Buradasın
Atatürk'ün Cumhuriyet Anlayışı ve Türkiye'nin Modernleşme Süreci
youtube.com/watch?v=PJqMb2VsGlIYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sözcü Ekranları programında sunucu Uğur Dündar'ın konukları Sinan Meydan ve Özlem Gürses ile yaptığı bir röportajdır. Konuklar Atatürk'ün cumhuriyet anlayışı ve Türkiye'nin modernleşme süreci hakkında bilgiler paylaşmaktadır.
- Video, Atatürk'ün "Cumhuriyet fazilettir" sözünün anlamı, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş süreci ve Cumhuriyet'in kuruluşu üzerine odaklanmaktadır. Ayrıca Atatürk döneminde kurulan fabrikalar, sanayi kalkınması, Kurtuluş Savaşı döneminde Mustafa Kemal'in yanında yer alan yurtsever din adamları ve İngiliz yanlısı işbirlikçi din adamları arasındaki farklar ele alınmaktadır.
- Röportajda Amasya Genelgesi'nin önemi, Cumhuriyet'in eşitlik ve fazilet değerleri, Sümerbank'ın 1933 yılında kurduğu tekstil fabrikaları, 1923-1938 yılları arasında kurulan 46 büyük fabrika, 1926'da kurulan uçak fabrikaları ve Karadeniz Gemisi projesi gibi konular detaylı olarak anlatılmaktadır. Program, bir sonraki bölümde yasadışı bahis konusuna değinileceği bilgisiyle sona ermektedir.
- 00:01Atatürk'ün Cumhuriyet Anlayışı
- Atatürk, "Cumhuriyet fazilettir" diyerek cumhuriyetin değerini vurgulamıştır.
- Atatürk'ün bu anlayışını anlamak için Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerine kadar uzanan bir dönüşüm süreci incelenmelidir.
- Atatürk, 1905 yılında Şam'da Cebesoy'a yeni bir Türk devleti kurmaktan söz etmiştir.
- 01:08Osmanlı İmparatorluğu'nun Çöküş Aşaması
- Osmanlı İmparatorluğu'nun 600 yıl sonunda geldiği nokta yıkım ve çöküş aşamasındaydı.
- Devlet kurumları, siyasal sistemi, çağın gerisinde kalan anlayışı, medrese kafası, akıl ve bilimden uzaklaşma, Batı emperyalizmine bağımlılık ve dış borç yükü altında ezilme nedeniyle çökmekteydi.
- Mustafa Kemal, 1905 yılında bu çöküşü durdurulmanın mümkün olmadığının farkındaydı ve gerçekçi bir yaklaşım sergilemiştir.
- 02:30Atatürk'ün Batı Anlayışı ve Mücadele Alanları
- Genç bir kurmay olan Mustafa Kemal, Fransız aydınlanmacı düşünürleri (Jan-Jak, Rousseau, Montesquieu, Diderot) hakkında bilgi sahibiydi ve cumhuriyet fikrini, meşrutiyet fikrini ve Batı'nın dönüşümünü biliyordu.
- İmparatorlukta iki temel mücadele alanı vardı: Batı baskısı altında olan imparatorluk ve vatan için mücadele.
- Atatürk, vatan kavramını Namık Kemal'den etkilenerek kullanarak vatan için mücadele etmek gerektiğini vurgulamıştır.
- 04:50Atatürk'ün Meşrutiyet ve Cumhuriyet Anlayışı
- Atatürk, vatan ve hürriyet için mücadele edeceğini kararlılıkla ifade etmiş ve Şam'da "Vatan ve Hürriyet Cemiyeti" kurmuştur.
- İttihatçılar meşrutiyeti ilan ederek kurtulabileceklerini düşünürken, Atatürk meşrutiyetin yeterli olmadığını fark etmiştir.
- Atatürk, egemenliği kayıtsız şartsız ulusa verecek, millete verecek cumhuriyete gitmeden kurtulamayacağımızı düşünmüştür.
- 06:25Atatürk'ün Farklılığı ve Cumhuriyet Vizyonu
- Atatürk, saraya ve sisteme bağı olmayan, halk çocuğu olarak Manastır'da askeri liseyi okumuş ve çağdaş anlayışı farklı bir perspektiften değerlendirmiştir.
