Buradasın
Asya Kıtasında Kurulan İmparatorluklar ve Barut İmparatorlukları
youtube.com/watch?v=3za2sJT3GaUYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Khan Academy tarafından sunulan tarih dersi formatında hazırlanmış bir eğitim içeriğidir. Anlatıcı, 1300'lü yıllardan başlayarak Asya kıtasında kurulan imparatorlukları kronolojik olarak incelemektedir.
- Video, Cengiz Han'ın Asya'yı ele geçirmesinden sonra ortaya çıkan hanlıklardan başlayarak, Osmanlı İmparatorluğu, Safevi Devleti ve Babür İmparatorluğu gibi önemli Türk ve Müslüman imparatorluklarının kuruluşlarını, gelişimlerini ve askeri sistemlerini ele almaktadır. Özellikle Babür İmparatorluğu'nun kuruluşundan Ekber Şah, Şah Cihan ve Evrengzib dönemlerine kadar olan süreci ve "barut imparatorlukları" olarak adlandırılma sebebi olan askeri güçleri detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca bu imparatorlukların devşirme ve gulam gibi askeri sistemleri, mezhep farklılıkları ve askeri başarıları hakkında bilgiler verilmekte, Ekber Şah'ın hoşgörülü yönetimi ve diğer dönemlerdeki hoşgörünün azalması vurgulanmaktadır.
- 00:1013. Yüzyılda Asya'nın Durumu
- Bu videoda Kuzey Hindistan, Orta Doğu ve Pers İmparatorluğu'nun bugün İran olarak bildiğimiz toprakları ile Türkiye'nin Anadolu topraklarında neler olup bittiği incelenecektir.
- 13. yüzyılın başlarında Cengiz Han Asya'nın büyük bir kısmını ele geçirmiş, 1300'lü yıllarda ise Asya kıtası irili ufaklı hanlıklara parçalanmıştı.
- Çin'de Kubilay veya Yuan Hanedanlığı, Orta Asya'da Çağatay Hanlığı, Kuzeybatı Asya'da Altınorda Devleti ve Pers bölgesi ile Ortadoğu topraklarında İlhanlılar vardı.
- 01:10Önemli Beylikler ve Devletler
- Haritada kırmızı ile işaretlenmiş yer, 13. yüzyılın ortalarında yıkılan Anadolu Selçuklu Devleti'nden sonra ortaya çıkan beyliklerden biridir ve 1299 yılında Osman Bey tarafından kurulmuş, Osmanlı İmparatorluğu'nun temelleri atılmıştır.
- Kuzey Hindistan'daki en önemli Müslüman ve Türk devleti olan Delhi Sultanlığı, Moğolların ilerlemesini engellemeyi başarabilmiş sayılı devletlerden biridir.
- 01:5714. Yüzyılın Ortalarında Değişimler
- 14. yüzyılın ortalarında Çin topraklarında Ming Hanedanlığı yönetimi Yuan Hanedanlığı'ndan almış, doğudaki Moğollar Kuzey Yuan Hanedanlığı'na sürülmüş.
- Çağatay Hanlığı ile Altın Orda Devleti hala orada iken, İlhanlı Devleti de dahil Altın Orda Devleti topraklarının büyük bir kısmı Timur tarafından ele geçirilmiş.
- Timur Delhi'yi yağmalayarak Delhi Sultanlığını dize getirmiş ve sultanlık bu olaydan sonra ancak yüz yıl daha ayakta kalabilmiştir.
- 02:44Osmanlı İmparatorluğu'nun Büyümesi
- Osman Bey tarafından kurulan küçük beylik Osmanlı İmparatorluğu'na dönüşmüş, topraklarını hızla genişletmeye başlamış.
- 15. yüzyılın ortalarına geldiğimizde Osmanlı İmparatorluğu'nun toprakları Asya kıtasından Avrupa kıtasına taşmıştır.
- İstanbul'un fetihinden önce Edirne'de bulunduğu için 15. yüzyıla geldiğimizde artık Avrupa'ya taşınan Osmanlı'dan bahsediyoruz.
- 03:16Barut Kullanımı ve İmparatorlukların Değişimi
- Barut, Tank ve Song Hanedanlıklarının ilk zamanlarında icat edilmişti, ancak bu imparatorlukların döneminde barut kullanımı askeri anlamda ön plana çıkmaya başlamış.
- 200 yıl ilerlediğimizde Ming Hanedanlığı Çin'in büyük bir bölümünü kontrolü altına almış, Kuzey Yuan hala Moğolistan'da.
- 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu Ortadoğu'nun büyük bir kısmını içine alacak şekilde büyümüş ve altın çağına girmiş.
- 04:38Diğer Önemli İmparatorluklar
- Pers bölgesinde yer alan Timur İmparatorluğu, Timur'un ölümünden bir süre sonra yıkılıp 16. yüzyıla girdiğimizde yerini Safevilere bırakmış.
- 16. yüzyılda Safevi Devleti'nin kurulması ile yakın zamanlara denk gelen Timur'un beşinci göbekten torunu olan ve günümüz Özbekistan topraklarında dünyaya gelen Babür Şah'ın Delhi Sultanlığını yenerek kurduğu Babür İmparatorluğu var.
