Buradasın
Birinci Dünya Savaşı Sonrası Dünya Siyaseti ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Dönemi
youtube.com/watch?v=ZR7qBqvRI6sYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatında olup, Birinci Dünya Savaşı sonrası dünya siyaseti ve Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemini ele almaktadır.
- Video, Wilson İlkeleri'nin tarihsel arka planından başlayarak, Mondros Antlaşması'nın imzalanması, Osmanlı topraklarındaki işgaller ve Paris Barış Konferansı'nın sonuçlarını kronolojik olarak incelemektedir. İçerikte Wilson İlkeleri'nin maddeleri, Mondros Antlaşması'nın önemli maddeleri, Anadolu'daki işgal güçleri ve Sevr Antlaşması gibi konular detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Rauf Bey'in Mondros Antlaşması'nı imzalama süreci, İstanbul'un iki aşamalı işgal süreci, Musul'un işgali ve Anadolu'daki işgal bölgeleri hakkında bilgiler verilmektedir. Paris Barış Konferansı'nın sonuçları, manda ve himaye sistemi, Milletler Cemiyeti'nin kuruluşu ve Anadolu'da gelişen direnişin bu süreçteki rolü de dersin önemli konuları arasındadır.
- 01:20Wilson İlkeleri ve Amerika'nın Savaşa Katılması
- Amerika, 1776'da bağımsızlığını ilan etmiş, 1787'de George Washington öncülüğünde ABD'yi kurmuş ve 1823'te Monrey Doktrini'ni uygulamıştır.
- Monrey Doktrini, Amerika'nın yalnızlık politikasıydı ve bu politikayla dünya siyasetine karışmayacağını belirtmiştir.
- Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra Amerika silah satmaya başlamış, Almanya'nın bu durumu öğrenmesi üzerine Amerika'nın denizaltılarını batırdığı için Amerika Wilson İlkelerini yayınladı ve savaşa girdi.
- 02:52Wilson İlkelerinin Yayınlanması ve İçeriği
- Wilson İlkeleri, 8 Ocak 1918'de Amerikan Başkanı Woodrow Wilson tarafından yayınlandı ve görünüşte devletlerarası anlaşmazlıkları önleyerek sorunlara barışçıl çözümler getirmeyi amaçlamıştı.
- Amerika'nın gerçek amacı, dünya siyasetine egemen olmak ve Avrupa siyasetinde söz sahibi olmaktı.
- Wilson İlkeleri on dört maddeden oluşuyor ve ilk maddeye göre Boğaz bütün ulusal ticaret gemileri için açık olacaktı.
- 04:03Wilson İlkelerinin Önemli Maddeleri
- İkinci maddeye göre galip devletler, yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaklardı.
- Bu madde, yeni sömürgeler oluşmasını önlemek amacıyla Amerika tarafından yayınlanmış ve özellikle İngiltere ve Fransa'nın yeni topraklar kazanmasını engellemeyi amaçlamıştı.
- Bu madde, yenilen devletlerin aklını çeliyor ve savaşın süresinin kısalmasına sebep oldu çünkü yenilen devletler, toprak kaybı olmayacağını düşünerek teslim oluyorlardı.
- 07:16Self-Determinasyon Maddesi
- Wilson İlkelerinin en önemli maddelerinden biri "her ulus çoğunlukta olduğu yerde kendi geleceği belirleme hakkına sahip" ilkesiydi.
- Bu madde, imparatorlukları yıkmaya ve ulus devletlerini teşvik etmeye yönelikti.
- Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'ndaki azınlıklar bu maddeyle harekete geçti ve milliyetçi duyguyu güçlendirdi.
- 08:56Wilson İlkeleri ve Sonuçları
- Selfte terminasyon maddesi milliyetçi duyguyu güçlendirmiş ve azınlıkları azgınlaştıran bir maddedir.
- Wilson İlkeleri'nde gizli anlaşmalar hukuken geçersiz sayılmış, açık diplomasi esası uygulanacak ve silahlanmanın azaltılmasında karşılıklı güvence verilecek.
