Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Azerbaycan'ın tarihini ve siyasi gelişimini anlatan bir belgesel formatındadır. Videoda Ebulfez Elçibey ve Haydar Aliyev gibi önemli siyasi figürler ele alınmaktadır.
- Video, Azerbaycan'ın 19. yüzyıldan günümüze kadar olan tarihini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde Rusya'nın Kafkasya'yı işgali ve Sovyetler Birliği dönemindeki durum anlatılırken, ikinci bölümde 1991'de bağımsızlık kazanması, Elçibey dönemindeki siyasi sorunlar ve Karabağ'daki yenilgiler ele alınmaktadır. Son bölümde ise Haydar Aliyev'in iktidara yükselişi, dış politikası ve Aliyev ailesinin yurt dışında yaptığı yatırımlar eleştirilmektedir.
- Videoda ayrıca Azerbaycan'ın petrol ve doğalgaz rezervleri sayesinde zengin olması gerektiği ancak Aliyev ailesi ve Rus emperyalizmi nedeniyle bu zenginliklerin halkın refahına yansımadığı vurgulanmaktadır. Elçibey ve Aliyev dönemlerini karşılaştırarak vatanseverlik kavramı sorgulanmaktadır.
- Azerbaycan'ın Zenginlikleri ve Demokrasi Sorunu
- Azerbaycan, petrol ülkesi Türkiye'nin yanında bulunan ve doğal zenginlikleri sayesinde her devletin orucunu bozabilecek kapasiteye sahip bir ülkedir.
- Bu muazzam zenginlikler ülke yurttaşlarının refah ve huzur içerisinde yaşamasını sağlarken, demokrasinin de simgesi haline gelmiştir.
- Azerbaycan bugün petrol ve doğalgaz rezervleri sayesinde bollukla yaşaması gerekirken, Rus emperyalizmi ve Aliyev ailesinden ötürü bu bereketli günler hayalden öteye gidemiyor.
- 01:08Aliyev Ailesinin İktidarı ve Yolsuzluk
- Aliyev ailesinin ülkeyi babasının malı gibi sahiplenmesi, demokrasiye vurulan darbe ve dış etkenlerden dolayı Azerbaycan yerinde saymayı bırakın geriye doğru depar atıyor.
- Kişi başına düşen gelir yüksek gözükse de eşitsizlikten dolayı Azerbaycan halkı bu parayı cebine sokamıyor ve kıt kanaat geçinerek yaşıyor.
- Aliyev ailesi devlet parası aracılığıyla muazzam bir ölçüde zenginleşmiş, birçok büyük Azerbaycan bankası, inşaat ve iletişim firmalarının önemli kısımlarına sahip olan Aliyevler, ülkenin mali yolsuzluğunun başında gelmektedir.
- 02:20Aliyev Ailesinin Gücü ve Yolsuzluk
- 2017 yılında Uluslararası Şeffaflık Örgütü'ne göre Azerbaycan yılın en yolsuz ülkesi seçilmiştir.
- İlham Aliyev yolsuzlukları nedeniyle 2022 yılının en yoğun olarak kullandığı.
- İlham Aliyev'in müstakbel eşi Miriban Aliyev, valide sultan triplerine girerek kocasına kendini cumhurbaşkanı yardımcısı yaptırdı ve Azerbaycan üzerindeki gücü oldukça fazladır.
- 02:59Aliyev Ailesinin Kızları ve Tarihi Arka Plan
- Aliyev valisinin biricik kızları da tıpkı anaları gibi lüks partiler, şatafatlı elbiseler ve magazinsel pozlarla parayı çatır çutur yiyorlar.
- 19. yüzyıllarda Rusya, atası büyük petrolün izinden giderek yayılmacı politika ile Kafkasları işgal etmiş ve tarihte ilk kez Azerbaycan Rusya'ya bağlanmıştı.
- Ruslar buradaki Türkleri kaçar ve Osmanlı hanedanından dolayı kendi himayesine sokmakta oldukça zorlanmıştı.
- 04:26Azerbaycan'ın Bağımsızlık Süreci
- 1989 yılına geldiğimiz zaman Sovyetler Birliği eski ihtişamlı günlerini çoktan geride bırakmıştı ve bu da Azerbaycan'a bağımsızlık için yeni bir fırsat doğurdu.
- 1991 yılında dağılan Sovyetlerden sonra birçok ülke gibi Azerbaycan'da bağımsızlığını kazanmıştı.
- Azerbaycan bağımsızlığını kazanmıştı ve bu harika bir haberdi, ancak devlet yönetiminde kalanlarda eski siyasetçiler yani Sovyetlerin artıklarıydı.
- 05:44Ebulfez Elçibey'in İktidarı
- 1992 yılında Azerbaycan'da ilk demokratik seçimler yapıldı ve Elçibey yüzde altmış oy alarak yeni cumhurbaşkanı seçildi.
- Elçibey, Rus etkisinden kurtulmuş yeni bir Türk ulus devleti yaratmak istiyordu ve bu yüzden ilk şehir şüphesiz Ruslar'ın üslerini kapattı.
- Yeniden Latin harfleri kabul edildi, resmi dil olarak Türk dili benimsendi, anayasaya laik, demokratik devlet esası konuldu ve Rus parası yerine kendi parasını bastı.
- 06:23Azerbaycan'ın Ekonomik ve Siyasi Zorlukları
- Elçibey, Azerbaycan petrolleri için Batılı devletler ile işbirliğine gitti ve bu taze petrol kokusu alan Batılılar için yepyeni bir fırsattı.
