Buradasın
Atatürk'ün Suriye, Irak ve Musul Meselesi Üzerine Düşünceleri
youtube.com/watch?v=ShkHA1ndwWMYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ ve Fikret Bila ile yapılan bir tarih sohbeti programıdır. Konuşmacılar, Mustafa Kemal Atatürk'ün Suriye, Irak ve özellikle Musul meselesi hakkındaki stratejik düşüncelerini ele almaktadır.
- Video, Atatürk'ün 1918-1920 yılları arasındaki dış politika düşüncelerini, Suriye ve Irak'ın bağımsız devletler olarak kurulmasını ve Türkiye ile konfederasyon kurma fikrini incelemektedir. Ayrıca Mondros Mütarekesi sonrası İskenderun, Hatay ve Musul bölgelerinin işgali, Lozan Konferansı sürecinde Türkiye'nin Musul bölgesi hakkındaki iddiaları ve İngilizlerin bu konudaki stratejisi detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Programda ayrıca 1924 tevhid-i tedrisat kanunu sonrası medreselerin kapatılması, Şeyh Sait İsyanı ve İngiliz emperyalizminin Türkiye'deki etkileri gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, dönemin siyasi olaylarını belgelerle destekleyerek anlatmakta ve Atatürk'ün savaşın sadece ülkenin hayatiyeti ve geleceği için zorunlu olduğu zaman yapılacağını düşündüğü prensibi üzerinde durmaktadır.
- 00:23Mustafa Kemal'in Suriye ve Irak Hakkındaki Vizyonu
- Mustafa Kemal'in kafasındaki Suriye ve Irak sınırı, Lasker'in kuzeyi, Halep, Cerablus, Musul, Kerkük ve Süleymaniye'yi kapsayan bir hat gibiydi.
- Mustafa Kemal, Suriye ve Irak'ın bağımsız devletler olarak kurulmasını düşünüyordu.
- Bu hatın güneyinde Arap nüfusu yoğun olduğu bağımsız Suriye ve Irak devletleri, kuzeyinde ise Türk ve Kürt nüfusu kalacaktı.
- 04:08Mustafa Kemal'in Suriye ve Irak Hakkındaki Fikirlerinin Kaynağı
- Mustafa Kemal'in bu fikirlerini 21-22 Aralık 1937 tarihli Suriye başvekilisi ile görüşmesinde açıkça belirttiği kaydedilmektedir.
- Mustafa Kemal, Suriye'yi iyi biliyordu çünkü gençliğinde Abdülhamit zamanında sürgün olarak Şam'da bulunmuş ve iki defa ordu komutanı olarak görev yapmıştı.
- Balkan Harbi sonunda Talat Paşa'ya Suriye ve Irak'a bağımsızlık vermesini teklif etmiş, ancak Talat Paşa bunu reddetmişti.
- 07:09Mustafa Kemal'in Vizyonunun Geleceğe Etkisi
- Mustafa Kemal, Suriye ve Irak'ın bağımsız devlet olarak kurulması durumunda Türkiye, Suriye ve Irak'ın daha samimi kardeşler olacağını düşünüyordu.
- 1920'ye gelindiğinde bile Mustafa Kemal, Suriye ve Irak'ın bağımsız olmalı diye düşündüğünü ve konuşmalarını sürdürmekteydi.
- Mustafa Kemal, Türkiye'nin bağımsız olacağını ve Suriye ile bir konfederasyon düşünülebileceğini savunuyordu.
- 09:43Mustafa Kemal'ın Güney Sınır Stratejisi
- Mustafa Kemal, Irak ve Suriye'de bağımsız devletlerin kurulmasını ve bunların Türkiye ile konfederasyon halinde birleşmesini savunuyordu.
- 29 Şubat 1920'de Talat Paşa'ya yazdığı mektupta, her milletin kendi dahilinde bağımsızlığını kazandıktan sonra konfederasyon haline birleşebileceklerini belirtmişti.
- Bu konfederasyon planı, İngiliz ve Fransızların desteğini kazanmak ve Türkiye'ye düşman olanlarla işbirliğini önlemek amacıyla yapılmıştı.
- 12:15Türkiye'nin Güney Sınır Stratejisinin Önemi
- Mustafa Kemal, Türkiye'nin güney sınırının güvenlik açısından Lazkiye'nin kuzeyi, Halep-Cerablus köprüsü, Musul, Kerkük ve Süleymaniye'den geçmesini düşünüyordu.
