Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci ve öğrencisi Eyüp arasında geçen tarih dersi formatındadır. Eğitimci, Atatürk'ün hayatını, iç politikalarını ve Atatürk ilkelerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Atatürk'ün eğitim hayatı ve askerlik kariyerinden başlayarak, eserleri, kurduğu kurumlar ve iç politika gelişmelerine kadar uzanan bir yapıya sahiptir. Atatürk'ün altı ilkesi (milliyetçilik, cumhuriyetçilik, laiklik, halkçılık, devletçilik, inkılapçılık) ve bunlarla ilişkili inkılaplar (saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması, tevhid-i tedrisat kanunu, şeriat mahkemelerinin kaldırılması, Türk Medeni Kanunu kabulü) detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk döneminde yaşanan önemli olaylar (Şeyh Said İsyanı, İzmir Suikasti, Bozkurt-Lotus davası, Menemen Olayı, Bursa Ezanı, Razgrad Olayı, Vagon-Li Olayı) ve iktidari düşünce akımları (halkçılık, cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve devletçilik) hakkında bilgiler verilmektedir. Eğitimci, tarih sınavlarına hazırlanan öğrenciler için önemli kavramları vurgulamakta ve soru-cevap formatında dersi ilerletmektedir.
- 00:03Video İçeriği ve Planlama
- Son iki videoda Atatürk dönemi iç politika, Atatürk'ün hayatı, Atatürk ilkeleri, Atatürk inkılapları, Atatürk dönemi dış politika ve Cumhuriyet dönemi kültür medeniyetleri konuları ele alınacak.
- Bu videoda Atatürk'ün hayatı, Atatürk dönemi iç politikası ve Atatürk ilkeleri konuları işlenecek.
- Son videoda yaklaşık otuz soru çözülecek ve Trablusgarp Savaşı ile başlayan inkılap tarihi en az iki kere tekrarlanacak.
- 01:53Atatürk'ün Eğitim Hayatı
- Mustafa Kemal, annesinin istediği dini okul olan Mahalle Mektebi'nde başlayıp, babasının istediği Şemsiye Efendi Okulu'na geçti.
- Mülkiye Rüştiyesi'nden sonra Selanik Askeri Rüştiyesi'ne geçti ve burada matematik öğretmeni Mustafa tarafından "Kemal" ismini aldı.
- Manastır Askeri İdadisi'nden, Harp Okulu ve Harp Akademisi'nden kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.
- 03:31Atatürk'ün Askerlik Kariyeri
- Mustafa Kemal'in ilk görevi Şam'daki Beşinci Ordudur ve tarih sahnesine ilk çıkışı 31 Mart vakasıdır.
- İlk askeri başarısı Trablusgarp Savaşı'dır ve burada binbaşı rütbesine yükseldi.
- Şam'da "Vatan ve Hürriyet" adlı bir cemiyet kurdu, 31 Mart ayaklanmasını bastırmak için Hareket Ordusu'nda görev yaptı.
- 05:05Birinci Dünya Savaşı Dönemi
- Birinci Dünya Savaşı başlamadan bir yıl önce Sofya'da askeri ateşe (askeri elçi) görevlendirildi.
- Çanakkale cephesinde görev yaptı, Kafkas cephesinde Mus ve Bitlis'i düşmanın elinden geri aldı.
- Birinci Dünya Savaşı sona erdiğinde Suriye'deki Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı görevindeydi.
- 07:10Kurtuluş Savaşı ve Kişilik Özellikleri
- Kurtuluş Savaşı'nı başlatmak için Samsun'a görevli olarak çıktı ve son askerlik görevi dokuzuncu ordu müfettişliğiydi.
- Mustafa Kemal'in kişilik özellikleri arasında vatan ve millet sevgisi, mantıklı ve gerçekçi, yaratıcı düşünme, idealist, ileri görüşlü, lider ve teşkilatçı olma vardır.
- Hayalperest bir insan olmadığı belirtilmiştir.
