Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Atatürk dönemi iç politika konulu kapsamlı bir tarih dersidir. Eğitimci, sınavlarda çıkabilecek önemli bilgileri kronolojik sırayla anlatmaktadır.
- Video, İkinci TBMM'nin çalışmaları ile başlayıp, Lozan Konferansı, Ankara'nın başkent ilan edilmesi ve Cumhuriyet'in ilanı gibi temel olayları ele almaktadır. Ardından 1924-1926 yılları arasındaki siyasi gelişmeler, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kuruluşu ve kapatılması, Nasturi İsyanı, Şeyh Said İsyanı gibi önemli olaylar kronolojik olarak anlatılmaktadır. Son bölümde ise Bozkurt-Lotus olayı, Kaputaş Kanunu, Menemen Olayı, Razgrad Olayı gibi iç politikada yaşanan olaylar ve Takriri Sukun Dönemi, Paşa Komplosu gibi konular açıklanmaktadır.
- Videoda Mustafa Kemal Atatürk, Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay gibi dönemin önemli siyasi figürleri hakkında bilgiler verilmekte ve bu olayların Türkiye'nin iç ve dış politikasına etkileri detaylı şekilde ele alınmaktadır. Eğitimci, özellikle kronoloji sıralamasının önemini vurgulayarak, sınavlarda çıkabilecek konulara odaklanmaktadır.
- 00:08Atatürk Dönemi İç Politika Kronolojisi
- Atatürk dönemi iç politikası, 11 Ağustos 1923'te ikinci TBMM'nin çalışmalarına başlamasıyla başlar.
- Cumhuriyetin ilanından önceki gelişmeler (Lozan Konferansı, TBMM seçimlerinin yenilenmesi, Chester Projesi ve İzmir İktisat Kongresi) kronoloji sorularında önemlidir.
- İkinci TBMM'nin yaptığı ilk olay, Lozan'ı 24 Temmuz 1923'te onaylamaktır.
- 02:13Halk Fırkası ve Ankara'nın Başkent İlanı
- Halk Fırkası 9 Eylül 1923'te kurulmuş, ilk başkanı Mustafa Kemal Atatürk olup temeli Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne dayanır.
- Ankara 13 Ekim 1923'te tek maddelik bir kanunla başkent ilan edilmiş, ancak bu ilan anayasada yer almamıştır.
- Ankara'nın başkent ilan edilmesinin nedenleri: kendini Osmanlı'nın devamı niteliğinde göstermemek, Lozan'daki Boğazlar Komisyonu hükmü ve Ankara'nın stratejik noktada olmasıdır.
- 06:28Cumhuriyetin İlanı ve Sonrası
- Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim 1923'te gerçekleşmiş, hükümet bunalımı, devlet başkanlığı sorunu ve rejim sorunu çözülmek için yapılmıştır.
- Cumhuriyetin ilanı ile anayasa değişikliği olmuş, hükümet şekli cumhuriyettir denmiş, cumhurbaşkanlığı seçim ilkeleri benimsenmiş ve kabine sistemine geçilmiştir.
- Halifeliğin kaldırılması da dış politikaya yansımış, özellikle İngilizler sömürgelerinde Müslüman olmasından dolayı halife ile iletişim kurmaya çalışmışlardır.
- 09:19Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
- Atatürk döneminde çok partili hayata geçiş iki defa yaşanmış deneme olarak gerçekleşmiştir.
- Birincisi 1924 yılında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurulmasıdır.
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın ortaya çıkmasının nedenleri inkılaplara tepkidir, özellikle halifeliğin kaldırılması sürecinde tepki göstermiştir.
- 10:19Subay-Vekil Ayrımı ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
- 1924'ün sonlarına doğru tek maddelik bir yasa ile komutanların aynı zamanda vekil olmaması ve komutanlığı veya vekilliği tercih etmeleri gerektiği belirlenmiştir.
- Mustafa Kemal'in yakın arkadaşları Kazım Karabekir ve Ali Fuat başta olmak üzere önemli isimler subaylığı değil vekilliği tercih ederek istifa etmişlerdir.
- Mübadele sorunuyla ilgili bakanlıkta sıkıntılar çıkınca Kazım Karabekir ve arkadaşları Cumhuriyet Halk Fırkası'na muhalefet ederek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurmuşlardır.
- 11:49Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Programı ve Kapanışı
- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın programında liberal bir parti, ademi merkeziyeti, partisiz cumhurbaşkanlığı, tek dereceli seçim ve milli irade ve inançlara saygılılık savunulmuştur.
- Cumhuriyet Halk Fırkası dışındaki tüm partiler karma ekonomi modelini benimserken, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası liberal ekonomi modelini benimsemiştir.
- Parti 17 Kasım 1924'te kurulmuş, Haziran 1925'te Şeyh Said İsyanı ile bağlantılı görülerek Takriri Sukun Kanunu'na dayanılarak kapatılmıştır.
- 13:14Serbest Cumhuriyet Fırkası
- Serbest Cumhuriyet Fırkası 1930 yılında Atatürk'ün isteğiyle kurulmuş, üç ay kadar sürecek bir parti olmuştur.
- Parti programında liberal bir parti, kadınlara siyasi hakları ilk kez yer almış, demiryolunu eleştirmiş, yabancı sermayeye sıcak bakmış ve tek dereceli seçimi savunmuştur.
- Ali Fethi Okyar, İzmir mitinginde gerici çevrelerin parti içinde toplanmasından rahatsızlık duyduğu için partiyi kendi kendine feshetmiştir.
- 16:31Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
- Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılması Menemen Olayından öncedir ve parti'nin kapanmasından kısa bir süre sonra Menemen Olayı çıkmıştır.
