Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci ve yardımcı eğitmenlerin (Mehmet ve Günay) sunduğu, Atatürk İlkeleri ve İnkılapları konulu kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitmenler, tahtayla destekli bir şekilde konuyu anlatmakta ve öğrencilere hitap etmektedir.
- Video, Atatürk'ün altı ilkesini (cumhuriyetçilik, laiklik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık) ve bunların ilgili inkılaplarla nasıl eşleştirildiğini kronolojik olarak ele almaktadır. Osmanlı Devleti'nin son döneminden başlayarak, 1922'de saltanatın kaldırılması, 1924'te halifeliğin kaldırılması, 1928'de anayasanın değişiklikleri ve medeni kanunun kabulü gibi önemli tarihsel süreçler detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Video, KPSS sınavına hazırlanan öğrenciler için önemli bilgiler içermekte ve sınavlarda çıkabilecek sorulara yönelik ipuçları vermektedir. Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecindeki yönetim sistemleri, önemli siyasi gelişmeler ve Atatürk İlkeleri ile inkılapların nasıl ilişkilendirildiği örnek sorular üzerinden açıklanmaktadır.
- Atatürk İlkeleri ve İnkılapları Tanıtımı
- Ders, Atatürk ilkeleri ve inkılapları konusunu ele alıyor.
- Öğrencilerden bir A4 kağıdına ilkeleri (cumhuriyetçilik, laiklik, milliyetçilik, inkılapçılık) ve anahtar kelimeleri yazmaları isteniyor.
- Dersin amacı, Atatürk'ün inkılaplarını ilkeleriyle eşleştirmeyi öğretmektir.
- 01:56Atatürk'ün Altı İlkesi
- Mustafa Kemal'in altı ilkesi vardır: devletçilik (ekonomi), inkılapçılık (yenileşme), milliyetçilik, halkçılık, laiklik ve cumhuriyetçilik.
- Laiklik, dinin devletten, toplumdan ve sosyal hayattan ayrılmasıdır.
- Cumhuriyetçilik, yönetilen rejimimizdir ve demokrasi veya ulus egemenliği demektir.
- 02:52Atatürk İlkelerinin Anayasaya Dahil Edilmesi
- Atatürk ilkeleri 1937 yılında 1924 anayasasına dahil edilmiştir.
- 1924 anayasası 1961'e kadar yürürlükteydi.
- Günümüzde anayasada yapılan değişiklikler, örneğin 1982 anayasası 2008 değişikliği şeklinde ifade edilir.
- 05:01Atatürk İnkılaplarının Kategorileri
- Atatürk inkılapları beş kısma ayrılır: siyasi, hukuki, sosyal, eğitim ve ekonomi alanlarında yapılan inkılaplar.
- 1923-1938 yılları arasında yapılan inkılaplar, 1923'ten önce de bazı gelişmeler olmuştur.
- TBMM'nin 1920'de açılması cumhuriyetçilik, halkçılık ve milliyetçilik ilkelerini birlikte yansıtmaktadır.
- 06:01Cumhuriyetçilik İlkesi
- Cumhuriyetçilik, ulus egemenliği demektir ve ulusun kendi kendini yönetmesidir.
- Cumhuriyet rejiminde önemli unsurlar: halkın seçme seçilme hakkı, meclis, siyasi partiler ve oy verme imkanıdır.
- TBMM'nin açılması cumhuriyetçilik ilkesini yansıtmaktadır.
- 07:03Milliyetçilik İlkesi
- Bir kanunun, yasanın önünde "Türk" kelimesi varsa milliyetçilik ilkesini yansıtmaktadır.
- Örneğin "Türk parasını koruma kanunu" ve "Türk tarih kurumunun açılması" milliyetçilik ilkesini yansıtmaktadır.
- TBMM'nin açılması hem milliyetçilik hem de halkçılık ilkelerini birlikte yansıtmaktadır.
- 07:36Saltanatın Kaldırılması
- 1 Kasım 1922 tarihinde Mustafa Kemal, Lozan'a tek başına gitmek için saltanatı kaldırmıştır.
- Saltanat, Osmanlı Devleti'nde başa geçme usulüdür ve Osman'ın oğlu, Orhan'ın oğlu şeklinde devam etmiştir.
- Vahdettin, 1517'de Yavuz Sultan Selim'in halifeliğini kendi üzerine almıştır ve hem İslam dünyasının dini lideri hem de Osmanlı Devleti'nin hükümet başkanı olmuştur.
