Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, hava araçlarında kullanılan navigasyon sistemleri hakkında teknik bir eğitim içeriğidir.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ataletsel seyrüsefer sistemlerinin temel prensipleri, ivme ölçerlerin çalışma mekanizması, geleneksel jiroskop sistemleri ve halka lazer jiroskoplar arasındaki farklar anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise E-GPS sisteminin uçuş öncesi veri girişleri, hizalama işlemi ve çalışma prensipleri ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca ataletsel seyrüsefer sistemlerinin kurulum prosedürleri, mürettebat arayüzü ve çalışma modları hakkında bilgiler verilmektedir. E-GPS sisteminin GPS gibi diğer sistemlerle karşılaştırması yapılarak, GPS'in konum belirlemede santimetreler mertebesine düştüğü ve E-GPS'in özellikle 75 derece enlemin üzerinde zorlandığı belirtilmektedir.
- 00:06Ataletsel Seyrüsefer Sistemleri
- Ataletsel navigasyon sistemi, hava aracının ivmesini ölçerek entegre sistemlerle uçağın hızını ve konum bilgisini hesaplar.
- Bu sistem harici referans kaynaklara dayanmaz, hava koşullarından etkilenmez ve gece gündüz çalışabilir.
- Dünyanın hareketiyle ve dünya yüzeyindeki ulaşımla ilgili tüm düzeltmeler otomatik olarak uygulanır.
- 00:37Ataletsel Navigasyon Sisteminin Çalışma Prensibi
- Sistem, bir yönde veya eksen boyunca hassas şekilde ivmenin ölçülmesi prensibine dayanır.
- İvme ölçerlerden gelen çıktılar integral işlemine tabi tutulur ve konum, hız, mesafe ve diğer seyir bilgileri elde edilir.
- Bilginin kalitesi, ilk giriş verilerinin doğruluğuna ve sistemin gerçek kuzeye uyum sağlama hassasiyetine bağlıdır.
- 01:26İvme Ölçerlerin Çalışma Prensibi
- İvme ölçerlerin çalışma prensibi, bir dış kuvvet veya ivme uygulandığında eylemsizlik prensibi etkisiyle kütlenin yer değiştirmesine dayanır.
- En basit haliyle ivme ölçer, silindirik bir muhafaza içerisinde asılı duran bir kütleden oluşur ve uçak hızlandığında kütlenin yer değiştirme miktarı ölçülerek ivme bilgisi elde edilir.
- Kuvvet dengeli ivme ölçerde, uçak hızlandığında pivot noktası etrafında dönen bir sarkacın açısal yer değiştirmesi ölçülür.
- 03:21İvme Ölçerlerin Entegrasyonu
- Dengeleme bobinlerinden gelen çıkış sinyali, zamanla çarpılarak hız bilgisi elde edilir.
- Ortaya çıkan sinyal daha sonra ikinci bir integral operatörüne iletilir ve tekrar zamanla çarpılarak uçağın kat ettiği mesafe hesaplanır.
- Bir uçağın yeni konumunu belirlemek için kuzey-güney ve doğu-batı ekseni boyunca hizalanmış iki ivme ölçer kullanılır.
- 04:08AYAN Bilgisayarı ve Seyrüsefer
- AYAN bilgisayarı, ivme ölçerlerden gelen çıktıları işleyerek bilinen bir enlem ve boylam başlangıç konumuna dayanarak her bir eksen boyunca kat edilen mesafeyi hesaplar.
- Seyrüsefer için AYAN ivme ölçerler yerel yatay konumlarında tutulur ve gerçek kuzey ile hizalanırlar.
- İvme ölçerlerin, uçağın manevralarından veya uçak yönündeki değişikliklerden bağımsız olarak izole eden kuzey hizalı jiroskoplarla stabilize edilmiş bir platform kuzey ve doğu yönlerinde monte edilir.
- 05:03Platformun Seviyeleme ve Hizalama İşlemleri
- RAID entegre jiroskopları, platformun seviyesinde ve istenen hizalanmadan herhangi bir sapmasını algılamak için sensör olarak kullanılır.
- Platform yatayda düz pozisyonda olmalı ve gerçek kuzey referans yönüne hizalanmalı ve bu durum uçuş boyunca muhafaza edilmelidir.
- Seviyelendirme ve hizalama işlemlerinin uçak sabit haldeyken yerde gerçekleştirilmesi çok önemlidir.
- 05:53Hizalama ve Seviyelendirme İşlemleri
- İki temel kurulum prosedürü vardır: uçağın seviyelendirilmesi ve hizalanması.
