Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Amiral Cem Gürdeniz'in yazdığı analiz içeriği ve bir konuşmacının sunumu formatında hazırlanmış bir belgesel formatındadır.
- Video, 14 Ağustos 1941'de imzalanan ilk Atlantik Bildirisi ile 8 Haziran 2023'te imzalanan ikinci Atlantik Bildirisi arasındaki 84 yıllık süreci ele alarak başlamakta, ardından küresel jeopolitik durumu ve büyük güçler arasındaki mücadeleleri incelemektedir. Son bölümde ise Amerikan hegemonyasının tarihsel gelişimi, günümüzdeki durumu ve Türkiye'nin geleceği için öneriler sunulmaktadır.
- Videoda Avrupa-Atlantik ve Asya-Pasifik arasındaki gerilimler, NATO'nun genişlemesi, Rusya-Çin ilişkileri, Japonya'nın askeri yeniden silahlanması gibi güncel jeopolitik konular ele alınmaktadır. Ayrıca, 1856'da İngiliz hegemonyasının sona ermesiyle başlayan Amerikan hegemonyasının 67 yıl sonra düşüş sürecinde olduğu, Çin'in yükselişi ve çok kutuplu dünya düzeninin ortaya çıkışı gibi tarihsel süreçler de analiz edilmektedir.
- 00:01Atlantik Bildirilerinin Tarihi
- İkinci Dünya Savaşı sırasında 14 Ağustos 1941'de ABD ve İngiltere Atlantik Bildirisi'ni imzaladı, ABD henüz savaşa girmemişti.
- 82 yıl sonra 8 Haziran 2023'te iki ülke yeni bir Atlantik Bildirisi imzaladı, imzalar atılırken Almanya NATO hava tatbikatına ev sahipliği yapıyordu.
- Japonya da NATO hava tatbikatına uçak yollarken, Tokyo'da NATO ofisi açılması hazırlıklarını yürütüyor ve Ukrayna'ya zırhlı araçlar gönderme kararı veriyordu.
- 00:48Atlantik Bildirilerinin Jeopolitik Teorisi
- İlk Atlantik Bildirisi'nde İngiliz hegemonyası çözülüyordu, ikinci bildiride ise Amerikan hegemonyası çözülüyor.
- Temel jeopolitik teori, yükselen kıta güçlerine (Rusya, Çin ve küresel güneye) karşı okyanuslar hakimi iki Anglosakson denizci akraba devletin güçlerini birleştirmesi şeklinde özetlenebilir.
- ABD ve İngiltere, okyanus ve denizlerin kontrolünü kendi iradeleri dışında hareket edecek başka güç ve güçler topluluğuna bırakmak istemiyorlar.
- 01:32Jeopolitik Mücadele
- İngiltere Trafalgar sonrası okyanusların hakimi olarak dünya ticaretini kontrol ettiyse, hegemonyayı ondan devralan ABD de 1945 sonrası devraldığı okyanusların ve küresel ticaretin kontrolünü bırakmak istemiyor.
- Arktik Okyanusu'nun erimesi ve Kuzey Denizi rotasının Rusya kontrolü faaliyetine geçmesi kurulu jeopolitik düzeni yerle bir ediyor.
- Ukrayna Savaşı'nın devam etmesi, Rusya'yı zayıflatması ve NATO'nun İsveç ve Finlandiya üyeliği ile güçlenmesi hem Arktik jeopolitiği hem de Çin'le yaşanacak bir gerilimde Çin'e sağlanacak Rusya desteğinin azaltılması açısından Anglo-Sakson dünya için çok değerli.
- 02:30İkinci Dünya Savaşı ve Atlantik Bildirisi
- Birinci Dünya Savaşı sonrası aşağılanan Almanların, Hitler'in peşinden giderek sanayi ve demografik güçlerini yıldırım harbine tahvil edecek boyutta askerileştirmesi ve acımasızlaşması ile savaş başladı.
- 14 Ağustos 1941'de Churchill ve Roosevelt New Foundland Presentia Körfezi'nde buluştular ve Atlantik Bildirisi'ni yayınladılar.
- Bildiri, Alman saldırganlığına karşı Anglo-Sakson dayanışma duygusunu teyit etti ve Roosevelt'ın savaş sonrası dünya için Wilson vizyonunu ortaya koydu.
- 05:30Savaşın Sonu ve İkinci Atlantik Bildirisi
- Pearl Harbor baskını sonrası ABD tarihin gördüğü en büyük donanmayı hayata geçirdi ve Alman-Japon mihverinin denizle bağını kesti.
- İkinci Atlantik Bildirisi 8 Haziran 2023'te İngiltere ve ABD arasında imzalandı, ilkinden en büyük farkı ekonomik ortaklık üzerine odaklanmasıdır.