- 09:33Osmanlı Devleti'nin Sonu ve Saltanatın Kaldırılması
- Osmanlı Devleti'nin devam etmesi için Vahdettin'in oğullarından birinin devam etmesi gerekir çünkü sülale kanunu, Osmanlı Devleti'nin Osmanoğulları sülalesinden gelen en büyük erkek evlat tarafından yönetilmesini gerektirir.
- 1922'de saltanatın kaldırılması, babadan oğula geçişin yasaklanması anlamına gelir ve bu durum Osmanlı Devleti'nin resmi olarak sona ermesine neden olur.
- Saltanatın kaldırılması, padişahın devlet başkanlığı görevine son vermesi anlamına gelir ve sadece halife olarak kalması, dinin devlet işlerinden ayrılması anlamına gelir.
- 11:04Laiklik ve Cumhuriyetçilik
- Saltanatın kaldırılmasıyla laiklik yolunda ilk adım atılmış olur çünkü laiklik, dinin devlet, toplum ve hukuk alanından kendini çıkarması demektir.
- Vahdettin halife olarak giderse, İslam dünyasının lideri olarak diğer ülkelere gidip Mustafa Kemal'i samsun'a gönderdiğini ve saltanatı kaldırarak devletine son verdiğini söyleyebilirdi.
- Bu durum üzerine yeni bir halife seçildi ve son halife Vahdettin değil Abdülmecid oldu.
- 12:12Rejim Sorunu ve Meclis Hükümeti
- Saltanatın kaldırılması, tek kişi egemenliğine son vererek çok kişinin egemen olduğu sisteme geçiş anlamına gelir ve bu durum cumhuriyetçiliğe girmeyi sağlar.
- Saltanatın kaldırılması, devlet başkanlığı ve rejim sorunlarını ortaya çıkarmıştır.
- TBMM açılırken cumhuriyet ilan edileceği belirtilmemiş, sadece "ulus egemenliği" ve "milli irade" kelimeleri kullanılmıştır.
- 14:49Meclis Hükümeti Sistemi
- İlk TBMM 23 Nisan 1920'de açıldı ve bir gün sonra 24 Nisan 1920'de hükümet kurma kararı alındı.
- Savaş zamanında daha hızlı kararlar alabilmek için meclis hükümeti sistemi belirlendi.
- Mustafa Kemal hem meclis başkanı hem de kurulan hükümetin doğal başkanı olarak seçildi.
- 15:50İlk Hükümet Sistemi
- İlk kurulan hükümete "İcra Vekilleri Heyeti" denilmekte ve başkanı doğrudan Meclis Başkanı Mustafa Kemal'dir.
- 1921'de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile Meclis Başkanı ve İcra Vekilleri Heyeti başkanı ayrı kişiler olarak belirlenmiştir.
- 1921'den sonra ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci İcra Vekilleri Heyetleri kurulmuştur.
- 17:04İcra Vekilleri Heyeti Başkanları
- İkinci İcra Vekilleri Heyeti başkanı Fevzi Çakmak'dır ve bu görevi iki defa üst üste yapmıştır.
- Üçüncü İcra Vekilleri Heyeti başkanı Rauf Orbay'dır.
- Dördüncü İcra Vekilleri Heyeti başkanlığı Ali Fethi Okyar'a verilmiştir.
- 17:32Hükümet Bunalımı
- Ali Fethi Okyar, beşinci İcra Vekilleri Heyeti başkanı olarak hükümet kurmaya çalışmıştır.
- Bakanlar tek tek oylama ile seçiliyordu ve bu sistemde bakan olmak isteyen az sayıda kişiler nedeniyle hükümet kurulamamıştır.
- Ali Fethi Okyar, hükümet kurulamaması nedeniyle istifa etmiştir.
- 19:24Cumhuriyetin İlanı
- 28 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edilmiş ve Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı olmuştur.
- İlk hükümeti kurma görevi İsmet İnönü'ye verilmiştir.
- Cumhuriyetin ilanından sonraki ilk Meclis Başkanı Ali Fethi Okyar olmuştur.
- 20:43Meclis Hükümet Sisteminin Sonu
- Cumhuriyetin ilanı ile Meclis Hükümet Sistemi rafa kaldırılmış ve yerine Kabine Sistemi getirilmiştir.
