Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan Atatürk dönemi iç politikası ve ilkeleri hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek konuları açıklamakta ve sınavlarda çıkabilecek soru kalıplarını da paylaşmaktadır.
- Video, Atatürk dönemi iç politikada yaşanan önemli olayları (Şeyh Said İsyanı, İzmir Suikastı, Menemen Olayı, Bursa Olayı) ele alarak başlıyor, ardından Atatürk'ün hayatı, eserleri ve vefatından sonra Anıtkabir'e taşınması anlatılıyor. Daha sonra Atatürk'ün altı temel ilkesi (Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik ve İnkılapçılık) detaylı şekilde açıklanıyor ve her ilkenin özellikleri ile ilgili uygulamalar inceleniyor.
- Videoda ayrıca Atatürk'ün önemli eserleri (Nutuk, Geometri Kitabı, Zabit ve Kumandan ile Hasbihal, Kars Hatıraları, Medeni Bilgiler Kitabı), kılık kıyafet değişikliği, laiklik ve inkılapçılık arasındaki farklar gibi konular da ele alınmaktadır. Öğretmen, konuları soru-cevap şeklinde pekiştirmekte ve bir sonraki saate kadar devam edeceği bilgisiyle video sonlanmaktadır.
- 00:16Şeyh Said İsyanı
- Şeyh Said İsyanı, Cumhuriyet rejiminden memnun olmayanların saltanat ve halifeliği geri getirmek amacıyla Şeyh Said'in etrafında birleşmesiyle başlamıştır.
- İngilizler, Musul meselesinde Türkiye'yi zor durumda bırakmak amacıyla Nasturi İsyanından istediklerini alamadıklarından Şeyh Said İsyanını desteklemişlerdir.
- İsyan çıktıktan sonra Fethi Okyar istifa etmiş ve yerine askeri yönü ağır basan İsmet Paşa gelmiş, İsmet Paşa sert tedbirlerle isyanı bastırmıştır.
- 01:32Şeyh Said İsyanının Sonuçları
- İsyanın bastırılmasında İstiklal Mahkemeleri ve Takriri Sükun Kanunu kullanılmıştır.
- Şeyh Said İsyanı, Türkiye'de rejime karşı çıkan ilk isyandır.
- İsyan, Musul'un kaybedilmesine neden olmuştur çünkü Mustafa Kemal'in Adana'ya yığılmış askerlerini doğuya göndermek zorunda kalmıştır.
- 02:31Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılmasından rahatsız olan milletvekilleri, Mustafa Kemal'i öldürmek için bir suikast planlamışlardır.
- Suikast planı Ankara'da değil İzmir'de gerçekleştirilecekti ve Mustafa Kemal'in saat 10-11 arası İzmir'de olacağını düşünerek plan yapmışlardı.
- Mustafa Kemal'in gelişini ertelemesi üzerine kayıkçı Şevki, kendisinin yakalanmaması için İzmir valisi olayı anlatmış ve suikast planı gün yüzüne çıkmıştır.
- 04:39İstiklal Mahkemeleri
- İstiklal Mahkemeleri, Mustafa Kemal'e suikast girişimi (İzmir Suikasti) olayında son kez kullanılmıştır.
- İstiklal Mahkemeleri, TBMM'ye karşı çıkan isyanlarda, asker kaçaklarını yakalamak için, İ Milliye Emirleri'nde, Şeyh Said İsyanında ve Mustafa Kemal'e suikast girişiminde beş farklı yerde kullanılmıştır.
- Mustafa Kemal, bu olay üzerine "Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır" demiştir.
- 05:44Serbest Cumhuriyet Fırkası
- Serbest Cumhuriyet Fırkası, 1929'da Dünya Ekonomik Krizi'ne karşı çözüm yolları bulabilmek ve çok partili hayatı yaşamak için Mustafa Kemal tarafından kurulmuştur.
- Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türkiye'nin üçüncü siyasi partisi olup ekonomide liberalizmi benimsemiştir.
- Parti, rejim karşıtlarının ve saltanat-halifeliği geri getirmek isteyenlerin birleştiği için Mustafa Kemal tarafından kurulmuş yıl kapatılmıştır.
- 08:04Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
- Türkiye'de Atatürk döneminde iki defa çok partili hayata geçiş denemesi yapılmış, ikisi de başarısız olmuştur.
- Türkiye'de çok partili hayata geçiş 1946 yılında gerçekleşmiştir.
- Serbest Cumhuriyet Fırkası, kadınlara siyasi hakların ilk defa verilmesinden bahseden parti olmuştur.
- 08:43Menemen Olayı
- Menemen olayı, Türkiye'de rejime karşı çıkan ikinci isyandır (birincisi Şeyh Said isyanıdır).
- Serbest Cumhuriyet Fırkası kapatılınca, saltanat ve halifeliği geri getirmek isteyenler Derviş Mehmet önderliğinde isyan ettiler.
- Mustafa Fehmi Kubilay, isyanı bastırmak için talim mermileri kullanarak gitti, ancak Derviş Mehmet'e kurşun sıkınca, Mehmet'in ölmediği görülünce onu Mehdi ilan ettiler ve Kubilay'ı şehit ettiler.