- Bu bölgede Arap, Türk ve Türklerin beraber yaşadığı bir ülke modeli öngörülüyordu.
- Türkiye'nin güney sınırı için iki önemli sonuç çıkarılmıştır: 1) Türkiye'nin güney sınırı ideal nereden geçer, 2) Suriye ve Irak'la Türkiye beraber olması gerekir.
- 14:37Kürt Sorunu ve Atatürk'ün Yaklaşımı
- Mustafa Kemal, Araplara Irak ve Suriye'de bağımsızlık verirken Kürtleri ayrı bir devlet olarak düşünmüyordu.
- İzmit konuşmasında "ayıramazsınız" diyerek Kürtlerin ve Türklerin birbirinden ayrılmanın imkansızlığını vurgulamıştı.
- Osmanlı tarihinde Kürt etnik problemi yoktu, ancak Osmanlı İmparatorluğu'nun güney sınırları bölündüğünde (Suriye ve Irak'ın oluşmasıyla) Kürt sorunu ortaya çıkmıştır.
- 19:24Türkiye'nin Güney Sınırı ve Modern Türkiye
- İsmet Paşa, İnonu ve Ecevit gibi liderler de Musul'da Türkiye'nin hak iddia edilebileceğini belirtmişlerdir.
- Mondros Mütarekesi'nin 7. maddesiyle Türkiye, İskenderun-Antakya bölgesini ve Musul'u kaybetmiştir.
- Günümüzde Türkiye-Suriye sınırı 1921'de Fransızlarla yapılan anlaşmalarla, Türkiye-Irak sınırı ise 1926'da Ankara Antlaşmasıyla belirlenmiştir.
- 22:15Atatürk'ün Dış Politika Prensibi
- Atatürk'ün dış politikadaki temel prensiplerinden biri uluslararası anlaşmalara sadakattir.
- Bir devlet bir anlaşma imzaladıysa, o anlaşmayı kabul etmek zorundadır, borçlarının sonuna kadar ödemesi gibi.
- 1920 ve 1926 yılları arasındaki süreçler bu prensip çerçevesinde değerlendirilmelidir.
- 23:22Mondros Mütarekesi ve İskenderun-Musul Sorunu
- Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918'de imzalanırken, İngiliz orduları 9 Kasım'da İskenderun'a ve 8 Kasım'da Musul'a girmiştir.
- Mondros Mütarekesi'nde ateşkes anlaşması imzalandığında, askerlerin bulunduğu en ileriki hatlar sınır olarak kabul edilmelidir.
- İngilizler bu anlaşmayı kenara bırakarak Musul ve Kerkük bölgelerini işgal etmişlerdir.
- 26:31Atatürk'ün İskenderun ve Musul Sorununa Yaklaşımı
- 1921-1926 uluslararası anlaşmalar doğrudur ancak Mondros Mütarekesi'nin yanlış uygulanması haksızlığı oluşturmuştur.
- Atatürk İskenderun ve Hatay bölgesini düzeltecektir, ancak Halep ile ilgili bir iddia söz konusu olamaz.
- 1922'de Musul konusunda Atatürk'ün ciddi bir teşebbüsü olacaktır.
- 27:28Özdemir Bey Harekatı
- Lozan Antlaşması görüşmeleri Kasım'da başlayınca, 1922'de Özdemir Bey Harekatı olarak bilinen özel harp harekatı başlatılmıştır.
- Bu harekatta Musul-Kerkük bölgesinin kontrol altına alınması amaçlanmıştır ve başarılı olmuştur.
- İngilizler hava kuvvetleri ile vurarak harekati durdurmuş ve Lozan Antlaşması'nda bu harekata son verilmiştir.
- 29:25Mustafa Kemal'in Savaş Anlayışı
- Mustafa Kemal uluslararası anlaşmalara sadık olmasına rağmen, bu anlaşmaların temellerinin sağlam olması gerektiğini vurgulamaktadır.
- Savaş ve çatışmayı, sadece ülkenin hayatiyeti ve geleceği için zorunlu olduğu zaman düşünmektedir.
- Musul konusunu Türkiye'nin Irak sınırı açısından hayati ve zaruri olarak görmüştür.
- 32:19Özdemir Bey Harekatı'nın Detayları
- Lozan Konferansı 21 Kasım 1922'de başlamadan önce, Özdemir Bey Harekatı olarak bilinen özel kuvvetler harekatı başlatılmıştır.
