Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Atatürk İlkeleri ve İnkılapları dersinin ekonomi alanını anlatan eğitim içeriğidir. Videoda öğretmen ve Mehmet adlı bir öğrenci arasında diyaloglar geçmektedir.
- Video, Atatürk dönemindeki ekonomik gelişmeleri kronolojik olarak ele almaktadır. İzmir İktisat Kongresi, Misak-ı İktisadi, tarım ve ticaret alanındaki reformlar, açılan bankalar (Sanayi ve Maden Bankası, Sümerbank, Merkez Bankası, Halk Bankası, Denizbank, Etibank, İller Bankası), birinci ve ikinci beş yıllık kalkınma planları ve devletçilik ilkesi detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Atatürk'ün ilkeleri (cumhuriyetçilik, laiklik, halkçılık, milliyetçilik, devletçilik ve inkılapçılık) ve bunların özellikleri açıklanmaktadır. Öğretmen, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini ve çözüm stratejilerini paylaşarak, öğrencilerin konuyu daha iyi anlamaları için ders notlarını baştan sona okumalarını tavsiye etmektedir.
- 00:03Atatürk İlkeleri ve İnkılapları - Ekonomi Alanı
- Atatürk ilkeleri ve inkılapları konusunda ekonomi alanında beş ilke ele alınacak.
- Osmanlı Devleti 1881'de Dîvân-ı Maliye kurulmuş, herkese kapitülasyon veren ve borçlu bir devletti.
- 17 Şubat 1923'te Kazım Karabekir başkanlığında İzmir İktisat Kongresi (Türkiye İktisat Kongresi) düzenlenmiştir.
- 01:09İzmir İktisat Kongresi ve Misak-ı İktisadi
- Kongrede 1135 delege katılmış, çiftçi, tüccar, sanayici, işçi, işveren ve patron gibi çeşitli kesimler temsil edilmiştir.
- Mustafa Kemal, siyasi zaferlerin ekonomik zaferlerle taçlandırılmazsa az zamanda söneceğini belirtmiştir.
- Kongrede alınan kararlar "Misak-ı İktisadi" olarak adlandırılmış, ekonomik programımızı belirlemiştir.
- 02:45Misak-ı İktisadi'nin İçeriği
- Anonim şirketler kurulması, tarımda ilerleme sağlanması ve aşar vergisinin yakın zamanda kaldırılması kararlaştırılmıştır.
- Yerli hammaddelerden üretim tesisi kurulması ve topraksız çiftcilere toprak dağıtılması planlanmıştır.
- Milli bankaların kurulması, Ziraat Bankası'nın kredilerinin yükseltilmesi ve özel bankaların teşvik edilmesi belirlenmiştir.
- 03:56Ekonomik Gelişmeler
- Demiryollarının millileştirilmesi ve yeni demiryollarının yapılması kararlaştırılmıştır.
- Gümrük tarifelerinin değiştirilmesi ve Türk parasının değerinin korunması hedeflenmiştir.
- İzmir İktisat Kongresi'nde alınan kararlar Misak-ı İktisadi olarak bilinmektedir.
- 05:20Tarım Alanındaki Gelişmeler
- Aşar vergisinin (normalde %10, savaş zamanları %4) tarım alanında yapılan gelişmeler sayesinde kaldırılması kararlaştırılmıştır.
- Ziraat Bankası'nın kredileri yükseltilmiş, tohum ıslah istasyonları, fisko birlikleri ve toprak mahsulleri ofisi kurulmuştur.
- Ziraat fakülteleri oluşturulmuş, tarımda makineleşmeye doğru gidilmiştir.
- 07:38Ticaret Alanındaki Gelişmeler
- İş Bankası kurulmuş, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk özel bankası olmuştur.
- Osmanlı Devleti'nin vermiş olduğu kapitülasyonlardan dolayı limanlarda gemi, yolcu ve yük taşıma hakları yabancı şirketlere verilmişti.
- 1926 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk, limanlardaki gemi ve yolcu taşıma hakkını sadece Türk şirketlerine veren Kabotaj Kanunu çıkarmıştır.
- 09:45Atatürk Döneminde Bankalar
- Ziraat Bankası Osmanlı Devleti'nden kalan, Vakıfbank ise Adnan Menderes döneminde açılan bir bankadır.