- 10:51Menemen Olayının Sonuçları
- Mustafa Kemal, Kubilay'ın başına geleni öğrenince üzüldü ve "Menemeni yakın" emrini verdi.
- İsyanda suçlu olanlar Divan-ı Harpte yargılandı, İstiklal Mahkemesi kullanılmadı.
- İstiklal Mahkemelerinin kullanıldığı en son olay İzmir suikastidir, kullanılmadığı olay ise Menemen olayıdır.
- 12:01Bursa Olayı
- Bursa olayı, ezanın Türkçe okunması ile alakalı bir olaydır.
- Türkiye'de ezan 1932'den 1950 Demokrat Parti gelene kadar Türkçe okunuyordu.
- Bursa halkı ezanın Türkçe okunmasını protesto etmek için Bursa Valiliği'nin önünde toplandı, ancak küçük çaplı bir isyan olarak geçti ve kolluk kuvvetlerinin gelmesiyle dağıldı.
- 14:21Atatürk'ün Eğitim Hayatı
- Mustafa Kemal önce Mahalle Mektebi'ne, sonra Şemsi Efendi İlkokulu'na gitti.
- Askeri Rüştiye'de (ortaokul) matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa, ona "Mustafa Kemal" ismini verdi.
- Askeri İdadiye (lise) bitirdikten sonra İstanbul'da önce Harp Okulu sonra Harp Akademisi'nden mezun oldu.
- 15:47Atatürk'ün Hayatı ve Etkileri
- Atatürk'ün karakterinin oluşmasında etkili olan şehirler: Selanik, Sofya, Manastır, Şam ve İstanbul'dur.
- Şam'dan etkilenme nedeni, Mustafa Kemal'in ilk görev yerinin Şam olması ve 1905'te cumhuriyet fikrini savunduğu için sürgüne gönderilmesidir.
- Atatürk, Tevfik Fikret'ten inkılapçılık, Namık Kemal'den vatan sevgisi ve Ziya Gökalp'ten milliyetçilik (Türkçülük) noktasında etkilenmiştir.
- 17:17Mustafa Kemal'in Önemli Eserleri
- Mustafa Kemal'in en önemli eseri Nutuk'tur ve 1919-1927 tarihleri arasındaki olayları anlatır.
- Nutuk'ta en çok ismi geçen kişi Yahya Kaptan'dır ve Halk Fırkası'nın ikinci kurultayında okunmuştur.
- Mustafa Kemal'in diğer önemli eserleri: Geometri kitabı, Zabit ve Kumandan ile Hasbihal, Kars Hatıraları ve Afet İnan ile birlikte yazdığı Medeni Bilgiler kitabıdır.
- 19:48Mustafa Kemal'in Vefatı ve Defnedilme Yeri
- Gazetesi dünyadaki en önemli basın organlarından biridir ve Mustafa Kemal'in kapak fotoğrafı olan ilk Türk'tür.
- Mustafa Kemal vefat ettikten sonra ilk defnedildiği yer Ankara Etnografya Müzesi'dir.
- 1953'te Anıtkabir'in yapımı tamamlandıktan sonra Mustafa Kemal'in naaşı 10 Kasım 1953'te Anıtkabir'e taşınmıştır.
- 21:45Atatürk İlkeleri ve Soru Kalıpları
- Atatürk ilkelerinden iki tane soru kalıbı vardır: ilke doğrultusunda yapılan inkılaplar ve Mustafa Kemal'in sözleri veya olayların hangi ilke ile alakalı olduğu.
- Nutuk'un dağıtım hakkı Türk Hava Kurumu'na verilmiştir.
- Cumhuriyetçilik, halkın kendi seçtiği temsilciler aracılığıyla kendi kendini yönetmesini ifade eder ve temeli ulus egemenliğine dayanır.
- 23:37Cumhuriyetçilik İlkesi ve İnkılapları
- Cumhuriyetçilikle ilgili düşünce ve ifade özgürlüğü vardır, bu nedenle milletvekillerine dokunulmazlık verilmiştir.
- Cumhuriyetçiliğin sonucu olarak milliyetçilik ve halkçılık ilkeleri ortaya çıkmıştır.
- Atatürk döneminde yapılan inkılaplar her zaman bir ilke ile bağlantılı değildir, bir inkılap birden fazla ilkeye gidebilir.
- 26:02Atatürk Milliyetçiliği
- Atatürk milliyetçiliği subjektif bir milliyetçilik anlayışıdır, ırkçı bir anlayış değildir.
- Mustafa Kemal'e göre Türk milleti, aynı dili konuşan, aynı kültürü yaşayan, aynı geçmişe sahip ve aynı kaderi paylaşan kişilerdir.
- Atatürk milliyetçiliği yayılmacı değildir, ulusal bağımsızlığı savunur ve din birlikleriyle değil, kültür ve tarih üzerinden birleştirir.
- 28:21Milliyetçilik Çerçevesinde Yapılanlar
- TBMM'nin açılması, Misak-ı Milli, İstiklal Marşı, santrasyonların kaldırılması ve ekonomik bağımsızlık milliyetçilik ilkesine gider.
