Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan İnkılap Tarihi dersinin bir bölümüdür. Eğitimci, Atatürk dönemi Türk dış politikasını detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Atatürk dönemi Türk dış politikasının ilkelerini açıklayarak başlayıp, 1923-1932 yılları arasındaki önemli olayları kronolojik olarak ele almaktadır. Musul sorunu, Haliç Konferansı, Brüksel Hattı, Ankara Antlaşması, nüfus mübadelesi, dış borçlar sorunu, Milletler Cemiyeti üyeliği, Balkan Antantı, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Sadabat Paktı, Hatay sorunu, Bozkurt-Lotus davası, Bryant-Kelle Paktı, Litvin O Protokolü ve Akdeniz Paktı gibi önemli uluslararası anlaşmalar ve olaylar detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Eğitimci, bu video serisinin son beş videosunun çağdaş Türk ve dünya tarihinin beş ünitesinden oluşacağını belirterek dersi sonlandırmaktadır. Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerine de değinmektedir.
- Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası
- Atatürk dönemi Türk dış politikası 1923-1938 yılları arasında yer alıyor, ancak 1939 yılında işlenecek Hatay meselesi nedeniyle 1923-1939 arasındaki gelişmeler ele alınacak.
- Atatürk döneminde Türk dış politikasının temel ilkeleri: yurtta sulh, dünyada sulh, dürüstlük, açıklık, bağımsızlık, gerçekçilik, akılcılık, uluslararası eşitlik ve dünya konjonktürünün ve Türk kamuoyunun bakış açısıdır.
- 1923-1932 ve 1932-1938 yılları arasında yaşanan gelişmeler iki kısımda incelenir.
- 01:23Lozan Barış Antlaşması ve Sonrası
- 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile Türkiye'nin hukuki varlığı dünya kamuoyuna kabul ettirildi ve Cumhuriyet ilan edildi.
- Lozan Barış Antlaşması'nda çözümü İngiliz ve Türkler arasında yapılacak ikili görüşmelere bırakılan Musul sorunu, 1924'te Haliç Konferansı'nda ele alındı.
- Haliç Konferansı'nda sonuç alınamadığı için konu Milletler Cemiyeti'ne götürüldü.
- 03:13Musul Sorunu ve Türkiye'nin Güney Sınırları
- İngilizler, Türkiye'nin Musul sorununda harekete geçmemesi için Nasturi ayaklanması çıkardı ve Brüksel'de toplanan Milletler Cemiyeti temsilcileri Türkiye-Irak sınırında geçici bir sınır (Brüksel Hattı) belirledi.
- 1926 yılında Ankara Antlaşması imzalandı: Musul, Kerkük, Süleymaniye İngiltere manda terlindeki Irak'a bırakıldı, Hakkari Türkiye'ye bırakıldı ve Türkiye Musul petrollerinin %10'undan 25 yıllığına faydalandı.
- Ankara Antlaşması ile Türkiye'nin güney sınırları kesinleşmedi, sadece Türkiye-Irak sınırı belirlendi.
- 06:18Yabancı Okullar ve Patrikhane Meselesi
- Lozan'da yabancı okulların Türk kanun ve yönetmeliklerince idare edileceği belirlendi, ancak 3 Mart 1924'te Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile yabancı okullarda Türkçe, tarih, coğrafya dersleri okutulması ve bunların Türk öğretmenler tarafından öğretilmesi şartı getirildi.
- Yabancı okullar meselesinde Fransa, Papalık ve Amerika gibi devletlerle sorun yaşanmasına rağmen Türkiye geri adım atmadı.
- Patrikhane'nin dünyevi yetkileri elinden alındı, Yunanistan'ın desteklediği Konstantin Arabaoğlu'nun Patrik seçimi için müdahale etmesi üzerine Türkiye onu sınır dışı etti.
- 08:18Nüfus Mübadelesi Sorunu
- Lozan Barış Antlaşması'nda İstanbul'daki Rumlar ile Batı Trakya'daki Türkler yerleşik sayılacak, diğerleri göçe tabi tutulacak belirlendi.
- Yunanlılar anlaşmadaki bazı metinlerin yanlış anlaşılması sebebiyle İstanbul'da daha fazla Rum bırakma istekleri sergilediler.