- 08:32Atatürk'ün Hayatını Etkileyen Şehirler ve Yazarlar
- Atatürk'ün hayatını etkileyen şehirler Selanik, Manastır, Sofya, İstanbul ve Şam'dır.
- Mehmet Emin Yurdakul'un "Cenge Giderken" adlı şiiri onu çok etkilemiştir.
- Tevfik Fikret, Mustafa Kemal'e inkılapçılık ruhunu açmış, Namık Kemal ise "Türk milletinin yüzyıllardan beri beklediği ses" olarak tanımlanmıştır.
- Atatürk, Descartes, Jan-Jak Rosso, Ziya Gökalp ve Montesquieu gibi düşünürlerden etkilenmiştir.
- Dört bin civarında kitap okumuş ve "Örnek Geometri" kitabı ve "Önemli Vatandaş İçin Medeni Bilgiler" adlı kitabı kaleme almıştır.
- 11:44Mustafa Kemal'in Eserleri
- Mustafa Kemal'in " Arkadaşlar Muharebe Eğitimi", "Çumalı Ordugahı", "Zabit ve Kumandan ile Hasbihal" ve "Taktik ve Tatbikat Gezisi" adlı eserleri bulunmaktadır.
- "Nutuk", Mustafa Kemal'in en büyük eseri olup, 1919-1927 yılları arasında yaşanan gelişmeleri anlatmaktadır.
- Nutuk, 19 Mayıs 1919'da "Samsun'a çıktım" diyerek başlar ve "Gençliğe Hitabe" ile son bulur.
- 13:15Mustafa Kemal'in Mirası
- Mustafa Kemal'in mirasını bıraktığı kurumlar arasında Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu, İsmet İnönü'nün çocuklarının öğrenimine ayrılan bölüm, Ankara ve Bursa Belediyeleri, Makbule Atadan ve manevi kızlarına ayırdığı bölüm bulunmaktadır.
- İstanbul Belediyesi de Mustafa Kemal'in mirasını alan beşinci kurum olarak belirtilmiştir.
- 14:00İç Politika Gelişmeleri
- İkinci TBMM, 1923 yılında birinci TBMM'in kendini feshetmesiyle kurulmuş ve ilk toplantısını En yaşlı üye sıfatıyla Abdurrahman Şerif Bey başlattı.
- Birinci TBMM inkılapçı bir meclis değildi, yaptığı tek inkılap saltanatın kaldırılmasıydı.
- Lozan Barış Antlaşması birinci TBMM tarafından imzalanırken, onaylama işlemi ikinci TBMM tarafından yapılmıştır.
- 15:56CHP ve Ekonomik Yaklaşımlar
- CHP, Sivas Kongresi'nde kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin dönüşümüyle oluşturulmuştur.
- CHP, Mustafa Kemal'in kurduğu parti olup, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik ve inkılapçılık ilkelerini savunmuştur.
- CHP ekonomide devletçiliği savunmuş, liberalizm ise ekonomide özgürlük anlamına gelmektedir.
- 18:36Seçim Sistemleri ve Çok Partili Hayata Geçiş
- CHP, çift dereceli seçim sistemi savunmuştur; tek dereceli seçim sisteminde milletvekillerini doğrudan seçerken, çift dereceli sistemde milletvekillerini seçmek için önce başka kişileri seçmek gerekir.
- 1923'te cumhuriyet ilan edilmiş olsa da, tek parti sistemi (CHP) nedeniyle demokrasi tam anlamıyla oturmuş değildir.
- Mustafa Kemal çok partili hayata geçiş istemesine rağmen, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurucuları arasında Mustafa Kemal'in en yakınları (Kazım Karabekir, Adnan Adıvar, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy ve Rauf Orbay) bulunuyordu.
- 22:46İlk Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile ilk kez çok partili hayata geçişin adım atılmış oldu, bu parti ekonomide liberalizmi savunurken CHP'den farklı olarak tek dereceli seçim sistemi destekledi.