- Kaba seviyelendirme, azimut veya tutum etüt birbirine doksan derece olana kadar sürer ve birkaç saniye içerisinde bir iki derece içinde hizalanır.
- Hizalama, uçağın baş yönü ve en iyi bilinen gerçek istikameti uyuşana kadar platform döndürülerek elde edilir.
- 08:19Halka Lazer Jiroskop Sistemi
- Geleneksel jiroskop sistemi yerine dijital olarak çalışan halka lazer jiroskop sistemi günümüzde kullanılmaktadır.
- Halka lazer jiroskop, uçak eksenlerine sabitlenmiştir ve uçak manevrası nedeniyle yönelimdeki değişiklik, jiroskop içindeki iki karşıt dönen ışık hüzmesinin frekanslarında değişikliğe yol açar.
- Halka lazer jiroskop, son derece düşük bir genleşme katsayısına sahip olan çok kararlı bir cam-seramik bileşikten blok olarak üretilmektedir.
- 09:44Ataletsel Sinyal İşleme Sistemi
- Referans unitten hızlanma ve açısal oran çıktıları uçuş yönetim bilgisayarında bir veri yolu aracılığıyla navigasyon işlemcisine iletilir.
- İvme, üç uçak ekseni her birinde normal, yanal ve uzunlamasına doğrusal bir fonksiyon olarak ölçülür.
- Navigasyon işlemcisinin, ivme ölçerlerin yerçekimini değil, yalnızca uçak hareketini ölçeceği şekilde, hava taşıtı konumu ile yeryüzü arasındaki ilişkiyi belirlemesi gerekmektedir.
- 10:59Mürettebat Arayüzü ve Sistem Modları
- Tam bir ataletsel seyrüsefer sistemine ait bilgisayar ve paneller, sistem kontrol görüntüleme ünitesi (CD) ve mod seçme ünitesi (MSU) içermektedir.
- Sistemlerin her biri için IRMP aracılığıyla dört çalışma modu bulunur: kapalı, hizalama, sefer ve tutum durumu.
- Seyrüsefer bilgisayarının arızalanması durumunda AYAN referans ünite yalnızca uçuş göstergeleri için konum referansları sağlamak üzere seçilebilir.
- 12:35Ataletsel Sistemlerin Avantajları
- Konum ve hız göstergelerinden sürekli bilgi alınabilmektedir ve sistem yer istasyonlarından veya uçak dışı sistemlerden bağımsızdır.
- Seyrüsefer bilgisi tüm enlemlerde ve her türlü hava koşullarında elde edilebilir.
- AYAN sisteminin çalışması uçak manevralarından bağımsızdır ve düzgün bir şekilde seviyelendirilir ve hizalanırsa, herhangi bir yanlış önemsiz kabul edilebilir.
- 13:30AİLE Sisteminin İşlemi
- Uçuş öncesi veri girişleri sırasında doğruluk için aşırı dikkat edilmesi gerekir ve sistem hata yapma imkanı bulunmamaktadır.
- AİLE sistemi, bulunduğunda enlem ve boylam bilgilerini doğru bir şekilde girmenin gerekli olduğunu ve sistem referans değerle eşleşirse hizalama işlemini gerçekleştirir.
- Hizalama işlemi on-onbeş dakika kadar sürer ve eğer pilot yanlış bilgi girerse sistem tekrar bilgi girmesini ister, ancak tekrar yanlış bilgi girildiğinde pilotun vermiş olduğu bilgi doğru kabul edilir.
- 14:31Yeni Nesil Uçaklarda AİLE Sistemi
- Yeni nesil uçaklarda (300, 350) pilotun veri girdiği tuş takımı bulunmamakta.
- Günümüzde GPS gibi sistemler konum belirlemede santimetreler mertebesine düşmüş olup, AİLE sistemi bu güvenilir bilgileri kullanarak hizalama işlemini başarıyla yapabilmektedir.
- 15:21AİLE Sisteminin Dezavantajları
- AİLE sisteminin konum ve hız bilgisi zamanla azalır, sistem ucuz değildir ve bakım ve servisi zordur.
- İlk hizalama sabitken ve orta enlemlerde basittir, ancak 75 derece enlemin üzerinde zordur ve uçuş sırasında kesinlikle gerçekleştirilmemelidir.
- AİLE sistemi ilk olarak askeri uçaklarda kullanılmış, günümüzde ise yön bulma açısından sivil uçaklarda da yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.