- Hem Şeyh Said İsyanı hem de Menemen Olayının çıkması halkın henüz çok partili hayata hazır olmadığını göstermiştir.
- Çok partili hayat denemelerine özellikle Menemen Olayından dolayı sonra ara verilmiş, bir süre inkılapların yerleşmesi beklenmiştir.
- 17:19İç ve Dış Politikada Önemli Olaylar
- 1924'te Hakkari'de Arap Nasturiler İngiltere'nin etkisiyle isyan etmiş, bu isyan Cafer Tayyar Paşa tarafından bastırılmıştır.
- Şeyh Said İsyanı İngiliz etkisiyle çıkmış ve Doğu Anadolu'da etkili olmuş, Musul meselesini doğrudan etkilemiştir.
- İzmir Suikasti olayı 1926'da bazı eski milletvekilleri tarafından gerçekleştirilmiş, Atatürk bu olay sonucunda "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır" sözünü söylemiştir.
- 19:59Bozkurt Lotus Olayı
- 1926 yılında Türk-Fransız geminin çarpışması olayı yaşanmış, Türk mahkemeleri Fransız gemiyi suçlu bulmuştur.
- Fransız şirket olayı Lahey Adalet Divanı'na götürmüş, Türkiye'nin Lahey Adalet Divanı'na giden ilk olayı bu olmuştur.
- Lahey Adalet Divanı Türk mahkemesinin verdiği kararı onaylamış, bu olay yeni kurulan Türk hukuk sisteminin dünya hukuk sistemine ayak uydurduğunu göstermiştir.
- 20:42Atatürk Dönemi İç Politika Olayları
- Bozkurt Lotus olayı, aynı yıl içinde çıkarılan Kaputaş Kanunu'nun uygulanmasını hızlandırmıştır.
- Menemen olayı, Derviş Mehmet ve adamlarının "şeriat isteriz" diyerek İzmir'in Menemen ilçesinde çıkardığı bir isyandır ve Asteğmen Kubilay Mustafa Fehmi Kubilay ilk Cumhuriyet şehidi olarak şehit edilmiştir.
- Menemen olayında istiklal mahkemeleri yerine Divan-ı Harp'te yargılama yapılmıştır.
- 22:14Milliyetçilik ve Milli Bilinç Olayları
- 1933 yılında Razgrad olayı, Bulgaristan'daki Türk mezarlarının tahrip edilmesi üzerine Milli Türk Talebe Birliği ve İstanbul Üniversitesi öğrencilerinin düzenlediği mitinglerle milli bilincin geliştiğini göstermiştir.
- Vagon Lits olayı, Fransız demiryolu yataklı vagon şirketi olan Vagon Lits'te Türk memurun Türkçe konuştuğu için ceza alması üzerine İstanbul Üniversitesi öğrencilerinin düzenlediği mitinglerle milli bilincin geliştiğini göstermiştir.
- Bursa olayı, ezanın Türkçe okunmasına karşı Nakşibendi tarikatı üyelerinin Bursa'da gösteri yapmasıdır ve Atatürk bu olayı "din değil dil meselesi" olarak tanımlamıştır.
- 23:251920'lerde Olaylar
- 1920'lerde olay, milli mücadele sonrası düşman ile işbirliği yapmış üst düzey komutan, devlet adamı ve birçok kişinin sınır dışı edilmesi, sürgün edilmesi ve vatandaşlıktan çıkartılması olayıdır.
- Bu olay Lozan'a konu olmuştur ve Lozan'da sürgün edileceklerin sayısı 150'yi geçmeyecek şeklinde bir madde yer almıştır.
- 1924'te sürgün edilenlerin 1927'de vatandaşlıktan çıkartılması ve 1938'de vatandaşlıktan çıkartma yasasının kaldırılmasına rağmen büyük bir kısmı yurda dönmemiştir.
- 24:41Atatürk Dönemi Dış Politika ve İç Politika İlişkisi
- Ankara'nın başkenti ilanı sırasında, halifeliğin kaldırılması sürecinde ve İngiliz yanlısı İngiliz memurlarının Hintli Emir Ali ve Aha'nın iç politikaya karışma girişimleri dış politika sorunlarıdır.
- Tevhidi Tedrisat Yasası ile azınlık ve yabancı okulların tamamı Maarif Vekaleti'ne bağlanması, Lozan'da Türkiye'nin yabancı okulların kendisine bağlanacağını belirtmesine neden olmuştur.
- Şeyh Sait İsyanı, Musul sorunu ile dış politikaya yansımıştır.
- 25:52Rejime Karşı İsyanlar ve Takriri Sukun Kanunu
- Osmanlı'da rejime karşı tek isyan 31 Mart İsyanıdır, bu isyan meşrutiyeti değiştirmeye yönelik bir isyandır.
- Türk Cumhuriyeti tarihinde Şeyh Said İsyanı, İzmir Suikasti ve Menemen Olayı rejime yönelik olaylar sayılır.
- Takriri Sukun Kanunu, üç maddelik bir kanundur ve hükümet irtica ve isyana yönelik hareket, basın vesaire hakkında yasaklamaya, men etmeye dair karar verebilir.
- 27:47Paşalar Komplosu
- Paşalar Komplosu, 1924'te asker vekil uygulamasının kaldırılması sonucu Kazım Karabekir ve Ali Fuat Cebesoy'un istifaları ile başlayan sürece Mustafa Kemal'in verdiği attır.
- Bu süreçte istifa ederek vekilliği bırakıp komutanlığı tercih eden en ünlüsü Fevzi Çakmak'tır.
- Atatürk, bu süreçte "yakın arkadaşlarım komutan olarak kalmalıydı, bana komplo yaptılar" diyerek serzenişte bulunmuştur.