Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Açıköğretim Sistemi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi ders kitabının sekizinci ünitesi olan "Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası" konusunu anlatan bir eğitim içeriğidir.
- Video, 1932-1938 yılları arasındaki Türk dış politikasını ele almaktadır. İçerikte Lozan'dan kalan sorunların çözülmesi, Milletler Cemiyeti'ne katılım süreci, Balkan Antantı'nın kuruluşu ve gelişimi, Antant üyesi ülkeler arasındaki ilişkiler, Sabiha Gökçen'in Balkan turnesi, Lozan Boğazlar Sözleşmesi ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca dönemin ekonomik ve siyasi boyutları, statükocu ve revizyonist devletler arasındaki ilişkiler ve Türkiye'nin bu gruplarla olan ilişkileri de açıklanmaktadır. Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Türkiye'nin boğazlar üzerindeki egemenliğini sağladığı ve günümüzde de yürürlükte olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:041932-1938 Dönemi Türk Dış Politikası
- 1932-1938 yılları arasındaki dönemde Türkiye, Lozan'dan arta kalan sorunlarını çözüme kavuşturduğu için uluslararası ilişkilerde daha aktif bir dış politika takip edebilecek duruma gelmiştir.
- Bu dönemde Türkiye sadece kendini ilgilendiren konularda değil, aynı zamanda dünya barışını korumak amacıyla dünyadaki genel dış politika konularıyla ilgilenmekten geri kalmamıştır.
- 1929-1930 dünya ekonomik bunalımı devletlerin dış politikalarını yeniden gözden geçirmelerine neden olmuştur.
- 01:09Uluslararası İlişkilerdeki Gruplaşmalar
- Birinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanmış olan antlaşmalar ile kurulmuş olan mevcut durumu korumaya çalışan galip (antrevizyonist) devletler ve mevcut durumu değiştirmek isteyen Almanya, Japonya ve İtalya'dan oluşan revizyonist devletler arasında gruplaşmalar meydana gelmiştir.
- Mevcut durumu değiştirmek isteyen grup sürekli olarak saldırgan bir dış politika izlerken, statükonun korunmasını isteyen devletlerden oluşan grup yatıştırma ve ödün verme politikası takip etmiştir.
- Türkiye, kazanımlarını korumak istediği, dünyada barışın korunmasını hedef alan bir dış politika anlayışını benimsemiş ve kuvvetli müttefiki olan Sovyet Rusya'nın da bu gruba yüzünü dönmesi nedeniyle statükocu gruba yönelmiştir.
- 02:08Milletler Cemiyeti Üyeliği
- Milletler Cemiyeti, Birinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası barışı korumak, iş birliğini geliştirmek ve Versay sisteminin sürekliliğini sağlamak amacıyla galip devletler tarafından 1918'de kurulmuştur.
- Türkiye, cemiyetin İngiltere'nin kontrolü altında olması, Musul meselesinde taraflı tutum sergilemesi ve Sovyet Rusya'nın 1932 yılına kadar cemiyet ile iyi ilişki kuramaması nedeniyle üyeliğe pek sıcak bakmamıştır.
- Türkiye 1928 yılından sonra uluslararası çalışmalara aktif olarak katılmış, 1931 yılına gelindiğinde milletler cemiyeti'ne girmeyi prensip olarak kabul etmiş ve 18 Temmuz 1932'de 43 üyesinin ittifakla aldığı kararla Türkiye Milletler Cemiyeti'nin üyesi olmuştur.
- 04:06Balkan Antantı'nın Kuruluşu
- 1930 yılına gelindiğinde Türkiye-Yunanistan yakınlaşmasının gerçekleşmesi, Balkan Antantı'nın kurulmasında bir anlamda altyapı vazifesi görmüştür.
- Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan, Romanya, Arnavutluk ve Bulgaristan'ın katılımıyla Atina'da 5 Ekim 1930'da Birinci Balkan Konferansı toplanmıştır.
- 14 Eylül 1933'te Türkiye ile Yunanistan'ın samimi (dostluk) antlaşma paktı imzalaması, Balkan Paktı'nın kurulmasına giden yolda ilk siyasi girişim olmuştur.
- 05:54Balkan Antantı'nın Tamamlanması
- Türk-Yunan antlaşma paktı Romanya'yı harekete geçirmiştir ve 17 Ekim 1933'te Ankara'da Türkiye ile Romanya dostluk, saldırmazlık, hakemlik ve uzlaştırma antlaşması imzalanmıştır.
- Yugoslavya, Türkiye ile 27 Kasım 1933'te Belgrad'da dostluk, saldırmazlık, hakemlik ve uzlaştırma antlaşması yapmıştır.
- Türkiye'nin yapmış olduğu bu antlaşmalarla dört Balkan devleti aralarında dolaylı olarak anlaşmışlardır ve bu ikili antlaşmalar Balkan Antantının temelini oluşturmuştur.