- Bildirinin amacı, küresel ekonominin endüstri devriminden bu yana geçirdiği en büyük dönüşüm döneminde Anglosakson ortaklığının pekiştirilmesine yönelik.
- 06:29Bildirinin Ekonomik ve Savunma Hedefleri
- Her iki ülkede toplamda 7 milyon kişiye iş imkanı yaratan mevcut 1,5 trilyon dolarlık ortak yatırımın artırılması hedefleniyor.
- Bildiri, yeni teknolojiler ve kritik teknolojiler üzerindeki liderliğin devamını, ekonomik güvenlik, teknoloji, koruma ve arz zincirlerinde iş birliğini, dijital transformasyonu ve temiz enerji ekonomisi yaratmayı amaçlıyor.
- Ulusal güvenliğin karakterinin değiştiği, iklim değişikliği, devlet dışı aktörler, teknoloji ve ekonominin milli güvenlikle iç içe geçtiği bir dönemde Rusya ve Çin tehdit olarak sunuluyor.
- 08:09Pasifik Stratejisi ve Berlin-Tokyo Mihveri
- Her iki devletin Ukrayna'ya desteğini sürdürürken, Pasifik'te AUKUS ittifakını kurmak için atılan adımlar sonucu Avustralya'ya nükleer takatli denizaltıların verilmesinin önemine değiniliyor.
- Trump'ın yargılanması sadece politik amaçlarla değil, ideolojik yanı da vardır; Ukrayna'ya yardıma ve ABD'nin dışarıdaki neon müdahalelerine karşı çıkan Trump'ın tarihte benzeri görülmemiş şekilde yargılanması, ABD'de neon etkisindeki müesses nizamın jeopolitik mücadelede her şeyi göze aldığını gösteriyor.
- Almanya 1945 sonrasındaki tarihlerinde ilk kez ulusal güvenlik stratejisi dokumanı yayınladı, savunmanın merkezine Alman Silahlı Kuvvetlerini yerleştiriyor ve yıllık savunma harcamalarını NATO standardı olan %2'nin üzerine çıkarma kararı almıştı.
- 09:49Küresel Güç Mücadelesi ve Asya-Pasifik Bölgesi
- Almanya, Rusya ile tüm bağlarını koparmış olup, 2025 yılında Pasifik bölgesinde Çin'e karşı deniz görev grubu yollayacak.
- Almanya'nın Çin'i tehdit olarak sunması, ABD'nin eyaleti düzeyinde bir vekil devlete dönüştüğünü ve Avrupa-Atlantik sisteme tamamen teslim olduğunu gösteriyor.
- Japonya'nın Amerikan desteğiyle tekrar askeri leşmesi ve Tokyo'da NATO irtibat bürosu açılması girişimleri, Moskova ve Pekin ile ilişkileri büyük gerilim altına sokuyor.
- 11:0312-18 Haziran 2023 Haftası Gelişmeleri
- Almanya'da NATO tarihinin en büyük hava tatbikatının başlaması ve Beyaz Rusya'nın Rus taktik nükleer silahlarını kendi topraklarında kabul edeceğini duyurması Avrupa'da büyük bir hamle oldu.
- Karadeniz'de yaşanan ikinci kriz, Ukrayna'nın Amerikan İHA desteğinde Rus yardımcı gemisine karşı silahlı insansız deniz araçlarıyla saldırma teşebbüsünün Rus gemisinin karşı saldırısıyla püskürtülmesiyle gerçekleşti.
- İran'ın 1500 kilometre menzilli 10 mah sürate sahip Fatah hipersonik füzesini denemesi ve bu teknolojinin Rusya tarafından verildiği haberlerin medyada yer alması, Ortadoğu'da yaratacağı jeopolitik etki açısından son yılların en önemli gelişmelerinden biri oldu.
- 12:24NATO Zirvesi ve Türkiye'nin Rolü
- NATO Savunma Bakanlığı'nın Brüksel'de toplanması, 11 Temmuz NATO zirvesi öncesi ABD talimatlarının NATO üyesi devletlere iletilmesi için fırsat sundu.
- NATO Genel Sekreteri'nin Hollanda ve Danimarka'nın Ukrayna'ya F-16 vereceğini açıklaması, NATO'nun barışı aramaktan çok savaşın devamını arzu ettiğinin bir işareti oldu.
- Savunma Bakanı'nın Türkiye'nin NATO'nun açık kapı politikasını desteklediğini açıklaması, 21. yüzyıl jeopolitiği için büyük talihsizlik olmuştur.
- 13:36Pasifik Cephesi ve Çin-Rusya İlişkileri
- Batı Pasifik, Ukrayna'da devam eden savaşa rağmen büyük güç mücadelesinin ağırlık merkezi olmaya devam ediyor.