- Şeyh Said İsyanı, cumhuriyet rejimine karşı çıkan ilk ayaklanma olarak tarihe geçti ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'na sorumlu tutuldu.
- Mustafa Kemal, Şeyh Said Ayaklanması'na sebep olduğu gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kapatır ve ilk çok partili hayata geçiş denemeleri başarısızlıkla sonuçlandı.
- 24:49Şeyh Said İsyanı ve Sonuçları
- Şeyh Said İsyanı, cumhuriyet rejimine karşı çıkan ilk ayaklanma olarak tarihe geçti, Osmanlı'da rejime karşı çıkan ilk ayaklanma ise 31 Mart Vakasıydı.
- İsyanı bastırmak için Halife Okyan görevlendirildi, başaramayınca istifa etti ve yerine İsmet İnönü getirildi.
- İsyanı bastırmak için Takriri Sükun Kanunu çıkarıldı ve Ankara ve Diyarbakır'da İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
- 26:16İzmir Suikasti ve Bozkurt-Lotus Olayı
- İzmir Suikasti, eski İttihat ve Terakkilerin Mustafa Kemal'e karşı düzenlediği bir suikast girişimidir, ancak Giritli Şevki adlı bir sandalcı tarafından ihbar edildi.
- Suikaste parmağı olanlar İstiklal Mahkemelerinde yarglandı ve Mustafa Kemal "benim naciz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır" sözünü bu olay üzerine söylemiştir.
- Bozkurt-Lotus olayında, Fransız gemisi Lotus'un Türk gemisi Bozkurt'u batıracak oldu, Türkiye bu davayı Fransa'ya ve Lahey Adalet Divanı'na götürdü ve Mahmut Esat Bey başarılı bir şekilde davayı kazandı.
- 28:50İkinci Çok Partili Hayata Geçiş Denemesi
- Mustafa Kemal, demokrasi oturtmak için en yakınlarından Ali Fethi Bey'i çağırdı ve ondan bir parti kurmasını istedi.
- Ali Fethi Bey kurduğu parti ekonomide liberalizmi ve tek dereceli seçim sistemini savundu, ancak cumhuriyet karşıtları bu partide toplanmaya başladı.
- Ali Fethi Okyar, Mustafa Kemal'in müdahale etmesini beklemeden kendisi partiyi feshetti ve 1933 sonrasında çok partili hayata geçiş denemeleri bir kez daha başarısız oldu.
- 30:34Menemen Olayı ve Diğer Önemli Olaylar
- Menemen Olayı, Derviş Mehmet adlı bir adamın önderliğinde "şeriat isteriz, din elden gidiyor" sloganıyla başlayan bir isyandı.
- Mustafa Fehmi Kubilay Asteğmen ve askerleri plastik mermi ile eğitim yaparken isyan çıktı, Derviş Mehmet hakaret edildiğinde askerlerden biri ona ateş etti ancak plastik mermiyle hiçbir şey olmadı.
- Derviş Mehmet "Allah bizim yanımızda mermi bile işlemiyor" diyerek isyancıları cesaretlendirdi ve askerler şehit edildi, olay sert bir şekilde bastırıldı.
- 33:45Diğer Önemli Olaylar
- Bursa Olayı'nda ezan Türkçe okundu ve Mustafa Kemal "Bu bir din meselesi değil, dil meselesidir" sözünü söyledi.
- Razgrad Olayı, Bulgarların Balkanlar'daki Türk mezarlarını tahrip etmesi olayıdır.
- Vagon Li Olayı, Fransız demiryolu şirketinde çalışan bir Türk'ün Türkçe konuştuğu için işten atılması ve bölgede Türk isyanlarının çıkmasıyla sonuçlanmıştır.
- 35:22Atatürk'ün İlkeleri ve Soru Çözüm Stratejisi
- Atatürk'ün ilkeleri altı tanedir: milliyetçilik, cumhuriyetçilik, laiklik, halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık.
- Önceden sorular genellikle belirli inkılapların hangi ilke ile ilgili olduğunu soruyordu, ancak artık daha karmaşık cümleler ve hikayeler verilerek ilke tespiti isteniyor.