- 1925'te kurulan Sanayi ve Maden Bankası, 1933'te Sümerbank'a dönüşmüştür.
- Atatürk döneminde Merkez Bankası kurulmuş, uluslararası para birimleriyle rekabet yapabilme ve Türk parasının değerini koruyabilmek amacıyla kurulmuştur.
- 11:50Atatürk Döneminde Kurulan Diğer Bankalar
- Atatürk zamanında esnaflara kredi verebilmek amacıyla Halk Bankası, denizciliğin gelişmesi için Denizbank açılmıştır.
- Sanayi ve madenlerin işletilmesi için Etibank, illere gönderilen parayı dağıtan Iller Bankası (bugün İBANK) açılmıştır.
- Yetim emlak ve eytam bankası da Atatürk döneminde kurulmuş önemli bankalardan biridir.
- 13:21Sanayi Teşvikleri
- 1923'te toplanan İzmir İktisat Kongresi'nde karma ekonomik model denilse de aslında liberalizm kabul edilmiştir.
- 1927'de çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu, sanayiciyi teşvik etmek için arazi kiralık veya hibe edilmesi, fabrika çatısı ve duvarlarının devlet tarafından yapılması gibi imkanlar sunmuştur.
- Bu kanun uygulanamamıştır çünkü millette yeterli sermaye yoktu, 1929'da dünya ekonomik krizi yaşanmış ve mesleki yeterliliğe sahip insanlar az sayıdaydı.
- 16:09Devletçilik İlkesi
- Teşvik-i Sanayi Kanunu uygulanamaması sonrası, devlet özel sektörün yapamadığı yatırımları kendisinin yapması ilkesine geçmiştir.
- Devletçilik, özel sektörün yapamadığı yatırımları devletin yapması anlamına gelen bir ekonomik modeldir.
- Sınavlarda Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun devletçilik veya halkçılık olarak farklı şekillerde verildiği belirtilmiştir.
- 17:51Atatürk Dönemi Dış Politikası ve Ekonomik Kalkınma
- Atatürk döneminde Fransa'ya olan borçların taksit tutarları uzatılmış ve yeniden müzakereler yapılmıştır.
- 1929 Dünya Kapan Perşembe olayından sonra, insanlar paralarını tuttuğu için bir kalkınma planı hazırlanmıştır.
- 1933-1938 yılları arasında uygulanmaya başlanan birinci beş yıllık sanayi planı, İzmir İktisat Kongresi'nin kararlarının devlet eliyle uygulanmasıdır.
- 18:47Devletçilik Politikası ve Sanayi Gelişimi
- Sovyet Rusya'nın desteğiyle devletçilik politikasına geçilmiş, tütün, bes, cam, hava gazı, maske, ayakkabı ve deri fabrikaları devlet tarafından açılmıştır.
- Birinci beş yıllık kalkınma planı 1933'te kanun olarak çıkarılmış ve 1934'te uygulanmaya başlanmıştır.
- 1938-1943 yılları arasında ikinci beş yıllık kalkınma planı hazırlanmış ancak II. Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamamıştır.
- 20:24Devletçilik İlkesinin Uygulanması
- Devletçilik ilkesinin altına MTA'nın (Maden Tetkik Arama) kurulması, Demir Çelik Fabrikası'nın açılması ve ulusal bankaların kurulması yazılmıştır.
- Çubuk Barajı'nın yapılması da devletçilik ilkesinin bir örneğidir.
- Tarım alanında İzmir İktisat Kongresi'nin Misak-ı İktisadi kararları uygulanmış ve aşar vergisi kaldırılmıştır.
- 21:56Ekonomik ve Bankacılık Alanındaki Gelişmeler
- 1924'te Türkiye'nin ilk bankası olan İş Bankası kurulmuştur.
- 1926'da kabotaj kanunu çıkarılarak Türk karasularında yük ve yolcu taşıma sadece Türk şirketlerine bırakılmıştır.
- 1925'te kurulan Sanayi ve Maden Bankası 1933'te Sümerbank'a dönüştürülmüştür.
- 23:35Cumhuriyetçilik ve Laiklik İlkesi
- Cumhuriyetçilik ilkesine kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi, çok partili hayata geçiş denemeleri ve Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulması yazılmıştır.