- Türkiye konuyu Milletler Cemiyeti'ne götürdü, ancak Milletler Cemiyeti çözüm bulamadı ve İstanbul'daki Rumların mallarına Türkiye, Batı Trakya'daki Türklerin mallarına ise Yunanistan el koydu.
- 09:13Nüfus Mübadelesi Sorununun Çözümü
- 1930 yılında Ankara Antlaşması (Ahali Antlaşması) ile Yunanistan ile nüfus mübadelesi sorunu çözüme kavuşturuldu.
- Nüfus mübadelesi sorununun çözümü Türkiye-Yunanistan ilişkilerini normale döndürdü ve Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üyeliğine ve Balkan Antantı'nın imzalanmasına ortam hazırladı.
- Yunanistan, Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üyeliğinde destek verdi ve nüfus mübadelesi sorununun çözümü sonrasında Atatürk'e Nobel Barış Ödülü aday gösterildi.
- 10:46Dış Borçlar Sorunu
- Lozan Barış Antlaşması'nda Türkiye, kendi payına düşen borçları özel olarak ödemeyi kabul etmişti.
- 1929'daki küresel ekonomik krizi (Wall Street olayı) nedeniyle dış borçlar konusunda yapılandırmalar istendi.
- 1933 yılında yapılan bir anlaşma ile dış borçlar sorunu kendi aramızda çözüme bağlandı ve Amerikan Başkanı Hoover'un maratoryumu ile dış borç ödemelerinde yapılandırma sağlandı.
- 11:461932-1938 Arası Dış Politika Gelişmeleri
- Bu dönemde uluslararası saygınlık ve dünya barışına katkı vermeyi hedefleyen Türkiye, 1932 yılında Milletler Cemiyeti'ne üye oldu.
- Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üyeliğinde etkili olan faktörler: Musul sorunu çözümü, nüfus mübadelesi sorunu çözümü, Bryant-Kelle Paktı'na üyelik ve Cenevre Silahsızlanma Konferansı'na katılım.
- Türkiye, İspanya'nın daveti ve Yunanistan'ın desteğiyle Milletler Cemiyeti'ne üye oldu.
- 13:35Balkan Antantı
- 1934 yılında İtalya ve Almanya'nın Balkanlar'daki yayılmacı politikaları nedeniyle Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya arasında Balkan Antantı imzalandı.
- Balkan Antantı, Türkiye'nin batı sınırlarını güvence altına almak amacıyla Tevfik Rüştü Aras Dışişleri Bakanı tarafından imzalandı.
- Bulgaristan ve Arnavutluk Antant'a katılmadı çünkü Bulgaristan Almanya'nın desteğiyle Balkanlar'da yayılmacı bir politika izlemek istiyordu, Arnavutluk ise İtalya'nın baskısı altında tutuluyordu.
- 15:47Montrö Boğazlar Sözleşmesi
- Mondros Ateşkes Antlaşması'nda boğazlar Itilaf Devletleri tarafından ortaklaşa işgal edilecekti.
- Sevr Barış Antlaşması'nda boğazlar bir komisyon tarafından idare edilecek ve komisyonda Türk bir üye bulunmayacaktı.
- Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda Türkiye boğazları elde etti, ancak Lozan Barış Antlaşması'nda tekrar komisyon tarafından idare edileceği ve komisyonun başkanının Türk olacağı belirlendi.
- 16:37Lozan Barış Antlaşması ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi
- Lozan Barış Antlaşması'nda boğazların her iki yakasında 20'şer kilometrelik alan askersiz ve silahsız bırakılacağı belirtilmiş, bu Türkiye'nin güvenlik haklarını zedelemişti.
- İkinci Dünya Savaşı tehlikesi karşısında Türkiye, Lozan Antlaşması imzalayan devletlere nota göndererek boğazlarla ilgili hususun yeniden ele alınmasını istemiş ve Montrö'de bir toplantı yapılması sağlanmıştır.
- Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nde boğazların hakim devleti Türkiye olarak belirlenmiş, Türkiye'nin boğazlarda asker bulundurabileceği ve savaş gemilerine zamana ve ağırlığına göre sınırlama yapabileceği ifadeleri yer almıştır.
- 18:25Sovyetler Birliği ve Hatay Sorunu
- Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin yönetimin Türkiye'ye verilmiş olması Sovyetler Birliği tarafından tepki görmüştür.