- Wilson İlkeleri'nde milletler cemiyeti kurulması fikri ilk kez belirtilmiş, bu cemiyetin fikir babası ABD'dir.
- 11:58Türkler İçin Özel Maddeler
- Wilson İlkeleri'nde "Türklerin oturduğu bölgelerin egemenliği sağlayacak" maddesi, Türklerin çoğunluk olduğu yerlerin türklere verileceği anlamına gelmektedir.
- Bu madde Mondros'tan sonra başlayan işgallerin hukuka aykırı olduğunu gösterir ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın hukuki bir dayanağıdır.
- Bu madde Anadolu'da Amerikan sempatizanlığı ortaya çıkarmış ve Wilson Prensipleri Cemiyeti kurulmuştur.
- 14:03Amerika'nın Siyasi Amacı
- Amerika'nın amacı dünya siyasetinde egemen olmak için herkese şirin görünmeye çalışmaktır.
- Wilson İlkeleri'nde Assas Lore'nin Fransa'ya verilmesi, yenen yenilenden toprak almayacak ilkesiyle çelişkili bir durumdur.
- İtilaf devletleri Amerikan desteğini almak için Wilson İlkelerini kağıt üzerinde kabul etmiş ancak uygulamaya geçmemiştir.
- 16:28Mondros Savaşı Sonuçları
- Mondros Savaşı sonrası İmparatorluklar dağılmış, Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya, Polonya, Türkiye gibi yeni devletler kurulmuştur.
- Yeni devletler kurulurken Selfte Terminasyon ilkesi ihlal edilmiş, bu durum kalıcı barışı engellemiştir.
- İtalya'da Mussolini, İspanya'da Franco, Almanya'da Hitler ve Rusya'da Lenin öncülüğünde faşizm, nazizm ve komünizm rejimleri kurulmuştur.
- 18:25Mondros Mütarekesi
- Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918'de imzalanmış ve Osmanlı'nın birinci dünya savaşı'ndan çekilmesini sağlayan anlaşmadır.
- Birinci Dünya Savaşı sonrası cephe kavramı değişmiş, sivil ölümler artmış ve sivil savunma teşkilatı kurulmuştur.
- Mondros ateşkes antlaşması, Osmanlı'nın teslim olduğu ve birinci dünya savaşı'ndan çekildiği anlaşmadır.
- 19:44Mondros Antlaşması'nın Yapılma Sebepleri
- Bulgaristan'ın çekilmesi, Osmanlı'ya kara bağlantısı ve Alman yardımı sağlayıcı köprü vazifesini üstleniyordu, çekildiğinde ise Osmanlı zayıflamış ve çekilmek zorunda kaldı.
- Osmanlı, Wilson Amcaya güvenerek "yenerler yenilenlerden toprak almayacak ve Türklerin çoğunluk olduğu yerlerde Türklerin hak edileceği" sözüne inanmıştı.
- Almanya'nın ABD'ye yenilmesi, Osmanlı'nın savaşa girmesinde güvendiği güç kaybına neden oldu ve Mondros Antlaşması'nın yapılmasının en önemli sebeplerinden biri oldu.
- 21:52Mondros Antlaşması'nın Yapılışı ve İçeriği
- Mondros Antlaşması, Limni Adası'nın Mondros Limanı'ndaki Agamemnon zırhlısında, Osmanlı adına Rauf Bey ve İngiliz Amirali Caltrop arasında yapıldı.
- Rauf Bey, Osmanlı'nın fiilen bitiren bu ağır antlaşmayı "ülkemin ve saltanatın onurunu kurtaran bir anlaşma" olarak tanımladı.
- Mondros Antlaşması, Osmanlı'nın dil bilgisi ve diplomatik becerilerinin yetersizliği sonucu yapıldı.
- 25:09Mondros Antlaşması'nın Önemli Maddeleri
- Mondros Antlaşması, toplam yirmi beş maddeden oluşuyor ve ateşkes antlaşması olarak biliniyor.