- Laiklik ilkesine şeriat mahkemelerinin kapatılması, şeyhülislamlık makamının kaldırılması ve tekke, zaviye, türbelerin kapatılması yazılmıştır.
- Halkçılık ilkesine kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi, medeni kanunun kabulü ve halkevleri açılması yazılmıştır.
- 25:55Milliyetçilik İlkesi
- Milliyetçilik ilkesine Misak-ı İktisadi kararları, Türk Parasını Koruma Kanunu ve demiryolları millileştirilmesi yazılmıştır.
- Türkçeleştirme hareketi kapsamında Türkçeleştirme Encümeni kurulmuş ve Türkçeleştirme yasası çıkarılmıştır.
- Devletçilik ilkesine birinci ve ikinci beş yıllık sanayi planlarının hazırlanması, devlet bankalarının kurulması ve uluslararası rakamların kullanılmaya başlanması yazılmıştır.
- 27:35Atatürk İlkeleri ve İnkılapları
- Öğrencilerden Atatürk İlkeleri ve İnkılapları konusunu içeren 19-20 sayfalık video ders notunu baştan sona okumaları isteniyor.
- Sınavlarda Atatürk'ün sözleri veya kanunları verilip, hangi ilkelerle ilişkili olduğu sorulacağı belirtiliyor.
- Cumhuriyetin ilkeleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması ve Erkan-ı Harbiye Umum Vekaletinin kaldırılması önemli olarak vurgulanıyor.
- 28:53İnkılapların İlkelere İlişkisi
- Kadınlara seçme-seçilme hakkı verilmesi hem cumhuriyetçilik hem de halkçılık ilkesine bağlı olarak gerçekleşmiştir.
- Laiklik ilkesiyle ilgili soruların sık gelme ihtimali yüksek olduğu belirtiliyor.
- Medeni Kanun'un laikleşme yönü, eski İslam hukukunun yerine İsviçre Medeni Hukukunun getirilmesi ve okullardaki dini işaretlerin kaldırılması gibi konularla ilgili soruların çıkabileceği vurgulanıyor.
- 29:38İnkılapların İlkelere Bağlı Olduğu Alanlar
- Medeni Kanun'un halkçılık yönü, soyadı kanunu, ünvan ve lakapların kaldırılması gibi konular halkçılık ilkesine bağlı olarak gerçekleşmiştir.
- Tevhid Tesisat Kanunu, Türk Tarih Kurumu'nun açılması, Türk Dil Kurumu'nun açılması ve kabotaj kanunu gibi konular milliyetçilik ilkesine bağlı olarak gerçekleşmiştir.
- İktisat Kongresi'nin İzmir'de yapılması, Teşkilat-ı Sanayi Kanunu ve beş yıllık kalkınma planları devletçilik ilkesine bağlı olarak gerçekleşmiştir.
- 31:35İnkılapların Kronolojisi
- İnkılapların tarihlerini hatırlamak için bir şifre belirlenmiş: İnkılapların isimlerinin harf sayısını sayarak tarihlerini tahmin etmek mümkün.
- Saltanatın kaldırılması 1922 yılında gerçekleşmiş, Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim 1923'te gerçekleşmiştir.
- 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılması, Tevhid Tesisat, Şeriye-Evakaf ve Erkan-ı Harbiye Umum Vekaletinin kaldırılması gibi dört inkılap gerçekleşmiştir.
- 33:16Önemli Tarihler ve Kronoloji
- Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması 1925 yılında gerçekleşmiştir.
- Miladi takvimin kabul edilmesi 1925'te, uygulanması ise 1 Ocak 1926'da başlamıştır.
- Türk Tarih Kurumu'nun açılması Türk Dil Kurumu'ndan önce gerçekleşmiş, bu tarihler 1931 ve 1932'dir.
- 36:39Dersin Sonu ve Öneriler
- Öğrencilerden video ders notundan ve Haritalarla Tarih kitabından Atatürk İlkeleri ve İnkılapları konusunu baştan sona okumaları isteniyor.
- Konuyu okuduktan sonra soru çözümüne geçilmeli, direkt soru çözümüne geçilmemeli.
- Sınavda ve soru çözümü videosunda bu bilgilerin kullanılacağı belirtiliyor.