- 1936-1937 yılları arasında İtalya'nın Habeşistan'ı (Etiyopya) işgali ve Ortadoğu'yu tehdit etmesi üzerine Sadabat Paktı imzalanmıştır.
- Sadabat Paktı İran, Afganistan, Irak ve Türkiye arasında imzalanmış, Suriye'nin Hatay meselesi ve Irak sınır problemleri nedeniyle bu paktta yer alamamıştır.
- 20:35Hatay Sorununun Çözümü
- Hatay sorunu Atatürk döneminde çözülememiş, ancak Atatürk'ün "kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde bırakılamaz" sözüyle Türkiye'nin Hatay'a ilgi gösterdiği belirtilmiştir.
- 1921 yılında Ankara Antlaşması'nda Hatay Suriye toprakları içerisinde bırakılmış, ancak özel idare kurulması, Türk parasının geçerli olması ve Türkçe konuşulması gibi şartlar getirilmiştir.
- 1936 yılında Fransa, Suriye ve Lübnan'a bağımsızlık verirken, Türkiye'nin isteği üzerine Hatay'da seçim yapılmasına izin vermiş, seçimler sonucunda Türk yönetimi kurulmuş ve Hatay bağımsız cumhuriyeti oluşturulmuştur.
- 24:13Diğer Uluslararası Anlaşmalar
- Küçük Antant Çekoslovakya, Yugoslavya ve Romanya arasında imzalanmış, Türkiye'nin yer almadığı bir anlaşmadır.
- 1925'te Locarno Antlaşması, anlaşmazlıkların barış yoluyla giderilmesi amacıyla Avrupa'da oluşturulmuş, Almanya'yı Avrupa siyasetine dahil etmiştir.
- 1926'da Sakız Adası civarında Bozkurt adlı Türk gemisi ile Lotus adlı Fransız gemisi çarpışmış, konu Milletler Cemiyeti'ne götürülmüş ve Türkiye haklı bulunmuştur.
- 1928'deki Bryant-Kelle Paktı'nda "savunmasız savaş hukuk dışıdır" ifadesi yer almıştır.
- 25:51Paktlar ve Protokoller
- Türkiye, 1929 yılında Litvinov Protokolü'ne katılmıştır, bu protokol Sovyet Rusya'nın komşularıyla iyi ilişkiler kurmak amacıyla oluşturulmuştur.
- Razgard olayı, Bulgaristan'daki Türk mezarlıklarına zarar verilmesi ve kemiklerin sağına soluna saçılmasıyla ilgilidir.
- Razgard olayından sonra İstanbul'daki Milli Talebeler Birliği ve İstanbul Üniversitesi öğrencileri harekete geçerek Bulgar mezarlarına çiçek bırakarak bu olaya tepki göstermişlerdir.
- 26:51Vagonlu Olayı
- Vagonlu olayı, Fransız demiryolu şirketi yataklı vagon yapan bir şirkette çalışan Türk Naci bin, Türkçesi konuşması gerekçesiyle işten çıkarılması olayıdır.
- Bu olaya Milli Talebeler Birliği ve İstanbul Üniversitesi öğrencileri tepki göstererek vagon şirketinin İstanbul'daki temsilciliğine Atatürk bayrağı asmış ve yabancı kelimelerle yazılmış tabelaları indirmişlerdir.
- Vagonlu olayı, Türk dil milliyetçiliğinin gelişiminde etkili olaylardan biridir.
- 27:30Akdeniz Paktı ve Konferanslar
- Akdeniz Paktı, 1936'da Habeşistan'ın İtalyanlar tarafından işgali sonucu İngiltere'nin devreye girmesiyle Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalanmıştır.
- Akdeniz Paktı, Akdeniz'deki çıkarların korunması amacıyla imzalanmıştır.
- 1937 Neon Konferansı, Akdeniz'deki korsan faaliyetlerin önüne geçmek amacıyla toplanmış ve Türkiye de bu konferansa katılmıştır.
- 28:10Dersin Sonu
- Ders, İnkılap tarihindeki olayların serisi şeklinde anlatımının sonuna gelmiştir.
- Son beş videoda çağdaş Türk ve dünya tarihinin beş ünitesi anlatılacaktır.