- Boğazlar ve Marmara kıyıları İtilaf devletlerine (İngiltere, Fransa ve İtalya) bırakıldı, Rusya'nın savaşta çekilmesi ve rejim değişikliği nedeniyle bu anlaşmada yer almadı.
- Osmanlı ordusu terhis edildi, silah ve cephane İtilaf devletlerine teslim edildi, donanma kontrolüne bırakıldı, amaç Osmanlı'ı savunmasız bırakmak ve işgalleri kolaylaştırmaktı.
- 28:07Haberleşme ve Ulaşım Maddeleri
- Haberleşme ve ulaşım araç gereçleri İtilaf devletlerine bırakıldı, bu durum Osmanlı merkezi otoritesini zayıflatmaya yönelikti.
- Haberleşme, bir ülkenin merkezi otoritesini güçlendiren en önemli unsurdur, bu nedenle İtilaf devletleri bunu ele geçirmeyi hedefledi.
- Mondros Antlaşması'nın en tehlikeli maddeleri yedinci ve yirmidördüncü maddelerdi; İtilaf devletleri güvenlik tehlikesi durumunda istediği stratejik noktaları işgal edebilecek durumda kaldı.
- 31:01Mondros Antlaşması'ndaki İşgal Maddeleri
- İşgal etmek doğrudan Wilson İkinci Prensibi'ne aykırı bir durum olmasına rağmen, Mondros Antlaşması'nda işgal için koşullu bir ifade bulunuyor.
- İşgaller hukuki bir gerekçeye dayandırılmaya çalışılıyor ve güvenlik tehlikesi durumunda işgal edilebileceği belirtiliyor.
- Ucu açık bırakılan bu ifade, işgal eden tarafın her türlü bahaneyle Osmanlı topraklarını işgal edebileceğini gösteriyor.
- 33:01Yirmidörtüncü Madde ve Ermeni Devleti Hedefi
- Yirmidörtüncü madde Vilayet-i Sitte (Bitlis, Elazığ, Erzurum, Sivas, Diyarbakır, Van) ilerinde herhangi bir karışıklık çıkarsa derhal işgal edileceği belirtiyor.
- Yedinci ve Yirmidörtüncü maddeler işgal için bahane oluşturan maddelerdir ve Wilson İkinci Prensibi'ne çelişmeye çalışıyor.
- Mondros'ta açıkça "Ermeni devleti" denmesine rağmen, altı ilin işgali Ermeni devleti kurulması hedefine yönelik ifadelerdir.
- 35:53Kapitülasyonların Devamı
- Toros tünelleri, demiryolları, liman işletmeleri ve yeraltı zenginliklerinin kontrolü, Mondros Antlaşması'yla yabancılar tarafından ele geçiriliyor.
- Bu durum, Osmanlı'yı tamamen sömürge durumuna getirmeyi hedeflediklerini gösteriyor.
- 36:39Mondros'un Sonuçları
- Mondros Antlaşması'yla Osmanlı Devleti fiilen sona erdi ve işgaller başladı.
- Osmanlı'nın sona erme aşamaları üç aşamalıydı: fiilen Mondros, hukuken Mudanya, resmen saltanatın kaldırılması.
- Mondros Antlaşması'ndan sonra ilk işgal edilen Osmanlı toprağı 3 Kasım 1918'de İngilizler tarafından işgal edilen Musul'du.
- 38:51İstanbul'un İşgali
- İstanbul'un işgali Mondros'un on dört gün sonra, 13 Kasım 1918'de başladı ve iki aşamalıydı.
- İstanbul'un fiili işgali Mondros'un sonucuyken, resmen işgali Misak-ı Milli'nin ilanının sonucu olan 16 Mart 1920'di.
- İstanbul en uzun süre işgal altında kalan şehir olup, 13 Kasım 1918'den 6 Ekim 1923'e kadar yaklaşık beş yıl boyunca işgal altında kaldı.
