Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tur rehberi formatında olup, sunucu Ayasofya Camii'nin içinde gezerek binanın tarihi ve mimari özelliklerini anlatmaktadır.
- Video, Ayasofya'nın Bizans dönemindeki yapımından başlayarak, İstanbul'un fethi ve binanın camiye dönüştürülmesi sürecini kronolojik olarak ele almaktadır. Ayasofya'nın üç farklı dönemde inşa edildiği, İmparator Justinianus'un hayatı ve Ayasofya'nın mimari özellikleri detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya'ya mozaikleri koruma çabaları, Osmanlı döneminde eklenen mihrap, minber, hünkar mahfili gibi yapılar ve kubbe özellikleri açıklanmaktadır. Seyyahlar, şairler ve edebiyatçıların Ayasofya hakkındaki yazıları da referans olarak kullanılmaktadır.
- 00:26Ayasofya'nın Tarihi ve Türklerle İlişkisi
- Ayasofya'nın yapımına başlandığında Hz. Hızır gelip mühimmat ve levazımatlarını vermiş ve sanatlı resim üzerine temel koyulmasını öğretmiştir.
- Evliya Çelebi başta olmak üzere tarih boyunca pek çok seyyah, şair ve edebiyatçı İstanbul'a gelmiş ve şehir hakkında yazılar yazmıştır.
- Yahya Kemal Beş Şehir adlı kitapta Bizans'ın Türklerle tanışma serüveni anlatılmaktadır.
- 02:02Bizans ve Türklerin İlk İlişkisi
- Bizans uzmanları, Bizans'ın Türklerle ilk münasebetinin, Ayasofya'nın yapıcısı Büyük İmparator Justinianus zamanında olduğunu belirtmektedir.
- Justinianus, Hicretten yüz sene evvel, Asya Orta'sında bulunan Türkleri istinad ederek Hint ve Çin'in ticaret yollarını açmayı ve Bizans'ı İran'ın baskısından kurtarmayı düşünmüştür.
- Bu büyük imparatorun bir gün Bizans'a varis olacak Türkleri keşfetmesi tarihin düşündürücü cilvelerinden biridir.
- 03:37Ayasofya'nın İmparator Kapısı ve Mozaiği
- Ayasofya'nın yanından narteks bölümüne giren kapı, imparatorların kiliseye giriş kapısıdır ve burada imparator tacını ve kılıcını muhafızlara bırakır.
- Kapının üstünde, Meryem Ana ve Bebek İsa'nın olduğu bir mozaiğe geçerler; Meryem Ana'nın iki yanında Bizans imparatorları Konstantin ve Justinianus yer almaktadır.
- Bu mozaik, imparatorlara "Konstantin bu şehri kurdu, Justinianus bu binayı yaptırdı, sen ne yaptın?" sorusunu soran bir ders niteliğindektir.
- 06:02Ayasofya'nın Kapıları ve Mozaiği
- Ayasofya'nın birinci ve ikinci narteks'in arasındaki kapının demir kanatlarında ilginç şekiller vardır; bir zamanlar haç varmış, iki tarafları sökülmüş ve sadece bir tarafı kalmıştır.
- Kapının üstündeki şekil, Fatih Sultan Mehmet'in İtalyan sanatçı Bellini'ye yaptırdığı resmin çerçevesini oluşturur.
- İmparatorlar kapısının üstünde, Hz. İsa tahtında otururken, önünde diz çökmüş Bizans İmparatoru VI. Leon mozaiği vardır; Leon üçüncü evliliğini yaparak prestij kaybetmiş ve bu mozaiği inancını göstermek için yaptırmıştır.
- 08:44Ayasofya'nın İslam İnançıyla İlişkisi
- Hadise dayanarak İslam'dan önceki inançlara inanmış kişilerin de aslında Müslüman olduğu inanılır ve Ayasofya'nın da aslında bir cami olduğu inancı vardır.
- Hz. Muhammed'e atfedilen bir hadis, bu şehri fethedecek komutanın "ne güzel komutan" olduğunu belirtir.
- Arap orduları beş kez, Osmanlı orduları ise yedi kez şehri kuşatmış, sonunda 29 Mayıs 1453'te fethedilmiştir.
- 09:57Ayasofya'nın Vakfiyeleri ve İstanbul'un Fethi
- Ayasofya'nın vakfiyelerinde, bu beldeyi fetih için çok miktarda asker toplayan altmış üç kişi rivayet edilmektedir.