- Kabine Sistemi'nde hükümeti kurmakla görevlendirilen kişi bakanları tek tek seçmek zorunda değildir.
- Bakan olmak için milletvekili olma şartı kaldırılmış, bakanların seçimi daha esnek hale gelmiştir.
- 24:37Halifeliğin Kaldırılması
- Cumhuriyet ilan edildikten sonra saltanat kaldırıldı ve Abdülmecid Efendi halife seçildi.
- Abdülmecid Efendi, elçi kabulünde bulunmaya başladı, Eyüp Sultan türbesinde kılıç kuşanacağını söyledi ve maaşına zam istedi.
- Mustafa Kemal halifeliği kaldırma düşüncesi olsa da bunun ortamı henüz hazır değildi.
- 25:21Halifeliğin Kaldırılması Süreci
- Bir tarafta cumhurbaşkanı vardı, diğer tarafta saltanatı kaldırmasıyla beraber saltanat taraftarları halifenin etrafında birleşmeye başladı.
- Mustafa Kemal'in gazetelere verdiği mülakatlarda halifeliği kaldırma düşüncesi belirtildiğinde, Hindistan'dan gelen tehdit mektubu halifeliğin kaldırılmasını zorunlu kıldı.
- 3 Mart 1924 tarihinde Mebus Şehzade Efendi halifeliğin kaldırılması teklifini verdi.
- 27:44Halifeliğin Kaldırılması Sonrası
- Halifeliğin kaldırılmasıyla çift başlık ortadan kalktı ve cumhuriyet rejimi güçlendi.
- İslamcilik politikası tamamen bitti ve İslamcı kişiler ağırlıklı olarak milliyetçiliğe dönmeye başladı.
- Halifelik kaldırılmasıyla inkılapların yapılmasının önündeki tüm engeller kaldırılmış oldu.
- 29:18Halifeliğin Kaldırılması ve Üçlü Öncül
- Halifeliğin kaldırılması, cumhurbaşkanlığı makamını güçlendirdiğinden cumhuriyetçiliğe, din ve devlet işlerini birbirinden ayırdığından laikliğe, İslamcı kişilerin Türkçülük yapısına büründüğünden milliyetçiliğe ilişkilidir.
- 1924 yılında halifeliğin kaldırılması, Türkiye'de Türkçülük anlayışının güçlenmesine yol açtı.
- 30:50Diğer İnkılaplar
- Tevhidi Tedrisat Kanunu, eğitim-öğretimde birleştirme anlamına gelir.
- Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılmasıyla dinle devlet işleri birbirinden ayrıldı ve laikliğe uygun bir yapı oluşturuldu.
- Erkan-ı Harbiye Umum Vekaleti kaldırılarak Genelkurmay ve Milli Savunma Bakanlığı ayrı kuruldu, ordunun siyasete karışması engellendi.
- 33:24Asker ve Siyaset Arasındaki Ayrım
- Ordu siyasetten ayrılmak için subay vekil uygulamasına son verilmiştir, bu sayede askerler aynı anda hem subay hem de milletvekili olamaz hale gelmiştir.
- Mustafa Kemal, subay vekil uygulamasına son vererek askerlerin siyasette etkin rol oynamasını engellemiştir; Fevzi Çakmak askerlik mesleğini sürdürürken, Kazım Karabekir askerliğini terk edip milletvekili olarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurmuştur.
- Erkan-ı Harbiye Umum Vekaleti'nin ikiye ayrılmasıyla ordu siyasetten ve devlet işlerinden ayrılmış, böylece TBMM milletvekilleri daha rahat karar verebilmiş ve parlamenter sistem güçlenmiştir.
- 36:02Genelkurmay Başkanı
- Cumhuriyetin ilanından sonra ilk Genelkurmay Başkanı İsmet İnönü'dü, ancak Cumhuriyet'in ilanından sonra kurulan ilk Genelkurmay Başkanlığı'na Fevzi Çakmak gelmiştir.
- Fevzi Çakmak, 1924'ten 1944'e kadar Genelkurmay Başkanlığı görevini sürdürmüş, bu süre içinde Mustafa Kemal'in vefatı da olmuştur.
- Fevzi Çakmak, 1914 Dünya Savaşı başlangıcında da Genelkurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.