- İttihatçılar ve meşrutiyet neslinin büyük bölümü, padişahın meclisi açması, anayasanın yürürlüğe girmesi ve özgürlüklerin yeniden sağlanmasıyla kurtulabileceklerini düşünürken, Atatürk bunu yeterli görmemiştir.
- Atatürk, hürriyet fikrini cumhuriyet fikrine taşımayı başarmış ve 1919 yılında Samsun'a çıkarken sadece emperyalist işgale karşı ulusal bağımsızlık savaşı değil, aynı zamanda cumhuriyet mücadelesi vermek için de harekete geçmiştir.
- 09:02Mustafa Kemal'in Vizyonu
- Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra perişan halde çıkan Türkiye, 10-13 milyonluk nüfusa sahip, Arap coğrafyasını ve Ortadoğu'yu kaybetmiş, yüzbinlerce şehit vermiş bir durumdaydı.
- Mustafa Kemal'in kafasında egemenliği ulusa vererek bir cumhuriyet inşa edebilme düşüncesi vardı, bu da onu diğer arkadaşlarından ayıran ve Türkiye'yi cumhuriyete götüren vizyondu.
- Mustafa Kemal, 1918'den sonra başlayan işgaller sırasında halkın ilk kez sarayın sultan'ın ağzına bakmadan kendi kaderini kendine eline aldığını fark etti.
- 09:59Halkın Kararlılığı
- İşgaller başladığında saray halka ses çıkarmamalarını, Mondros'a uygun hareket etmelerini söyledi, ancak halk canını, vatanını, namusunu, özgürlüğünü ve bağımsızlığını korumak için silaha sarıldı.
- Halk okuryazar değil, fakir, yoksul, ayağında çarığı yok ve yarıdan fazlası kadınlar oluşturuyordu, ancak kendi kaderini kendi eline alma kararlılığı gösterdi.
- Atatürk'ün farkı, bu halkın gösterdiği kararlılığın karşılığının cumhuriyet olduğunu görebilmesiydi.
- 11:02Amasya Genelgesi
- 1919 yılında Mustafa Kemal Anadolu'ya çıkar çıkmaz ulusal egemenlik ve milli irade vurgusu yaptı.
- 21-22 Haziran 1919 gecesi Amasya'da yayınlanan Amasya Genelgesi'nde, ülke işgal altında olduğu ve İstanbul'daki hükümetin yönetemeyeceği belirtildi.
- Çözüm olarak "milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır" denildi ve yönetim şekli cumhuriyet olarak belirlendi.
- 13:01Cumhuriyetin Fazileti
- Mustafa Kemal Atatürk, saltanatın rezil, sefil insanlar yetiştirirken, cumhuriyetin erdemli, faziletli insanlar yetiştirildiğini belirtmiştir.
- Cumhuriyetin en büyük kazanımlarından biri, etnik köken, mezhep ve inanç bakmadan yurttaş olarak eşitlemesi olmuştur.
- 1924 Anayasası'nın 88. maddesinde "etnik kökenine ve inancına bakılmaksızın yurttaşlık olarak Türk milletiyiz" denilmiştir.
- 14:33Cumhuriyetin İlk Yılları
- Cumhuriyet'in ilk yıllarında çimento, tuğla, demir, kiremit ve fabrika yoktu, sadece kum ve işçi (amele) vardı.
- Kiremit yurt dışından geliyordu, şeker ve çay yoktu, tekstil ürünleri ve kumaş yeterli fabrika yoktu.
- İsmet Paşa Sakarya Meydan Muharebesi'nden önce çarık ve üniforma istemiş, dönemin maliye bakanı bunları sağlamanın çok zor olduğunu ifade etmişti.
- 16:25Sümerbank ve Fabrika Kurma
- Cumhuriyet'in ilk yıllarında Sümerbank 1933 yılında kurulmuş ve üç tane dev tekstil fabrikası kurmuştur.
- 1935'te Sümerbank, Sovyetlerden 16 milyon kredi (8 milyon Amerikan doları) almış, bu tarihin en iyi kredi anlaşmasıydı.
- Bu krediyle Kayseri Best Fabrikası kurulmuş, kalan parayla Nazilli'de basma fabrikası 1937 yılında Atatürk tarafından açılmıştır.