- Rusya'nın ortak hava devriyesinin Japon Denizi ve Doğu Çin Denizi'nde stratejik bombardıman uçaklarıyla altıncı kez karakol görevlerine devam etmesinin yanı sıra, Rusya'nın Çin'in düzenleyeceği Kuzey Etkileşim 2023 tatbikatına katılacağı açıklandı.
- ABD'nin Güney Çin Denizi'nde ve Tayvan Boğazı'nda Çin'i kışkırtıcı hamleleri devam ederken, Tayvan'a yeni silah satışlarıyla savaş gemileri ve uçaklarda kullanılan Link-22 deniz ve hava tanımlanmış taktik durum sergileme sisteminin transferini onaylaması Pekin'in gerilim denklemindeki tutumunu zorluyor.
- 14:32Japonya'nın Yeniden Silahlanması ve Jeopolitik Durum
- Çin ve Rusya'yı bölgede daha da yakınlaştıran olguların başında, Rusya'nın Avrupa'da yaşadıklarının tedbir alınmadığı takdirde Çin için kaçınılmaz olduğu gerçeğinin artık tamamen anlaşılmış olmasıdır.
- Japonya'nın yeniden silahlanması, başbakan düzeyinde dahi emperyal dönemin intikamcı duyguların yükselişi ve Asya Pasifik'e yönelen NATO ile artan bağlar, Tokyo'yu hem Moskova'nın hem de Pekin'in ortak düşmanı haline getiriyor.
- Rusya'nın İkinci Dünya Savaşı'nda en çok kayıp verdiği Nazi saldırısı nedeniyle Almanya'nın askeri olarak yeniden tarih sahnesine çıkışından duyduğu endişe zaten izahtan varestir.
- 15:35Anglo-Sakson Hegemonyasının Doğumu
- Kraliyet Donanmasının 21 Ekim 1805'te Fransız-İspanyol ortak donanması karşısında kazandığı Trafalgar Zaferi, dünya tarihinin akışını değiştiren bir dönüm noktasıdır.
- Anglo-Sakson deniz hakimiyeti bu zaferle ilan edilmiş ve Faks Britannica yaratacak İngiliz egomanya süreci fiilen başlamıştır.
- 1871 sonunda Almanya'nın birleşip yükselmeye geçmesi ve kıtadan okyanusa çıkmak istemesiyle en büyük meydan okumayla karşılaşan Paks Britannica, bu rakibi nedeniyle iki kez Dünya Savaşı'na girdi.
- 16:45İngiltere'nin Zor Zamanları ve Hegemonyanın Devri
- İkinci Dünya Savaşı başladığında Alman panzerleri Avrupa'yı çiğneyip, İngilizler açlıktan evlerinin bahçesinde sebze meyve ekmeye başladığında Başbakan Churchill ABD'nin kapısını çalarak savaşa girmelerini istedi ancak istediğini alamadı.
- 7 Aralık 1941 sonrası Japon saldırısı sonucu savaşa giren ABD, sonunda Birinci Dünya Savaşı'nda yaptığı hatayı tekrar etmedi ve kurucu atalarının geldiği adayı artık kendi etki alanını almaya karar verdi.
- İngilizler ise mezarlıkta ıslık çalmaya devam ettiler; Churchill kendinden ve imparatorluktan o kadar emindi ki Akdeniz ve Ortadoğu havzasının kontrolünü savaş sonrası kimseye bırakmamıştı.
- 18:02İngiliz Hegemonyasının Sonu ve Amerikan Hegemonyasının Başlangıcı
- İngiltere Savaşı'nın asıl kazananı ABD olmasına rağmen, İngiliz hegemonyası kısmen devam ediyordu ve Kasım 1956'da tamamen sona erdi.
- İngiliz hükümeti ABD'ye bilgi vermeden Fransız ve İsrail ile Süveyş Kanalı bölgesine işgal harekatı düzenlediğinde, ABD Başkanı Eisenhower müdahale etti ve harekat durduruldu.
- 1805 Trafalgar Zaferi sonrası başlayan İngiliz hegemonyası tam anlamıyla sona erdi ve Amerikan hegemonyası tescillenmiş oldu.
- 18:39Gerileyen Anglo-Sakson Hegemonya
- Amerikan küresel gücü aradan geçen 67 yıl sonra düşüş sürecinde olup, ABD'de neokanlar dışında pek çok akademisyen ve siyasetçi Washington'ın yeni küresel gerçeklere uyum sağlaması gerektiğini vurguluyor.
- ABD'nin Soğuk Savaş sonrası genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki askeri fiyaskoları, 2008 mali krizi, COVID krizindeki zafiyet ve siyasi kutuplaşmalar, ABD'yi gerileyen hegemon konumuna sokuyor.
- İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ABD ve İngiltere liderliği, kendi hedefleri için dünyanın geri kalanına karşı askeri güç kullanmaktan çekinmedi.
- 19:52ABD'nin Güç Düşüşü ve Jeopolitik Stratejisi
- ABD'nin gerilemesi 1973 yılında Vietnam yenilgisi ve OPEC petrol kriziyle başladı, ancak Soğuk Savaş sonrası Sovyet bloğunu çökerttikten sonra bilişim devrimi sayesinde yeniden yükselişe geçti.
- Irak, Libya ve Afganistan felaketleri Amerika'nın gücünü insanlık için etkin bir şekilde kullanamadığını gösterdi.
- 1991 yılında Kuveyt'i özgürleştirme harekatı'nda elde edilen zafer, özellikle neocan kesimde Amerikan üstünlüğü ve kibir duygusunu pekiştirdi.
- 21:04ABD'nin Jeopolitik Stratejisinin Değişimi
- ABD savaşları başlatıyor ancak sonuç alamıyordu, savaşın yüksek maliyetleri ve halkın tepkisi artınca hibrit savaşın daha uygun olduğu anlaşıldı.
- ABD jeopolitik hedefleri vekiller ve vassallar üzerinden kazanılmalıydı, bu durum Ukrayna'da da görüldü.
- ABD bugün Ortadoğu'da bir zamanlar hakim olan konumunu kaybetmektedir, Filistin Devleti ile Çin'in stratejik ortaklık anlaşması ve Suudi Arabistan'ın Çin yanında rota değişikliği en çarpıcı örneklerdir.
- 21:49Gelecekteki Jeopolitik Mücadele
- ABD için İngiltere'nin 1956'da yaşadığı Süveyş krizi benzeri keskin bir geri çekilme olabilir mi, ABD çok kutuplu dünya düzeni gerçeğine savaşmadan onay verir mi?
- Ukrayna, Tayvan, İran, Arktik Okyanusu gibi kriz alanları, denize çıkan kıta güçleriyle Anglo-Sakson deniz cephesi arasındaki mücadeleyi topyekun savaşı tetikler mi?
- 1956'da Anglo-Sakson iki akraba arasında kansız ve savaşsız bir hegemonya geçişi oldu, bu kez geçiş Avrupa-Atlantik ve Asya-Pasifik arasında 400 yıllık aradan sonra yaşanacak bir geçiş olacak.
- 23:06Türkiye'nin Durumu
- Türkiye, muhteşem coğrafyası ile İkinci Dünya Savaşı sonundan itibaren Anglo-Sakson hegemonya'nın vazgeçilmez jeopolitik aktörü oldu.
- Atatürk'ten miras tarafsızlık politikasını terk ederek Batı'nın ve 1952 sonrası NATO'nun vekili yapıldı, siyaset dahil tüm kurumlar çoğunluk batıcı karar verici ve yöneticilerle Anglosakson çevreleme jeopolitiği ve ekonomisine hizmet ettiler.
- Siyaset sistemimizi etnik ve din temelli partilere açarak sosyal ve ekonomik olgunluğa erişmemiş kitlelerin manipülasyonunu teşvik ettiler.
- 24:09Türkiye'nin Dönüşümü ve Mevcut Durum
- Atatürk'ün altı temel prensip üzerine kurduğu Cumhuriyet'in aradan geçen 85 yılda dönüşüm ve değişim geçirerek yavaş yavaş Anglosakson jeopolitiğine eklenmesine ses çıkarmadılar.
- 1946 sonrası niteliksizlik üzerine kurgulanan iç siyaset, Türkiye Cumhuriyeti'nin en temel iki prensibini (laiklik ve ulus-devlet) Anglosakson jeopolitiğin arzuladığı kıvama getirmeyi başarmıştır.
- NATO müttefiklerinin desteklediği PKK her hafta canımızı yakmaya devam etmektedir, Cumhuriyet'in başlangıç ekonomik kazanımları, milli üretim olanakları, limanlar ve fabrikalar özelleşmiş, pek çoğu yabancıya satılmıştır.
- 27:00Türkiye'nin Geleceği İçin Öneriler
- Geleceğin Türkiye'si kayıtsız şartsız üretim ekonomisi ile Atatürk'ün altı temel prensibi üzerine kurulmalıdır.
- Bunu başarmak için ancak ve ancak Anglosakson merkezli batıcı ipotekten kurtulmak, Doğu ve Batı arasında denge unsuru olmayı başaracak yapılanmayla mümkün olur.
- İpotek devam ettiği sürece evinize çaktığınız her çiviyi emperyalizm dolaylı ve doğrudan sökmeye devam edecektir, bunu da çoğunluk kendi insanımıza yaptıracaklardır.