklar bölgesiydi ve burada İngilizlerle Araplar işbirliği yaparak Osmanlı'yı gönderip yerine bir Arap devleti kurmayı planladılar.
- Osmanlı'nın en önemli komutanı Fahrettin Paşa, İngilizlere karşı başarılı bir mücadele başlattı, ancak İngiliz-Arap işbirliğinden dolayı Osmanlı askerlerinin su içtiği kuyulara zehir atıldı ve iaşe topladığı köyler tavan edildi.
- Fahrettin Paşa, "Çekirge Genelgesi" yayınlayarak 72 gün boyunca sadece çekirge yiyerek ve az suyla hayatta kalarak kutsal toprakları korumaya devam etti.
- 02:19Fahrettin Paşa'nın Direnişi
- Birinci Dünya Savaşı bittiğinde Osmanlı Devleti savaşı kaybettiğini kabul edip Mondros Ateşkesi imzaladı, ancak Fahrettin Paşa bölgeyi terk etmedi.
- İngiliz general, Fahrettin Paşa'ya "Padişahın buraları kaybettiğini kabul ettik, çık git buradan" dediğinde, Fahrettin Paşa "Benim padişahım asla böyle bir şey yapmaz" diyerek direnmeye devam etti.
- En son dönemin padişahı kendi el yazısıyla mektup göndererek Fahrettin Paşa'yı ikna etti ve bölgeyi terk etti, bu başarısından dolayı "Medine Müdafii" ünvanı verildi.
- 03:19Suriye-Filistin Cephesi
- Suriye-Filistin cephesi, Kanal cephesinin devamı olarak açıldı ve burada Mustafa Kemal Yıldırım Orduları komutanı olarak görevlendirildi.
- Mustafa Kemal birinci gelişinde böbreklerinden rahatsızlanarak bir yıl tedavi gördü, ikinci gelişinde ise cephe kapanırken İngilizlerle ve Fransızlarla mücadele ederken Türk ordusunun büyük kayıplar verdiğini gördü.
- Mustafa Kemal orduyu geri çekip toparlayıp tekrar taarruza geçmek istedi, ancak Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında emir komutayı devretmesi ve İstanbul'a gelmesi istendi.
- 04:34Suriye-Filistin Cephesinin Önemi
- Suriye-Filistin cephesi Mondros Ateşkes Antlaşması ile kapanmıştır.
- Bu cephe, Birinci Dünya Savaşı'nda en fazla toprak kaybının yaşandığı cephedir.
- Osmanlı, Kanal cephesinden başlayarak Mısır'dan geri çekilmeye başladı, Lübnan, Filistin ve Suriye dahil olmak üzere tamamı elimizden çıktı.
- 05:12Mustafa Kemal'in Savaştığı Cepheler
- Mustafa Kemal ilk olarak Çanakkale cephesinde 19. Tümen komutanı olarak mücadele etti.
- Ardından Kafkas cephesine gönderildi ve burada 16. Kolordu komutanı olarak görev yaptı.
- Son olarak Suriye-Filistin hattına geldi ve burada Yıldırım Orduları komutanı olarak mücadele etti.
- 06:24Gizli Anlaşmalar
- İtilaf devletleri, savaş devam ederken Osmanlı'yı yeneceklerini düşünerek topraklarını henüz savaş bitmeden kendi aralarında paylaştılar.
- İstanbul Antlaşması ile Rusya'ya Boğazlar ve çevresi verildi, böylece Rusya asırlardır hayalini kurduğu sıcak denizlere ulaşmaya çalışacak.
- 1915 Londra Antlaşması ile İtalya'ya 12 ada, Rodos ve Antalya verildi, İtalya bunların karşılığında saf değiştirdi.
- 08:00Birinci Dünya Savaşı'nda Gizli Anlaşmalar
- Skys-Picot Antlaşması ile İngiltere ve Fransa, Osmanlı'nın Ortadoğu topraklarını paylaşacaklar.
- Petrograt Protokolü ile Rusya'ya Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu'da bazı iller verilecek.
- Sen de Moliere Antlaşması ile İzmir ve çevresi İtalya'ya bırakılmış, bu bilgi ÖSYM sınavlarında sıkça sorulmaktadır.
- 10:01Şerif Hüseyin ve Araplarla İlişkiler
- İngilizlerin Mısır valisi, Şerif Hüseyin ile anlaşarak Araplara büyük bir Arap devleti vaat etmiştir.
- Araplar bu teklifi kabul etmiş ancak karşılığında büyük bir Arap devleti verilmemiştir.
- Şerif Hüseyin'in oğlu Kral Faysal'a toprak verilecek, ancak Ortadoğu'nun yönetilmesi San Remo Konferansı'nda netleşecektir.
- 11:36ABD'nin Savaşa Dahil Olması
- Birinci Dünya Savaşı başladığında ABD tarafsız olduğunu belirtmiş, ancak İngiltere ve Fransa'ya silah yardımı yapmaya başlamıştır.
- Almanya'nın denizaltıları ABD'nin ticaret gemilerini batırdığında, ABD Almanya'ya savaş ilan etmiştir.
- ABD'nin savaşa girmesi savaşın seyrini değiştirmiş ve savaşın süresini kısaltmıştır.