- 41:08Diğer İşgal Bölgeleri
- İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar ve Yunanlılar Osmanlı topraklarını parçaladı ve paylaştı.
- İngilizler Musul, Urfa, Antep ve Maraş bölgelerini işgal etti.
- 41:42İngilizlerin Doğu Anadolu'ya Yerleşimi
- İngilizler Bolşevikliklerden sonra Batum'a askerlerini göndererek Rusya'nın Doğu üzerinden Ortadoğu'ya inmesini önlemeye çalışıyor.
- İngilizler Mondros'tan sonra işgal ettikleri Urfa, Antep ve Maraş'ı Paris Barış Konferansı'nda Fransızlara devretmişlerdir.
- Kurtuluş Savaşı'nda İngilizlere sıcak bir çatışma yok, diplomatik savaş vardır.
- 43:56Milli Mücadele Sürecinde Anadolu Halkının Tepkileri
- Milli Mücadele döneminde Anadolu halkının en çok tepki gösterdiği iki işgal Rum (Yunan) ve Ermenilere karşı olmuştur.
- Ermeniler doğuyu, Yunanlılar ise Ege'yi koparmak için geliyorlardı.
- Rumlar ve Ermenilerin kalıcı niyetli olduğu için en büyük tepki onlara yönelmiştir.
- 46:21Paris Barış Konferansı
- Paris Barış Konferansı 18 Ocak 1918'de toplanmış, amaç yenilen devletlerin durumunu görüşerek yapılacak barış antlaşmanın esaslarını belirlemekti.
- Konferansta Rum, Ermeni ve Arap istekleri kabul edilmiş, gizli anlaşmalara göre İtalya'ya verilen İzmir çevresi Yunanistan'a bırakılmıştır.
- İngilizlerin gerekçesi "self-determinasyon" (kendi karar verme) prensibi olmasına rağmen, aslında Akdeniz'de kendileri istediği gibi yönlendirebilecekleri bir kukla devlet oluşturmak istedikleri anlaşılıyor.
- 49:01Manda Himaye Güdüm Yönetimi
- Paris Barış Konferansı'nda manda himaye güdüm yönetimi (mandaterizm) resmileşmiştir.
- Manda himaye, sömürgeciliğin biraz daha yumuşak haline gelmiştir.
- 49:39Wilson'un Barış Programı ve Manda Sistemi
- Wilson'un barış programı, toprak alımını ve savaş tazminatını yasaklayarak savaş onarımı adını aldı.
- Manda ve himaye sistemi, sömürgecilik ve bağımsızlıktan ayırt edilir.
- Kurtuluş Savaşı'nda manda ve himaye konusu hep gündemde olacak.
- 50:26Milletler Cemiyeti
- Milletler Cemiyeti'nin fikir babası ABD'dir ancak ABD kendisi içinde yer almıyor.
- ABD'nin içinde olmamasının nedenleri: İngiltere ve Fransa'nın sömürgecilik politikasını devam ettirmesi ve ABD'nin Morrey politikasına (yalnızlık politikası) geri dönmesi.
- 51:41Paris Barış Antlaşmaları
- Osmanlı hariç diğer barış antlaşmalarının şartları Paris'te belirlendi.
- Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan'a yapılan antlaşmalar ağır şartlar içeriyordu.
- Bulgaristan, Ege kıyılarındaki topraklarını kaybedince Ege bağlantısı kesildi.
- 52:52Osmanlı'nın Barış Antlaşması
- Osmanlı'nın barış antlaşması konusunda anlaşmazlık yaşandı çünkü çıkar çatışması vardı.
- Anadolu'da yavaş yavaş bir direniş oluştu ve bu direniş Paris'te Osmanlı ile anlaşma yapmayı zorlaştırdı.
- Sevr antlaşmasının koşulları Paris'te değil, İtalya'nın Sanremo kentindeki konferansta belirlendi ve Osmanlı devleti bunu kabul etmedi.