- 18:07Cumhuriyet'in Kalkınma Hamlesi
- Cumhuriyet'in kalkınma sürecinde 1933 yılından itibaren kurulan büyük fabrikalar ve özel teşebbüsün kurduğu sayısız fabrika önemli rol oynamıştır.
- Cumhuriyet, kiremit yokluğunda kendi işçisini, mühendisini ve mimarını yetiştirmiş, yurt dışına öğrenci göndermiş ve Sovyet ve Almanya'dan uzmanlar çağırarak bu birikimi oluşturmuştur.
- Milli varlıkların satılması ve Cumhuriyet'in dikili ağaçlarının kesilmesi gelecek kuşaklar için büyük bir travma olarak görülüyor.
- 19:27Atatürk'ün Sosyal Fabrikaları
- Nazilli Sümerbak Basma Fabrikası, sosyokültürel özelliklerini inceleyen bir master tezi konusu olup, aynı zamanda okul, kreş, hastane, tiyatro, sinema ve kültür merkezi olarak hizmet vermiştir.
- Atatürk'ün bütün fabrikaları sosyal fabrikadır ve bugün Nazilli'deki Sümerbak Basma Fabrikası çürümeye terk edilmiş durumdadır.
- Bu birikimi yok etmemek, dönüştürmek ve korumak gerekmektedir.
- 20:03Cumhuriyet'in Fabrika Açılımları
- 1923'te Cumhuriyet ilan edilirken Türkiye buğdayı dışarıdan alırken, sadece üç yıl sonra 1926 yılında üç fabrika açılmıştır.
- 1926 yılında Alpullu'da şeker fabrikası, Uşak'ta şeker fabrikası ve Kayseri'de Alman Junkers firmasıyla birlikte uçak fabrikası açılmıştır.
- 1942 yılında Etimesgut uçak fabrikası açılmış, Ankara'da Türk Hava Kurumu uçak motoru fabrikası ve rüzgar tüneli açılmıştır.
- 22:02Atatürk'e Yönelik Haksızlıklar
- Atatürk'e karşı iddia edilen suçlar say say bitmiyor ve hepsi maddi suçlardır.
- Cumhuriyetin faziletiyle çelişen bu durum, "Cumhuriyetin ahlakı nerede?" sorusunu gündeme getirmektedir.
- Son yıllarda Atatürk'e haksızlık yapılıyor, yalanlar ve yanlış bilgiler yayılıyor, Diyanet İşleri'nin halef selef başkanlarının ve yönetimlerinin Atatürk'e olan nankörlüğü ve vefasızlığı millet tarafından tepki görüyor.
- 23:41Kurtuluş Savaşı'nda Din Adamları
- Kurtuluş Savaşı'nda bir tarafta Mustafa Kemal'in yanında konumlanan kuvvacı din adamları, diğer tarafta idam fermanı çıkaran şeyhülislamlar vardır.
- Atatürk dönemindeki Diyanet İşleri Başkanlığı yapan Rıfat Börekçi, Ankara'ya gittiğinde Mustafa Kemal'e para sıkıntısı çekerken, kendi kefen parası ve eşinin kefen parasını da katarak para vermiştir.
- Milli Mücadele'ye destek olan yurtsever din adamları arasında Denizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi, Amasya Müftüsü Abdurrahman Kamil Efendi ve sayısız kuvvacı din adamı bulunmaktadır.
- 25:50İşbirlikçi Din Adamları
- İstanbul'da saray hükümetinin politikalarını benimsemiş, İngilizlere yaranma politikası izleyen işbirlikçi sözde din adamları vardır.
- Mustafa Sabri, İngiliz uçaklarından atılan fetvalarla Kuvayi Milliyecilerin katli gerektiğini söylemiştir.
- Teali İslam Cemiyeti'nin yönetici kadrosunda Mustafa Sabri ve İskilipli Atıf, Mustafa Kemal'in ve Kuvayi Milliyecilerin öldürülmelerini isteyen bildiriler hazırlamışlardır.
- 26:36Fetvalar ve İsyanlar
- Damat Ferit Hükümeti'nin isteğiyle Vahdettin'in onayladığı, Mustafa Sabri tarafından hazırlanan fetva, 11 Nisan 1920'de Mustafa Kemal ve arkadaşlarının katli vaciptir şeklinde yayınlanmıştır.