- Bu kişiler büyük kuvvetlerle geldiler, kuşatıp zorla ele geçirmek istediler ancak verdikleri zayiatla birlikte geri çekildiler.
- Kuşatmanın sonunda 29 Mayıs 1453'te İstanbul Türkler tarafından alınmıştır.
- 11:12İstanbul'un Fethedilmesi Öncesi
- İstanbul'un fethedildiği gün 29 Mayıs'tan çok daha önce Bizans'ta yaşayanlara tedirginlik başlamıştır.
- Fatih Sultan Mehmet tahta geçtiğinde, onun İstanbul'u fethetme ülküsünden Bizanslılar haberdardı ve tedirgin olmaya başlamışlardı.
- Fatih Sultan Mehmet hazırlıklara bir-iki yıl önceden başlamış, Rumelihisarı'nı yaptırmak ve büyük toplar döktürmek arasında hazırlıklar yapmıştır.
- 11:44Ayasofya'daki Toplantı ve İstanbul'un Fethi
- 12 Ocak 1452'de Ayasofya'da Katoliklerle Ortodokslar bir araya gelmiş ve birleşme kararı almışlardır.
- Bu birleşme halk tarafından kabul görmemiş, çünkü daha önce Haçlıların şehre yaptıklarını iyi biliyorlardı ve onları kendi dinlerinin düşmanı olarak görüyordu.
- O kuşatma sırasında Ayasofya'nın içine binlerce insan sığınmıştı ve tanrılarından yardım dilemektedir.
- 13:26İstanbul'un Fethi ve Ayasofya'nın Camiye Çevrilmesi
- İki ay süren kuşatmanın sonunda şehir alınmıştır ve Ayasofya'da binlerce insan sığınmıştı.
- Türkler Ayasofya'ya gelir, kapıları kırar ve içeri girerler.
- Fatih Sultan Mehmet, normal şartlarda üç gün olması gereken ganimet ve yağma meselesine "dur" der ve şehrin ve güzel yapının yağmalanmasına gönlü el vermemiştir.
- 14:24Ayasofya'nın Camiye Çevrilmesi
- Osmanlı orduları bir şehri aldıklarında en büyük kiliseyi ulu cami olarak camiye çevirirler ve ilk Cuma namazlarını orada kılarlardı.
- Ayasofya, 29 Mayıs Salı günü fethin ilk gününden itibaren üç gün içinde mihrap, minber ve tahta minare eklenerek camiye çevrilmiştir.
- Üç gün sonra Fatih Sultan Mehmet ilk Cuma namazını askerleriyle birlikte Ayasofya'da kılmıştır.
- 15:26Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya'ya Katkısı
- Fatih Sultan Mehmet, Ayasofya'ya ilk kez Cuma namazını kıldıktan sonra, mozaiklere zarar verilmemesi için onların üstünü badanayla kapatarak onları korudu.
- Fatih Sultan Mehmet'in ileri görüşlü ve entelektüel biri olması, Bizans'a ait pek çok eseri toplayıp Topkapı Sarayı'nın bahçesinde muhafaza etmesine yol açtı.
- Mozaikler tavana yakın konumda olduğu için namaz kılanlar onları görmüyordu ve bu şekilde yüzyıllar boyu badanalanmış vaziyette kaldı.
- 17:40Ayasofya'nın Camiye Dönüşümü
- Ayasofya Kilisesi Camiye çevrildikten sonra mihrap, minber ve Hünkar Mahfili eklenmiştir.
- Camideki hat yazıları arasında padişahların yazdığı tablolar ve Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin imzası gözyaşı damlası şeklindeki yazılar dikkat çekmektedir.
- Yahya Kemal Beyatlı'nın "Aziz İstanbul" kitabında Ayasofya'da yaşadığı huzur dolu anları anlatmıştır.
- 21:00Ayasofya'nın Mimari Özellikleri
- Ayasofya'nın dev kubbesi ortalama 32 metredir (bir tarafı 31, bir tarafı 33 metredir) ve bir eliptir.
- Mimar Sinan, Selimiye Camisi'nde Ayasofya'nın kubbesini rakamsal olarak geçmek yerine sıfır hatayla tam daireyi yakalamayı hedeflemiştir.
- Ayasofya'da dikkat çeken hat yazıları sekiz devasa dairesel levhalara yazılmıştır: Allah, Muhammed, dört halife, Hasan ve Hüseyin'in isimleri Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılmıştır.