- 37:333 Mart 1924'teki Gelişmeler
- 3 Mart 1924'te dört önemli gelişme yaşanmıştır: halifelik kaldırıldı, eğitim alanında Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi, Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı, Erkan-ı Harbiye Umum Vekaleti kaldırıldı.
- Aynı gün Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına çıkarılmasına karar verilmiştir.
- Bu gelişmeler siyasi alanda yapılan inkılaplardır, ancak Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması aynı zamanda hukuk alanında yapılan bir inkılaba da girmektedir çünkü şeriye mahkemeleri kapatılmıştır.
- 42:05Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar
- Hukuk alanında yapılan en büyük inkılaplardan biri 24 Anayasası'dır.
- 21 Anayasası savaş zamanı hazırlandığından kısa, özlü ve yumuşak bir anayasa olup, güçler birliği ve laiklik prensiplerini içermemektedir.
- 42:291924 Anayasası ve Laiklik
- 1924 tarihinde kabul edilen yeni anayasa, 1961 yılına kadar yürürlükte kaldı ve bu süreçte çeşitli değişiklikler geçirdi.
- 1928 yılında anayasanın "Devletin dini İslam'dır" ifadesinin kaldırılması, laiklik ilkesini güçlendirmiştir.
- Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili yeminlerinden "Vallahi" kelimesinin çıkarılması da laiklik ilkesine uygun bir değişikliktir.
- 45:01Seçim Yaşı ve Cumhuriyetçilik
- 1937 yılında anayasaya eklenen ilkeler, zaman zaman değişikliğe uğramıştır.
- Seçim yaşının 18'den 22'ye çıkarılması, oy kullanan sayısını azaltarak cumhuriyetçiliği zayıflatmıştır.
- Seçim yaşının 22'den 18'e düşürülmesi ise cumhuriyetin ilkelerini güçlendirmiştir.
- 46:49Türk Medeni Kanunu
- Meclle'nin yerine İsviçre'nin medeni kanunundan esinlenerek Türk Medeni Kanunu kabul edilmiştir.
- Türk Medeni Kanunu, kadınlara miras payı, eşit şahitlik, boşanma hakkı, çocuk velayeti ve istenilen mesleğe girmeye hakkı gibi sosyal haklar vermiştir.
- Türk Medeni Kanunu'nun kabulü, milliyetçilik ve halkçılık ilkelerini temsil etmektedir.
- 49:54İnkılapçılık Kavramı
- İnkılapçılık, eski bir şeyi yerinden komple köklüce çıkartıp yerine o dönemin modern şeyleri kurmaktır.
- Medeni kanunun getirilmesi inkılapçılıktır çünkü Mecelle'nin yerine gelmesi anlamına gelir.
- Devletçilik, ekonomik bir model olduğu için bu konuda yer almayacaktır.
- 51:46Kadınlara Verilen Siyasal Haklar
- Medeni kanun kadına siyasal haklar vermemiştir, bu haklar ileriki bir zamanda verilmiştir.
- Kadınlara verilen siyasal haklar (BMW) sırasıyla: 1930 belediye seçimlerine katılabilme, 1933 muhtarlık, 1934 milletvekili seçme-seçilmeme.
- İlk kadın belediye başkanı 1930'da Artvin'in Yusufeli ilçesi Ersiz kasabasında seçilmiştir.
- İlk kadın muhtar 1933'te Aydın Çine ilçesi Karpuzu nahiyesinden seçilen Gül Esin'dir.
- 1935 genel seçimlerinde 17 kadın (bazı kaynaklara göre 18) aynı anda milletvekili seçilmiş, bu nedenle "ilk kadın milletvekili" diye bir şey yoktur.
- 54:10İnkılaplar ve İlke İlişkileri
- Medeni kanun hem inkılapçılık hem de Türk ilkesiyle ilgilidir.
- Siyasi alanda yapılan inkılaplar: TV'nin açılması, saltanatı kaldırma, cumhuriyeti ilan, halifeliğin kaldırılması.
- Hukuk alanında yapılan inkılaplar: Şerif ve İfkaf Vekaleti'nin kaldırılması, 1924 anayasası'ndaki değişiklikler, medeni kanun ve kadınlara verilen siyasal haklar.
- İnkılaplar birden fazla ilkeyi ilgilendirebilir, bu nedenle ilke-inkılap ilişkilerini anlamak önemlidir.
- Öğretmenlik mesleğinin en önemli görevi, zor olanı en kolay haline getirmektir.