- 07:00Balkan Antantı'nın Önemi ve Zayıflaması
- Türkiye'nin Sovyet Rusya ile görüşmesinin ve bazı soruların çözülmesinin ardından Balkan Antantı 9 Şubat 1934'te imzalanmıştır.
- Balkan Antantı, imzalayan devletlerin karşılıklı olarak birbirlerinin sınırlarını korumayı ve Balkanlardaki mevcut durumu değiştirmek isteyen devletlere karşı önlem almayı öngörmüştür.
- Balkan Antantı, hem Balkanlardaki mevcut durumun korunmasına yani dünya barışına hem de Balkan ülkeleri arasındaki işbirliğine katkı sağlamıştır, ancak 1936'dan itibaren büyük devletlerin ekonomik, siyasi ve kendi yanına çekme politikası antantı zayıflatmıştır.
- 08:18Antant Birliği ve Balkan Turnesi
- Yugoslavya'nın 1937 yılında Bulgaristan ile dostluk antlaşması imzalaması ve Yunanistan'ın İtalya tehdidi yüzünden Bulgaristan ile ilişkilerini geliştirmesi, Antant Birliği'ni daha da zayıflatmıştır.
- Atatürk, Antant üyesi ülkelerin arasındaki ilişkileri canlı tutmak için çeşitli etkinliklerde bulunulmasını istemiştir.
- Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen, 16-21 Haziran 1938 tarihleri arasında Balkan turnesine çıkmış, hem Antant üyesi ülkeleri hem de üye olmayan Bulgaristan'ı ziyaret etmiş ve Antant'ın devamı yönünde çaba göstermiştir.
- 08:55Boğazlar Sözleşmesi ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi
- Lozan Barajı Antlaşması'nın imzalandığı 24 Temmuz 1923'te Türkiye ile Birinci Dünya Savaşı'nın galipleri arasında Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.
- Bu sözleşme Misakı Milli'nin ilanından itibaren varılmak istenilen sonucu ortaya çıkarmamış, Türkiye'nin boğazlar üzerinde tam egemenliğini sağlamamış ve bazı kısıtlamalar içermiştir.
- Türkiye, boğazlar üzerindeki egemenliğini sınırlayan bu sözleşmeyi, yeni bir devlet kurabilmek amacıyla o günün şartlarında kabul etmiştir.
- 09:56Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin İmzalanması
- Türkiye, 11 Nisan 1936'da Lozan Boğazlar Sözleşmesi'ne taraf olan ülkelere bir nota vermiş, boğazların silahtan arındırılması ve uluslararası komisyonun kurulmasını öngören sözleşmenin değiştirilmesini istemiştir.
- Türkiye'nin bu değişiklik isteğini görüşmek üzere İngiltere, Fransa, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Sovyet Rusya, Japonya, Romanya ve Yugoslavya temsilcileri 22 Haziran 1936'da İsviçre'nin Montrö şehrinde bir araya gelmişlerdir.
- Türkiye konferansta 13 maddeden oluşan tezini açıklamış, boğazlar üzerinde tam egemenlik istemiştir ve 20 Temmuz 1936'da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.
- 10:58Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin İçeriği ve Önemi
- Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye'nin yapılmasını istediği önemli değişiklikler yerine getirilmiştir; Boğazlar Komisyonu ve boğazların askerden arındırılması ilkesi kaldırılmış, askeri hale getirilebileceği hükme bağlanmıştır.
- Ticaret gemileri için tam serbestlik sağlanmış, boğazlardan geçiş ve deniz taşımacılığı Türkiye'nin ve Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin güvenliği korunacak şekilde düzenlenmiştir.
- Karadeniz'de kıyısı olmayan devletlerin Karadeniz'e geçebilecek savaş gemilerinin cinsi, tonajı ve büyüklüğüne kısıtlama getirilmiştir, ancak Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin savaş gemileri için serbestlik sağlanmıştır.
- 11:35Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin Sonuçları
- Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması TBMM'de büyük bir mutluluk yaratmış, dünyanın yeni bir siyasi krize doğru gittiği bir uluslararası ortamda kazanılmış büyük bir zafer olarak yorumlanmıştır.
- Bu sözleşme boğazlar üzerindeki Türk hakimiyetini sağladığı gibi, Türk-İngiliz-Türk-Sovyet-Rusya ilişkilerinde bir dönüm noktasıdır.
- Montrö Sözleşmesi'nin yürürlülük süresi 20 yıldı, ancak bu sürenin bitiminden en az iki yıl önce taraflardan hiçbiri sözleşmenin fesini istemez ise sözleşme kendiliğinden yürürlükte kalacaktır; 1956'da dolmasına rağmen fesi istenmediği için Montrö Boğazlar Sözleşmesi günümüzde de yürürlüktedir.