Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ayasofya'nın tarihi ve mimari özelliklerini anlatan bir gezi belgeselidir. Anlatıcı, yapının farklı bölümlerini gezerek detaylı bilgiler sunmaktadır.
- Video, Ayasofya'nın İmparator Kapısı'ndan başlayarak iç mekanlarına doğru ilerleyen bir yapıya sahiptir. Pagan tanrıları Poseidon'un simgeleri, Helenistik döneme ait küpler, mermer duvarlar, mozaikler, sütunlar, kubbe, apsis, mihrap, minber, müezzin mahfili, mahfili hümayun, hat levhaları, kütüphane ve dilek sütunu gibi önemli mimari unsurlar detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca yapının tarihsel gelişimi, depremlerle yaşadığı zararlar ve onarımları da ele alınmaktadır.
- 00:10Ayasofya'nın İmparator Kapısı ve Pagan Simgeleri
- İmparator kapısının üzerinde Pagan tanrılarından Poseidon'un simgeleri olan üç dişli yaba ve yunuslar bulunmaktadır.
- Mitolojide denizlerin hakimi olan Poseidon, elindeki üç dişli yabayla denizleri harekete geçirir ve depremler meydana getirir.
- İmparator kapısının bir tarafında Poseidon'a ait simgeler, diğer tarafında Hazreti İsa tasviri bulunması, eski inançlardan vazgeçmenin tarihin hiçbir devrinde kolay olmadığının güzel örneklerinden biridir.
- 01:09Ayasofya'nın Yan Neflerindeki Küpler
- Ayasofya'nın yan neflerinde bulunan iki adet yekpare mermerden yapılmış küpler, Helenistik döneme ait olup Sultan III. Murad döneminde Bergama antik kentinden İstanbul'a getirilmiştir.
- Ortalama 1250 litre sıvı alabilen küplerden, Ayasofya'nın cami olduğu dönemde kandillerde ve bayram namazlarında şerbet dağıtılıyormuş.
- Diğer günlerde içerisinde su bulunan küplerin alt kısımlarında musluklar yer alıyor.
- 01:56Ayasofya'nın Süslemeleri
- Ayasofya'nın ana mekanı, insanoğlunun zevk ve zerafetini ortaya koyan süslemelerle doludur.
- Mabedin duvarları imparatorluğun değişik yerlerinden getirilen beyaz, yeşil, pembe ve sarının farklı tonlarındaki mermerlerle kaplanmış, mermer kaplı duvarlar dışındaki tüm yüzeyler mozaiklerle süslenmiştir.
- Mozaiklerin yapımında altın, gümüş, cam, pişmiş toprak ve renkli taşlardan oluşan malzemeler kullanılmıştır.
- 02:46Ayasofya'nın Sütunları ve Zemin Bölümü
- Ayasofya'da mekana genişlik, derinlik, estetik ve ihtişam veren sütunlar imparatorluk sınırları içindeki antik kentlere aittir ve Ayasofya'dan çok daha eskidir.
- Yarım kubbeler altındaki sekiz adet porfir sütun Mısır'dan, neflerdeki sütunlar Efes Artemis tapınağı'ndan getirilmiştir.
- Ayasofya'nın zemininde etrafı çevrilerek koruma altına alınmış, üzeri yuvarlak taşlarla kaplı süslemeli bir bölüm vardır; burası Doğu Roma döneminde imparatorların törenle taç giydikleri mekandır.
- 03:52Ayasofya'nın Kubbesi
- Ayasofya'nın orta mekana hakim olan kubbesinin yükseklik ve genişliği her çağda ziyaretçilerini şaşırtan ve hayranlık duymalarına yol açan bir özelliktedir.
- Kubbenin zeminden yüksekliği yaklaşık 56 metredir ve bu çapta ve tertipte bir yapıyı bu derece büyük bir kubbe ile örtmek büyük bir cesarettir.
- 557 yılındaki depremin tesiriyle 7 Mayıs 558'de kubbenin doğu tarafı çökmüş, onarımı yapının baş mimarlarından İsador'un yeğeni genç İsador tarafından yaklaşık dört yılda tamamlanmıştır.
- 04:57Kubbenin Onarımları ve Melek Figürleri
- Ayasofya'nın kubbesi tarih boyunca depremlerle, yangınlarla zarar görmüş ve tamir edilmiştir.