- 24:01Ayasofya'nın Tarihi Anıları
- Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde Ayasofya ile ilgili çok ilginç bir hikaye anlatılır: Padişah, Ayasofya'nın kapasitesini öğrenmek için Beşiktaşlı Yahya Efendi'nin vaazını dinleyecekleri için insanlar toplandı.
- Evliya Çelebi, Ayasofya'nın kapasitesini 57.000 kişi olarak belirtirken, bugün resmi rakamlar 18.000 kişiyi göstermektedir.
- Ayasofya'nın müezzin mahfilinin yanında, Bizans döneminde dünyanın ve imparatorluğun merkezi olarak kabul edilen "Omfalos" (göbek deliği) adlı mermer daireler bulunmaktadır.
- 27:29Ayasofya'nın Şiirsel Anlamı ve Osmanlı Dönemi Eklentileri
- Sezai Karakoç'un "Alınyazısı Saatinden" adlı şiiri Ayasofya'yı güzel bir şekilde anlatmaktadır.
- Osmanlı döneminde Ayasofya'ya eklenen en güzel yapılardan biri, birinci Mahmut tarafından eklenen ve çinilerle kaplı kütüphane bölümüdür.
- Ayasofya Camisi'nin kapısının iki tarafında "Fettah" (Allah'ın "kapıları açan" sıfatı) yazmaktadır.
- 31:08Ayasofya'nın Tarihi
- Bugün görülen Ayasofya, 500'lü yılların ortalarına doğru inşa edilen üçüncü Ayasofya'dır.
- İlk Ayasofya'yı imparator Konstantin şehri kurduktan sonra şehrin en önemli meydanına inşa ettirmiştir.
- Bu kilise, Hristiyanlıkta yapılan ikinci resmi kilisedir; birincisi Kudüs'ten dönerken Konya yakınlarında Sille'de inşa ettirdiği kilisedir.
- 31:51Ayasofya'nın Tarihi
- 404 yılında, Evdoksi adlı imparatoriçenin neredeyse yarı çıplak heykeli karşısında dönemin patriği kızarak eleştirmiş, patriği sürgüne yollanmış ve patrik taraftarları ilk kiliseyi yıkmıştır.
- Theodisos II. Ayasofya'yı inşa ettirmiş, bu kagir ve taş yapı 530'lü yıllara kadar varlığını sürdürmüştür.
- 530'lü yıllarda Hipodrom'da gerçekleşen ayaklanma sonucu ikinci Ayasofya yıkılmış ve dönemin imparatoru Justinianus tarafından günümüzde görülen üçüncü ve son Ayasofya inşa ettirilmiştir.
- 33:27Justinianus İmparatoru
- Justinianus 484 yılında Makedonya'da, üsküt yakınlarında bir köyde doğmuş ve fakir köyde domuz çobanlığı yapmıştır.
- Amcası Justinian Bizans'ın başına geçince onu getirmiş, Justinianus yetenekli bir genç olarak yükselmiş ve amcasıyla paydaş imparatoru olmuştur.
- Amcasının vefatıyla 527 yılında Bizans İmparatoru olmuş, codex'ler (kanunlar) ve vergi sistemleriyle bilinen imparatorlar arasında yer almıştır.
- 34:24Ayasofya'nın İnşaatı ve Korunması
- Justinianus, Nikah Ayaklanması sonucu yıkılan ikinci Ayasofya'nın yerine o güne kadar dünyanın gördüğü en büyük hacimli kiliseyi inşa ettirmiştir.
- İnşaat için matematikçi ve geometri görevlendirilmiş, 535 yılında yapılan Ayasofya günümüze küçük hasarlarla gelmeyi başarmıştır.
- Ayasofya'nın bugüne kadar kalmasını sağlayan en önemli hamle Mimar Sinan'ın yaptığı "uçan payandalar" (destekler) sayesinde olmuştur.
- 35:24İstanbul'un Anlatımı
- Julia Pardo, 19. yüzyılda "Boğaziçi'nin Güzelçilikleri" adlı bir kitap yazarak neredeyse tüm İstanbul'u anlatmıştır.
- Kitabının son paragrafında şehre veda ederken, sultanın sakinleri hakkında çok şey anlatabileceğini ancak eserin amacı bunu yapmaması gerektiğini belirtmiştir.
- Julia Pardo, İstanbul yolculuğunun sonuna geldiğini ve bir başka bölümde tekrar görüşeceklerini söyleyerek veda etmiştir.