- 14:34Bir Sonraki İlkeler
- ABD, savaşın kazanılmasında etkili olunca dünya barışını kendisinin koruyacağını söyleyerek Bir Sonraki İlkeleri adıyla 14 maddelik bir bildiri yayınlamıştır.
- Bir Sonraki İlkelerin ilk maddesi "her ulus kendi geleceğini kendisi belirleyecek" (sert determinasyon) ve uluslararası bir örgüt (Milletler Cemiyeti) kurulması gerektiğini belirtmiştir.
- Bir Sonraki İlkelerin diğer önemli maddeleri arasında sömürgecilik yasaklanması, uluslara fırsat eşitliği sağlanması ve bağımsız bir Polonya devleti kurulması bulunmaktadır.
- 17:45Wilson İlkeleri ve Sonuçları
- Wilson İlkelerinin birinci maddesi, Türklerin çoğunlukta oldukları yerde kendi hakimiyetlerini kurabileceklerini belirtiyor ve Osmanlı Devleti bu maddeye güvenerek Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilme kararı almıştır.
- İkinci maddesi, Türk egemenliğinde yaşayan diğer milletlerin (özellikle Ermeniler ve Rumlar) çoğunlukta oldukları yerde kendi hakimiyetlerini kurabileceklerini belirtiyor ve bu madde ilerleyen dönemde Türkiye'ye bela olacak.
- Wilson İlkeleri'nin yayınlanmasının ardından Paris Barış Konferansı'nda bu ilkelere uyulmadığı için ABD, Monreo Doktrini (yalnızlık politikası) olarak bilinen kendi kabuğuna çekilme politikasına geri dönmüştür.
- 21:01Birinci Dünya Savaşı'nı Bitiren Anlaşmalar
- Birinci Dünya Savaşı'nı bitiren anlaşmalar arasında Bulgaristan ile Selanik Ateşkes Antlaşması, Avusturya-Macaristan ile Villa Üstü ve Saint-Germain Barış Antlaşmaları, Almanya ile Versay Barış Antlaşması ve Osmanlı Devleti ile Mondros Ateşkes Antlaşması bulunmaktadır.
- Savaşın sonucunda imparatorluklar yıkılmış, yerine Türkiye, Macaristan, Polonya, Letonya, Estonya, Litvanya, Yugoslavya ve Çekoslovakya gibi yeni ulus devletler kurulmuştur.
- Savaşın diğer sonuçları arasında totaliter rejimlerin (Almanya'da Nazizm, İtalya'da Faşizm, Sovyet Rusya'da Komünizm) ortaya çıkması, sivil savunma örgütlerinin önem kazanması ve Milletler Cemiyeti'nin kurulması bulunmaktadır.
- 24:47Mondros Ateşkes Antlaşması
- Osmanlı Devleti Wilson İlkelerine güvenerek savaştan çekilme kararı almış ve İtilaf Devletleri bu teklifi kabul etmişlerdir.
- Mondros Antlaşması'nın en önemli maddeleri arasında Çanakkale ve İstanbul Boğazı'nın açılması, Karadeniz'e geçişin serbest olması ve Karadeniz'deki istihkamların İtilaf Devletlerine teslim edilmesi bulunmaktadır.
- Antlaşmada ayrıca sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışında askerlerin fazlasının perhiz edileceği belirtilmiş, Osmanlı orduları 50 bin askerle dağıtılmıştır.
- 27:00Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Önemli Maddeleri
- Yedinci madde, İtilaf Devletlerinin güvenliğini tehdit eden herhangi bir olay olursa stratejik bölgelerin işgal edileceğini belirtiyor ve Osmanlı topraklarının işgal edileceğinin doğrudan kanıtıdır.
- Boğazlar sorunu, Hünkar İskelesi Antlaşması ile 1833'te Rusya'da yapılan bir ittifak antlaşmasıdır ve bu madde boğazların işgal edileceğini göstermektedir.
- Yirmidörtüncü madde, Vilayet-i Sitte (Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ, Sivas ve Bitlis) bölgesinde herhangi bir karışıklık olursa o bölgenin işgal edileceğini belirtiyor ve bu bölgede bir Ermeni devleti kurmak için hazırlanmıştır.
- 30:32Mondros Antlaşması'nın Sonuçları
- Mondros Antlaşması ile Osmanlı Devleti kayıtsız şartsız teslim olmuştur ve fiilen bitmiştir.
- Mondros'la beraber Osmanlı orduları dağıtıldı ve Osmanlı bu anlaşma imzaladığı için direniş başlatamaz, Anadolu halkı çaresiz kaldı.
- Mondros'tan sonra Anadolu halkı kendini korumak amacıyla direniş cemiyetleri ve Kuvayi Milliye adını verdiğimiz yerel silahlı direniş örgütleri kurdu.
- 32:24Mondros'tan Sonraki İşgaller
- Mondros imzalandıktan hemen sonra İtilaf Devletleri işgale başladılar; İngilizler Antep, Urfa, Maraş'ı, Fransızlar ise Adana, Mersin, Hatay ve Dörtyol'u işgal ettiler.
- Mondros'tan sonra Osmanlı'da ilk işgal edilen yer Musul, Anadolu'da ilk işgal edilen yer ise Dörtyol'dur.