- Elçibey, Türkiye'yi de anlaşmaya dahil etmek istedi ve bu şartı kabul edildi.
- Rusya Elçibey nefretinden dolayı Ermenistan'ı desteklemeye devam etti ve Ermenilerin saldırıları gittikçe arttı, Azerbaycan bir türlü daimi istikrarı sağlayamıyordu.
- 07:20Azerbaycan Halk Cephesi'nin Krizi
- Azerbaycan Parlamentosu hararetli tartışmalara konu olurken, Halk Cephesi liderleri siyasi tecrübeye sahip olmadıkları için karşılaştıkları krizlere çözüm üretmekte bocalıyorlardı.
- Elçibey'in krizi yönetememesi ve Karabağ'dan her gün yenilgi haberi, toprak kayıpları yaşanmasıyla Azerbaycan Halk Cephesi Partisi kendi içerisinde bölünmeler yaşıyordu.
- Bu ortamda Azerbaycan'da yeni kurulan Haydar Aliyev'in Yeni Azerbaycan Partisi gelecek vaat ediyordu.
- 08:21Haydar Aliyev'in Siyasi Geçmişi
- Haydar Aliyev, Sovyetler döneminde KGB gibi önemli teşkilatlarda görev alarak general rütbesine kadar yükselmiş, Azerbaycan'ın KGB başkanı ve Komünist Parti'nin genel sekreteri olmuştu.
- Yirmi yıl süresince Sovyet milletvekili olan Aliyev, Sovyetler Birliği'nin üst düzey yöneticiliğine kadar yükselebilen ilk Türk'tü.
- Sovyet lideri Gorbaçov'un gözüne batan Aliyev ile arasında bir güç savaşı kaçınılmazdı.
- 09:55Elçibey'in İktidarı ve Sonu
- Elçibey olağanüstü fikirlere sahip olsa da pek çok konuda başarılı olamadı ve Ermenistan'a karşı alınan mağlubiyetin sorumlusu olarak cephe komutanı Suret Hüseyinov'u görevden aldı.
- Suret Hüseyinov, Rusya'nın bölgeden ayrılınca silahlarını bırakması nedeniyle 1993 yılında ayaklanma başlattı ve Elçibey'in önünde iki seçenek vardı: ayaklanmayı bastırmak ya da ona boyun eğmek.
- Elçibey, Haydar Aliyev'in kapısını çalarak yardım istedi ve Aliyev'in desteğiyle istifa etmek zorunda kaldı, böylece iktidar Haydar ve Suret'e kaldı.
- 11:28Haydar Aliyev Dönemi
- Haydar Aliyev döneminde Azerbaycan yüzünü Batıya çevirerek hem komşu devletlerle hem de dünya devleriyle sıkı bir ilişki kurmuştu.
- İlk devirlerde Rusya ve İran'a rağmen petrolleri yabancı şirketlerle işletmeye çalışmasının tepkiyle karşılandığını düşünen Aliyev, başlangıçta petrol anlaşmalarını askıya almıştı.
- Ülkede istikrar sağlandıktan sonra bağımsızlığı pekiştirilmesi için iktisadi bağımsızlığın şart olduğunu düşünerek yabancı petrol şirketleriyle anlaşmalar imzalamıştır.
- 12:17Azerbaycan'ın Dış Politikası
- Haydar Aliyev'in iktidara gelmesinin ardından Azerbaycan dış politikasında iki farklı dönemin olduğu söylenebilir: Haziran 1993-Şubat 1994 dönemi Rusya'yı yatıştırma politikası dönemi, Şubat 1994 yılından sonraki dönem ise Türkiye ile yakınlaşma politikasını sürdürme dönemi.
- Aliyev iktidarında Azerbaycan'ın dış politika ortağı Elçibey dönemindeki gibi Türkiye değil Rusya olmuştu.
- Türkiye'deki bazı çevreler Elçibey'in tekrar iktidara gelmesi için darbe girişimini destekledi.
- 13:21İlham Aliyev Dönemi ve Dikta Yönetimi
- Haydar Aliyev'den sonra iktidarı oğlu İlham Aliyev geçti ve Azerbaycan tıpkı Ortaçağ'daki gibi feodal bir biçimde yönetilmeye başladı.
- Ülkenin muhalefeti seçimlerde usulsüzlük yapıldığını iddia etti, protestolara polisin müdahalesiyle bastırıldı ve binlerce insan tutuklandı.
- Aliyev ailesinin yurt dışında milyon dolarlık yatırımları ve mülkleri bulunuyor, özellikle oğlu 14 yaşındayken Dubai'de 9 lük saraya sahip olduğu iddia edildi.
- 14:08Aliyev Ailesinin Şatafatlı Hayatı
- İyi niyet elçisi olarak atanan Mihriban Aliyev, elde ettiği astronomik rakamın bir kısmına hayır işlerine harcayıp günah çıkararak vicdanını rahatlatıyor.
- Kızları Leyla ve Arzu İngiltere jet sosyetesinde yer edinmeyi başarmış gibi görünüyor, küçük evlat Haydar Aliyev ise Körfez ülkelerindeki milyon dolarlık yatırımlarıyla dikkat çekiyor.
- Dini görüntülerle ve hacca giderek temiz imaj çizmeye çalışsa da, şatafatlı hayatlarından bir gram ödün vermeden halkın parasını cebine indirip sultanlar gibi yaşıyorken, Elçibey'in mütevazi bir ev dışında başka bir şeye sahip olmadan hacca gittiği hatırlatılıyor.