- Tevhidi Tedrisat, kabotaj kanunu, Türk Dil ve Tarih Kurumu ve Türk parasının değerini koruma kanunu da milliyetçilik ilkesine bağlıdır.
- 29:28Halkçılık İlkesi
- Atatürk'ün halkçılık ilkesi eşitlik üzerine kurulu bir ilkedir ve toplumu oluşturan bireyler arasındaki ayrıcalıkların kaldırılmasını savunur.
- Halkçılık ilkesi, din, dil, ırk ayrımının olmaması ve her türlü sınıfsal farklılığın olmamasını amaçlar.
- Halkçılık ilkesi, cumhuriyetçilik ve milliyetçilikle birlikte hareket eder ve sosyal devlet anlayışını temsil eder.
- 30:41Halkçılık Çerçevesinde Yapılanlar
- Tevhidi Tedrisat, aşar vergisinin kaldırılması, medeni kanun, yeni Türk harflerinin kabulü ve millet mektepleri halkçılığa gider.
- Toprak reformu, soyadı kanunu ve kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi de halkçılık ilkesine bağlıdır.
- 32:04Laiklik İlkesi
- Laiklik ilkesi, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır ve devleti yönetenlerin istediği dine inanabilmesi anlamına gelir.
- Laiklik, devlet düzeninin din kurallarına değil, akıl, bilim ve ileri teknolojiye dayanmasını savunur.
- Laiklik, din ve vicdan özgürlüğünü sağlar ve teokratik yönetimin tam zıttıdır.
- 33:29Laiklik Çerçevesinde Yapılanlar
- Saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması, şeriye ve evkaf vekaletinin kaldırılması laiklik ilkesine gider.
- Medreselerin kapatılması, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, kıyafet ve şapka düzenlemesi laiklik ilkesine bağlıdır.
- 1924 Anayasası'nda yapılan değişikliklerle devletin dini İslam'dır ibaresi anayasadan çıkarılmış ve milletvekillerinin yemin şekli değiştirilmiştir.
- 35:18Devletçilik İlkesi
- Devletçilik, devletin ekonomiye doğrudan müdahale etmesi ve yatırım amacıyla devletin cebinden para çıkmasıdır.
- Devletçilik özel girişimi ve yabancı sermayeyi engellemez, ancak her ikisinin eksik kaldığı yerde devreye girer.
- Devletçilik, eğitim, sağlık ve güvenlik gibi alanlarda devletin yatırım yapması, fabrikaların açılması, beş yıllık sanayi planı, yabancı şirketlerin satın alınması ve kamulaştırılması gibi alanlarda görülür.
- 38:19Medeni Kanun ve Devletçilik
- Medeni kanun, kadın-erkek eşitliğini sağladığı için halkçılığa, şeriat kaldırılıp yerine getirildiği için laikliğe gider.
- Medeni kanun, siyasi haklar içermediği için cumhuriyetçiliğe gitmez.
- Medeni kanun beş bölümden oluşur: kişi, aile, miras, eşya ve borçlar.
- 40:11İnkılapçılık İlkesi
- İnkılapçılık, topluma yeni ve çağdaş bir düzen getirmek, çağa uygun yaşamaktır.
- İnkılapçılık dinamiktir ve kendini yenileyen bir yapıya sahiptir; en iyisi bile sürekli kendine yarışarak geliştirmelidir.
- İnkılapçılık, akıl ve bilimin yol gösterdiği çerçevede çağdaşlaşmayı amaçlar.
- 42:25İnkılapçılık Örnekleri
- İnkılapçılık, batının doğrudan örnek alınması ve batıyla uyum sağlanmasıyla gerçekleşir.
- Uluslararası saat ve takvim, uluslararası ölçü birimleri, uluslararası rakamlar ve pazar günü tatil gibi uygulamalar inkılapçılık örnekleridir.
- Her Atatürk inkılabı inkılapçılık olarak değerlendirilemez, sadece batıyla doğrudan uyum sağlayanlar inkılapçılık olarak kabul edilir.
- 43:27Atatürk İlkeleri ve İnkılapçılık
- Kılık kıyafet alanında yapılan değişiklikler laikliğe götürür çünkü dini kıyafetlerden kurtulunur, ancak doğrudan inkılapçılık olmaz çünkü Batı'nın kıyafetleri birebir kullanılmıyor, kendi kültürümüze uyarlanıyor.
- Kapalı kadınlar topluma çok müdahale edilmiyor ve devlet memurlarının durumu farklı olduğu için doğrudan inkılapçılık olmaz.
- TBMM'nin açılması gibi olaylar halkçılık, cumhuriyetçilik ve inkılapçılık ilkeleriyle ilgilidir, ancak sorunun gelişi önemlidir; doğrudan hangi ilkeyle ilgiliyse o ilke öncelikli olur, aksi takdirde inkılapçılık her inkılabın cevabı olur.
- Halifenin kaldırılması doğrudan laikliktir, ancak cumhuriyetçilik veya inkılapçılık olabilir.