- Soruları doğru cevaplamak için her ilkenin anahtar kelimelerini bilmek gerekiyor.
- 37:09Cumhuriyetçilik İlkesi
- Cumhuriyetçilik ilkesi ile millet iradesi, seçme ve seçilme hakkı, ulusal egemenlik, millet meclisi, oy verme, TBMM, seçim yapılması ve demokrasi gibi kavramlar ilişkilidir.
- Ulusal egemenlik, yönetme yetkisinin ulusal olması demektir ve bu cumhuriyetçilikte gerçekleşir.
- Cumhuriyetçilikle uyuşan inkılaplar arasında TBMM'nin açılması, saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması, seçmen olmak için vergi verme şartının kaldırılması, Erkan Harbiye Vekaleti'nin kaldırılması, subay vekil uygulamasına son verilmesi, anayasa kabulü, seçmen yaşının düşürülmesi ve kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi bulunmaktadır.
- 40:27Laiklik İlkesi
- Laiklik ilkesi ile akıl, bilim, din, vicdan özgürlüğü, tutucu olmama ve irticaya karşı olma gibi kavramlar ilişkilidir.
- Laiklik, din ve devletin birbirinden ayrılmasıdır; bir yerde din azalıyorsa orada laiklik vardır.
- Laiklik ilkesi ile ilgili inkılaplar arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması, dini kurumların (medrese, tekke, zaviye, türbe) kapatılması, tevhid-i tedrisat kanunu, şeriye ve evkaf vekaletinin kaldırılması, şeriat mahkemelerinin kaldırılması, şeyhülislamlık makamının kaldırılması, Türk Medeni Kanunu'nun kabulü, anayasadan "devletin dini İslam'dır" maddesinin çıkarılması ve kılık kıyafet kanunları bulunmaktadır.
- 42:04Laikliğin Anlamı
- Laiklik, devletin dini olmaması ve insanın dini olmasına olanak sağlar.
- Din devletin olursa, devlet zorla dini dayatır ve bu durum dinin özüne aykırıdır.
- Laiklik, dini kurumların kapatılması anlamına gelmez, aksine dinin kişisel bir konu haline getirilmesi ve toplumda dini ve siyasi ayrımcılığın önlenmesidir.
- 45:48Halkçılık Kavramı ve Özellikleri
- Halkçılık, eşitlik ve sosyal adalet ilkesine dayanan bir anlayıştır.
- Sosyal devlet, halkın iyiliğini düşünen devlet olarak tanımlanır ve ücretsiz hizmetler sunarak halkçılığı temsil eder.
- Vergi kaldırılması, medeni kanunun kabul edilmesi ve kadın-erkek eşitliğinin sağlanması halkçılık ilkesine uygundur.
- 47:24Halkçılıkla İlgili Kanunlar ve Uygulamalar
- Kılık kıyafet kanununun kabul edilmesiyle kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı, bu da eşitlik ve halkçılığı sağladı.
- Soyadı kanunu, üstünlük belirten ünvanları kaldırarak eşitlik ve halkçılığı destekledi.
- Tevhid-i tedrisat kanunu ile eğitim-öğretim birleştirildi ve ücretsiz eğitim gibi halkın iyiliğine yönelik gelişmeler yapıldı.
- 48:46Cumhuriyet ve Halkçılık
- Millet mektepleri açılarak halka ücretsiz okuma yazma eğitimi verildi.
- Cumhuriyetin ilan edilmesiyle insanlar eşit haklara sahip oldu.
- Nişan, rütbe ve madalya gibi üstünlük işaretlerinin kullanımının yasaklanması, halkın iyiliğini ve halkçılığı sağladı.
- 50:00Milliyetçilik Kavramı ve Özellikleri
- Milliyetçilik, ulusal bağımsızlık, birlik, beraberlik, dil ve kültür birliği, Türk vatan sevgisi gibi kavramları içeren bir anlayıştır.
- TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) hem cumhuriyetçilik hem de milliyetçilikle ilgilidir.
- İzmir İktisat Kongresi ve Misak-ı Milli, milli ekonomik kararlar alındığı için milliyetçilikle ilgilidir.
- 51:58Milliyetçilikle İlgili Kanunlar ve Uygulamalar
- Kabotaj kanunu, Türk karasularında Türk gemilerinin özgürce dolaşabilmesini sağlayarak milliyetçiliği destekledi.
- Türk parasını koruma kanunu, Türk parasının korunması için milliyetçiliği ön plana çıkardı.
- Tevhid-i tedrisat kanunu, milli bir eğitim sistemi kurarak milliyetçiliği destekledi.
- 53:35Devletçilik Kavramı ve Özellikleri
- Devletçilik, devlet planlaması, devlet yatırımları, milli kalkınma, ekonomik refah seviyesi gibi kavramları içeren bir anlayıştır.
- Bankacılık, sermaye, iktisat, ekonomi, banka, para ve yatırım gibi kavramlar devletçilikle ilgilidir.
- 54:01Devletçilik İlkesi
- Devletçilik, bir ülkedeki ekonomik olayları devletin yönlendirmesidir.
- Kalkınma planları, devlet bankaları (Sümerbank, Etibank), devlet inşaatları (Çubuk Barajı), Merkez Bankası ve Teşvik-i Sanayi Kanunu devletçiliğin örnekleridir.
- İzmir İktisat Kongresi, devlet bankalarının kurulması, kamu iktisadi teşekküllerinin (memurlukların) kurulması ve Karabük'teki demir çelik fabrikasının devlet tarafından kurulması da devletçiliğe işaret eder.
- 55:31İnkılapçılık İlkesi
- İnkılapçılık ilkesi ile ilgili kavramlar: ilerleme, çağdaşlaşma, batılılaşma, modern olma ve muasır medeniyetler seviyesine ulaşma gibi terimlerdir.
- İnkılapçılık ilkesi, ölçü ve tartı bilimle değiştirilerek metrik sisteme geçilmesi, miladi takvimin kabul edilmesi, kılık kıyafet kanunu, hafta tatilinin cuma yerine pazara alınması gibi gelişmelere işaret eder.
- Sanayi Nefise Mektebi yerine Güzel Sanatlar Fakültesi'nin kurulması, Darülfunun yerine İstanbul Üniversitesi'nin kurulması, Mülkiye Mektebi'nin yerine Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin kurulması ve ulusal rakamların kullanılmaya başlanması da inkılapçılık ilkesiyle ilgilidir.
- 57:51Atatürk'ün İnkılaplarının Özellikleri
- Atatürk'ün inkılapları birbirini tamamlar niteliktedir ve Türk milletinin ihtiyaçları doğrultusunda ortaya çıkmıştır.
- İnkılaplar evrensel bir yönü vardır, toplumda kargaşa yaratan ikili uygulamalara son verilmiştir ve savaş ortamından dolayı hızlı bir şekilde hazırlanmıştır.
- İnkılaplar laik, ulusal ve demokratik özellikler taşımaktadır, fikri ortaya koyanlarla hayata geçirenler aynı kişilerdir ve belirli bir ideolojinin ürünü değildir.
- 59:12İnkılapların Hedefleri
- İnkılapların en önemli hedefi batı ile bütünleşmeyi sağlamaktır.
- Ulus devlet anlayışını güçlendirmek, din ve devlet işlerini her alanda ayırmak ve ikili uygulamaları sona erdirmek amaçlanmıştır.
- Kaynaşmış bir toplum, milli egemenliğe dayalı demokratik bir yönetim ve milli bağımsızlık korumak hedeflenmiştir.
- 1:00:24Siyasi Alan İnkılapları
- Saltanatın kaldırılması, Lozan Konferansı'nda kargaşa yaratılmasını önlemek ve yönetimde ikili uygulamaya son vermek için yapılmıştır.