- Sultan Abdülmecid döneminde Fossati kardeşler tarafından yapılan çalışmalar kapsamında kubbede görülen büyük çatlaklar doldurulmuş ve kubbe kasnağı demir çemberle sarılarak emniyete alınmıştır.
- Kubbenin yanlarındaki üçgen pantatifler üzerinde birbirlerine tam eş olmayan dört melek figürü vardır; bu melekler, cennette Tanrının tahtını kurduğuna inanılan bir baş ve altı kanattan oluşan serafim tasvirleridir.
- 06:43Apsis Bölümü ve Tasvir Kırıcılık Dönemi
- Ayasofya'da ana mekanın uç noktasında yapının kilise dönemindeyken en kutsal alanı olan apsis bölümü yer alır.
- Apsisin çeyrek kubbesinin orta kısmında Hazreti Meryem'i ve kucağında çocuk Hazreti İsa'yi temsil eden absis mozaiği bulunmaktadır.
- Bizans'ta 8. yüzyıldan 9. yüzyılın ilk yarısına kadar ikonaklazm yani figüratif resimlerin yasaklandığı ve yok edildiği tasvir kırıcılık dönemi yaşanmıştır; bu sırada Ayasofya'daki birçok tasvirli mozaik imha edilmiştir.
- 07:45Mihrap ve Cami Mimarisi
- Apsisin zemininde geleneksel cami mimarisinin en önemli ögelerinden olan mihrap bulunmaktadır; bir kilise olarak inşa edilen Ayasofya'nın kıble yönü Kabe merkezi olmadığı için mihrap apsisin hafif sağ tarafındadır.
- İçinde bir şems ile yıldız motiflerinin yer aldığı mermer mihrapta bolca altın yaldız kullanılmıştır.
- Mihrabın iki yanında bulunan şamdanlar, Budin'in fethi sırasında Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı İbrahim Paşa tarafından Macar Kralı II. Mathias'ın saray kilisesinden getirilmiştir.
- 08:39Minber ve Müezzin Mahfili
- Mihrabın sağındaki zeminde Sultan III. Murad döneminde yapılıp 16. yüzyıl Osmanlı mermer işçiliğinin en güzel örneklerinden olan minber bulunmaktadır.
- Minberin hemen karşısında yine III. Murad döneminde yapılan büyük müezzin mahfili göze çarpar.
- Mihrabın solunda padişahların ibadeti için oluşturulmuş özel mekan olan mahfili hümayun yer alır; Sultan Abdülmecid döneminde yapılan onarımlar sırasında günümüzdeki şekline ulaşmıştır.
- 09:31Hat Levhaları ve Kütüphane
- Ayasofya'nın uhrevi havasının en önemli enstrümanları olan büyük hat levhaları Sultan Abdülmecid döneminde yapılan onarımlar sırasında Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılmıştır.
- Ayasofya 1934'te camilikten çıkarılıp Müzeler Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır; bu sırada içeride bulunan ve camiye ait olan çeşitli eşyalarla birlikte bu levhalarda kaldırılmıştır.
- Ayasofya'nın güney kısmında Sultan I. Mahmud tarafından iki payanda arasına yaptırılan kütüphane bulunmaktadır; 21 Nisan 1740 tarihinde bizzat I. Mahmud'un da katılımıyla açılan bu kütüphane, Ayasofya'daki en önemli Osmanlı eklentilerinden birisidir.
- 11:40Delek Sütunu ve Efsaneleri
- Ayasofya'nın efsaneleri, gizemleri, sırları, tılsımları insanların her dönem ilgisini çekmiş, filmlere dahi konu olmuştur; bu efsanelerin odak noktasında bulunan elemanlardan birisi de terleyen sütun da denilen dilek sütunudur.
- Bronz levhalarla kaplı bu sütun hakkında birçok efsane anlatılır; en yaygın olanına göre yapının içerisinde şiddetli bir baş ağrısıyla dolaşan İmparator Justinianus başını bu sütuna yaslamış ve bir müddet sonra baş ağrısının geçtiğini fark etmiştir.
- İstanbul'un Fatih Sultan Mehmet tarafından fethinden sonra gelişen anlatıya göre ise Ayasofya camiye çevrildiğinde ilk cuma namazını kılmak için secdeye varılır; ancak yapının yönü Kabe'ye dönük olmadığı için namaza bir türlü başlanılamaz; tam o sırada Hızır Aleyhisselam bu sütundan güç alarak yapının yönünü Kabe'ye çevirmeye çalışır.