- Bu fetvalar Anadolu'da halka okunmuş, uçaklardan Anadolu'ya atılmış ve halk meydanlara toplanmıştır.
- Anadolu'nun dört bir yanında isyanlar çıkmış, Bolu'da, Gerede'de, Hendek'te, Adapazarı'nda, Konya'da ve Ankara Beypazarı yakınına kadar isyancılar gelmiştir.
- 28:36Diyanet İşleri Başkanı'nın Atatürk Hakkındaki Yanlış Bilgisi
- Konuşmacı, geçmişte Sözcü gazetesinde Diyanet İşleri Başkanı'nın Atatürk'ün hutbelerde adının alınmasını yasakladığını iddia ettiğini ve bunun tarihsel bir çarpıtması olduğunu belirtiyor.
- Diyanet İşleri Başkanı'nın gösterdiği belgede "isim zikredilmeksizin hutbe verilecek" ifadesi, halifeliğin kaldırılmasından sonra halifenin isminin zikredilmemesi gerektiğini gösteriyor.
- Konuşmacı, Diyanet İşleri Başkanı'nın bu tarihi belgeyi çarpıtması doğru olmadığını ve kendisinin Sözcü gazetesinde tam sayfayla yanıt verdiğini, ancak Diyanet İşleri Başkanı'nın özür dilemediğini belirtiyor.
- 29:59Diyanet İşleri Başkanı'nın Atatürk'ü Anması Gerekliliği
- Konuşmacı, Diyanet İşleri Başkanı'nın en fazla ismini anması gereken kişinin Mustafa Kemal Atatürk olduğunu, çünkü o makamı kurucusu olarak alması gerektiğini vurguluyor.
- İslam dinindeki cuma namazının gerçek anlamıyla kılınabilmesi için bağımsız bir ülkeye ihtiyaç olduğu, bağımsızlık yoksa sürekli cihat etmek gerektiği için cuma namazını terk etmek zorunda kalınacağı belirtiliyor.
- Bağımsızlığı veren ve en değerli namaz olan cuma namazını kılmayı sağlayan bir lideri anmamak içten bile olmadığı ifade ediliyor.
- 30:57Karadeniz Vapur Projesi
- 1926'da kurulan fabrikalardan bahsedilirken, Cumhuriyet'in gereksinim dışında bir vizyonu olduğu ve Karadeniz Vapur Projesi'nin bu vizyonun bir parçası olduğu belirtiliyor.
- Karadeniz Vapur Projesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin bütün faziletlerini sığdırdığı büyük bir tanıtım projesi olarak tanımlanıyor.
- Vapurda Türk mutfağının, kadınların giyim tarzının, yeni modanın ve Türk'e dair her şeyin bir araya getirildiği, tüm dünyayı dolaşan bir PR projesi olduğu vurgulanıyor.
- 32:29Karadeniz Vapur Projesi'nin İçeriği ve Amacı
- Karadeniz Vapur Projesi, seyyar bir sergi olarak tanımlanıyor ve Atatürk'ün isteğiyle genç Cumhuriyeti Avrupa'ya tanıtacak bir vapur olarak İstanbul'dan yola çıkıyor.
- Vapurda tarım ürünlerinin yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, modern Türkiye'nin yeni yüzü kadınlar, dil bilen genç kızlar ve erkekler bulunuyor.
- Vapurda tiftik keçisinin yününden keçi, Türkiye'de yetişen tarım ürünlerinden ticaret ürünlerine kadar yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin çağdaş yönünü ortaya koyan yenilikler sergileniyor.
- 33:28Karadeniz Vapur Projesi'nin Vizyonu ve Etkileri
- Karadeniz Vapur Projesi, dünya çapında bir tanıtım sergisi olarak tanımlanıyor ve Mustafa Kemal Paşa'nın Yalova'da son kontrolünü yaptıktan sonra Avrupa limanlarını dolaşmaya başlıyor.
- Serginin amacı hem genç Türkiye'yi hem de modern Türkiye'yi Batıya tanıtmak, ayrıca Türkiye'nin ihraç ürünlerini tanıtmak ve ticari anlaşmalar yapmak.
- Vapurda İş Bankası şubesi bulunuyor ve alışverişler yapılacak, anlaşmalar imzalanacak, böylece Cumhuriyet bu vizyonun eseri olarak dişiyle tırnağıyla kurulmuş oluyor.