- Saltanatı kaldırırken halifelikten ayrılmış, halifelik daha sonra kaldırılmıştır.
- Saltanatın kaldırılmasıyla devletteki laikleşmeye adım atılmış, Osmanlı Devleti'nin varlığı resmi olarak son bulmuş ve Türk milletinin tek temsilcisinin TBMM olduğu ortaya çıkmıştır.
- 1:03:24Cumhuriyetin İlanı
- Ankara'nın başkent olması, işgale uğramadığı, Anadolu'nun ortasında bulunması ve ülke yönetimine rahat idare edilebileceği nedenleriyle 13 Ekim 1923'te ilan edilmiştir.
- Cumhuriyetin ilan edilmesi, ulusu egemen bir hale getirmek, saltanatın kaldırılmasıyla ortaya çıkan devlet başkanı ve rejim sorunlarını çözmek ve Ekim Bunalımı'na son vermek için yapılmıştır.
- Meclis hükümeti ve kabine hükümeti sistemleri Türkiye'nin iki farklı meclis sistemi olarak açıklanmıştır.
- 1:04:47Meclis Hükümet Sistemi ve Cumhuriyet'in İlanı
- Meclis hükümet sisteminde milletvekilleri bakanları tek tek seçerken, kabine sistemi daha uygulanabilir bir sistemdi ve burada başbakan hükümeti kuruyordu.
- Meclis hükümeti sistemi yüzünden Eylül-Ekim bunalımı yaşanmış ve bu durum Cumhuriyet'in ilanıyla sona ermiştir.
- Cumhuriyet'in ilanıyla devlet başkanı sorunu çözülmüş, Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı olmuş ve milli egemenlik güçlenmiştir.
- 1:06:04Cumhuriyet Dönemindeki Kurumsal Yapı
- İsmet İnönü ilk başbakan seçilerek kabineyi kurmuş, Ali Fethi Okyar ise Mustafa Kemal'e sadık olan isimlerden biri olarak meclis başkanı seçilmiştir.
- Cumhuriyet'in ilanıyla 1921 Anayasası'nda "devletin rejimi cumhuriyettir" maddesi eklenmiştir.
- İlk mecliste Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı, Ali Fethi Okyar TBMM başkanı, İsmet İnönü başbakan ve dışişleri bakanı, Fevzi Çakmak genelkurmay başkanı, İsmail Sefa Özler milli eğitim bakanı olmuştur.
- 1:07:04Halifelik Kaldırılması ve İnkılaplar
- Halifelik, laik inkılapların önündeki en büyük engel olup, cumhuriyet rejiminde tek bir devlet başkanı olması gerekiyordu.
- 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış ve TBMM'de çıkarılan kanunla halifelik kaldırılmıştır.
- Halifelik kaldırılmasının ardından Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışması önlenmiş, ümmetçilik anlayışı zayıflamış ve daha Türkçü, milliyetçi, ulus devlet anlayışı ortaya çıkmıştır.
- 1:08:38Halifelik Kaldırılmasının Sonrası
- 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılırken, tevhidi tedrisat kanunu çıkarılarak eğitim-öğretim birleştirilmiş ve daha çağdaş hale getirilmiştir.
- Şeriye ve evkaf vekaleti kaldırılmış, dinler kurulunun yerine diyanet İşleri Başkanlığı ve vakıflar genel müdürlüğü kurulmuştur.
- Erkan-ı Harbiye Umumiye Vekaleti kaldırılmış, bunun yerine siyasete karışmayan genelkurmay başkanlığı kurulmuştur.
- 1:09:43Osmanlı Hanedanının Kaldırılması
- Osmanlı hanedanının ülke dışına çıkmasına yönelik bir kanun çıkarılmıştır.
- Eğer hanedan ülkeye gönderilmese, cumhuriyet karşıtları ve şehzadeler etrafında toplanarak cumhuriyete darbe vuracaktı.
- Bugün Osmanlı hanedanı ülkeye gelebiliyor ve herhangi bir sıkıntı yoktur.