- Bu harekatta belirli sayıda subay bölge halkını organize ederek bölgenin kontrolünü ele geçirmeye çalışmıştır.
- İngilizler hava kuvvetleri ile harekatı durdurmuş ve Lozan Konferansı kesintiye uğramıştır.
- 35:30Lozan Konferansı ve Musul Meselesi
- 16-17 Ocak 1923'te Lozan Konferansı'nda Musul'un Türkiye için çok kıymetli olduğu belirtiliyor.
- Musul'un petrol kaynakları ve Kürtlük meselesi (Kürt etnik milliyetçiliği) önemli konular olarak vurgulanıyor.
- İngilizlerin Irak'ın kuzeyinde bağımsız bir Kürt hükümeti kurmak istemesi, Türkiye'nin sınırları içindeki Kürtlerde de benzer fikirlerin yayılmasına neden olabileceği endişesi dile getiriliyor.
- 37:22Türkiye'nin Stratejik Kararları
- Türkiye'nin Irak ve Suriye'nin toprak bütünlüğünü savunmasının, kendi toprak bütünlüğünü garanti altına almak için olduğu belirtiliyor.
- Atatürk, Musul'u almanın mümkün olduğunu ancak bunun Lozan Barış Antlaşması'nı bozacağını ve yeni bir savaşın başlayacağını söylüyor.
- 27 Şubat 1923'te Meclis'te yapılan gizli oturumda, Musul'u almanın yeni bir cephe açacağını ve İngilizce savaşa neden olabileceğini vurguluyor.
- 41:25Lozan Sonrası Gelişmeler
- 23 Nisan 1923'te Lozan Konferansı tekrar devam ederken, Türkiye ve İngiltere'ye 9 ay içinde Musul konusunu kendi aralarında halletmeleri söyleniyor.
- 19 Mayıs 1924'te İngiliz heyeti İstanbul'a geliyor ve Haliç Konferansı başlıyor.
- 1924'te Hakkari bölgesinde Nasturi isyanı çıkıyor ve Ağustos'ta bastırılıyor.
- 42:53Şeyh Sait İsyanı ve İngiliz Etkisi
- 3 Şubat 1925'te Şeyh Sait İsyanı başlıyor ve 31 Mayıs'a kadar devam ediyor.
- Şeyh Sait İsyanı'nın İngilizler tarafından organize edildiği, İngiliz projesi olduğu belirtiliyor.
- Fransız Yüksek Komiseri'ne göre, bu isyan İngilizlerin Mustafa Kemal'e karşı bir parçası olarak, Türklerin Musul üzerindeki iddialarını ve kendi topraklarındaki Kürtlerle huzuru sağlayamadıklarını göstermek için organize edilmiş.
- 47:47Medreselerin Kapanışı ve Din Hakkaretleri
- 3 Mart 1924'te tevhid-i tedrisat ile hilafet kaldırıldı ve medreseler kapatıldı.
- Şeriye ve ifkaf vekaletleri kaldırıldı, İngilizlerle işbirliği yapan kişilerin ayaklanması planlandı.
- Dinimize resmen hakaret edildiği için Müslümanların dini savunmak farzdır.
- 48:36Cumhuriyet Reformlarının Eleştirisi
- Cumhuriyet reformları Türkiye'yi içki aleminden başka bir şey getirmedi.
- 1925'te Müslüman kadınlar erdemlerini yitirmek üzere, halkın dini duyguları incinmektedir.
- Yeni yönetim sadece ahlaksızlığı getirmiştir.
- 49:37İngiliz Ajanları ve Şeyh Saıt İsyanı
- Şeyh Saıt isyanını planlayan kişiler İngiliz ajanları olarak nitelendirilmektedir.
- Bağdat'taki Fransız büyükelçisi, isyanı bu şekilde anlatmaktadır.
- Din, İngilizlerin emperyalist amaçları için kullanılmaktadır.
- 51:05Reklam Arası ve Gelecek Konular
- Reklam sonrası Atatürk'ün İstanbul'da Samsun'a çıkmadan önce kaldığı altı ayda Padişah Vahdettin'le ilişkileri anlatılacak.
- Mustafa Kemal'i Anadolu'ya Vahdettin mi gönderdi yoksa Atatürk Vahdettin'e mı geldi sorusu belgelerle ele alınacak.
- Sayın Başbuğ'un yazdığı ve bir haftaya çıkacak Ergenekon olayının perde arkası kitabı konuşulacak.