- Babür İmparatorluğu zaman zaman Hint-Moğol İmparatorluğu ya da Moğol Sultanlığı olarak da bahsedilir.
- 05:35Osmanlı İmparatorluğu'nun Özellikleri
- Anadolu Yarımadası'nda Kayı boyundan Osman Bey tarafından bugün Türkiye'nin Bilecik ili sınırlarında kalan Söğüt ilçesinde kurulan küçük Türk beyliği kısa zamanda Osmanlı İmparatorluğu'na dönüşmüştür.
- 1516 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde halifelik Osmanlı İmparatorluğu'na geçmiş ve Sünni bir İslam imparatorluğu olan Osmanlı, İslam dünyasında önemli bir konuma yükselmiştir.
- Osmanlı İmparatorluğu'nun dikkat çekici özelliklerinden biri, yeniçeri sınıfını da barındıran sistemli ordusu ve padişaha olan yakınlığı ile tanınan yeniçeri askerlerini yetiştirmek için kurduğu devşirme sistemidir.
- 06:19Devşirme Sistemi
- Osmanlı'nın topraklarının genişlemesiyle birlikte imparatorluktaki gayrimüslimlerin sayısı da artmış, kendilerine birçok imtiyaz ve hak tanınmıştır.
- Devşirme sisteminde gayrimüslim ailelerin 18 yaşından küçük erkek çocukları Türk ailelere teslim ediliyor, Türkçe konuşmayı öğrenen bu çocuklar sonrasında acemi ocağına gönderiliyorlardı.
- Acemi ocağında başarılı olan gençler yeniçeri ocağına girmeye hak kazanıyorlardı ve zaman içerisinde geniş imtiyazlara sahip oluyor, hatta vezir-i azamlık gibi önemli mertebelere gelerek imparatorluk yönetiminin kilit pozisyonlarında rol almış pek çok yeniçeri kökenli devşirme kişi var.
- 07:36Safevi Devleti
- Safevi Devleti 16. yüzyılın başında resmi olarak 1501'de Şah İsmail ya da I. İsmail tarafından kurulmuştur ve kökeni dini bir hanedanlık olan Safevilere dayanır.
- Safevi Devleti de Osmanlı İmparatorluğu gibi Müslüman bir imparatorluktur, ancak mezhebi Sünni değil Şii'dir.
- Safevi Devleti kültür anlamında Pers İmparatorluğu'nun bir uzantısı olarak kabul edilir ve Sasanilerden sonra hükümdarı doğuştan Pers olan ve Şah ismini kullanmalarından da anlaşılacağı gibi Pers kültürünü yeniden dirilten ilk hükümdarlıktır.
- 08:45Safevi Devleti'nin Askeri Sistemi
- Safevi İmparatorluğu'nda devşirme sistemine çok benzeyen ve gulam olarak adlandırılan bir olgu vardı.
- Gulamlar esir olarak alınan askerlerdi ve aynı yeniçeriler gibi elit bir askeri birliğin üyesi olarak yetiştirilir, zaman içinde varlığa ve güce kavuşurlardı.
- Hükümdarlar tarafından güç sahibi yapmak için en güvenilir ve emin insanlar olmaları nedeniyle esirlerden elit askerler yetiştirip onların varlık ve güç sahibi olmalarına izin vermişlerdir.
- 10:08Babür İmparatorluğu
- Babür İmparatorluğu, Timur'un beşinci göbekten torunu olan ve Türk-Moğol gelenekleriyle yetişmiş Babür Şah tarafından kurulmuştur.
- Babür Şah, Timur tarafından yüz yıl önce hırpalanmış ve Delhi Sultanlığını mağlup ederek hükümdar olmuştur.
- Babürlülerin ilk hükümdarları Sünni mezhebindendiler ve çoğunluğu Hindu olan bir kitleye hükmetmelerine rağmen oldukça hoşgörülü oldukları söylenebilir.
- 10:44Babür İmparatorluğu'nun Hükümdarları
- En hoşgörülü ve idealist hükümdarları olan Ekber Şah, Hinduizm, İslam, Jainizm ve Hristiyanlık sentezi olan bir din yaratmaya çalışmıştır.
- Şah Cihan ve Evren Zibin'in hükümdarlıkları sırasında hoşgörü azalmıştır; Şah Cihan, Hindistan'da büyük bir açlık varken karısı için yaptırdığı Taç Mahal ile tanınmıştır.
- Hindu ve Sihlerin öldürülmesi Şah Cihan'ın oğlu Evrengzib zamanında da devam etmiş, hoşgörü sona ermiştir.
- 11:19Barut İmparatorlukları
- Bazı tarihçiler bu üç imparatorluktan barut imparatorlukları olarak bahsederler.
- Barut imparatorluklarının ismini almalarının sebebi, askeri güçleriyle tanınan bu üç imparatorluğun hem kuruluş hem de ilerleme dönemlerinde barutu iyi kullanmaları ve bu sayede güçlü ordular kurarak savaşlarda düşmanlarını mağlup etmeleridir.
- Osmanlı ordusu topu kullanan ilk ordulardan biriydi, Safevi ve Babür imparatorlukları ise doğrudan barut sayesinde kazandıkları savaşlar ile kurulmuşlardı.