Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, tarihsel bir anlatım formatında Asya Hun İmparatorluğu'nun kuruluşundan çöküşüne kadar olan süreci ele almaktadır. Teoman, Mete Han, Ki Ok, Künçin ve Çiçi gibi Hun hükümdarları ile Çin İmparatoru Qin Shi Huang ve İmparator Kao gibi tarihi karakterler videoda yer almaktadır.
- Video, M.Ö. 3. yüzyılda Orta Asya'da yaşayan Hunların durumundan başlayarak, Teoman'ın Hun kabilelerini birleştirmesi, Mete Han'ın yükselişi ve Çin'e karşı düzenlediği seferleri anlatmaktadır. Ardından Hun İmparatorluğu'nun yükselişi, Metehan'ın oğlu Ki Ok'un yönetimi ve Hun-Çin arasındaki barış anlaşması detaylandırılır. Son bölümde ise Hun İmparatorluğu'nun zayıflaması, taht kavgaları ve 216 yılında tarih sahnesinden silinmesi anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Çin'in Hun akınlarını önlemek için Çin Seddi'ni inşa etmesi, Mete Han'ın ordusunu disiplinlendirmesi, Petek Yaylası kuşatması ve Hun İmparatorluğu'nun çöküşünün nedenleri gibi önemli tarihsel olaylar da ele alınmaktadır.
- 00:05Hunların Ortaya Çıkışı
- Milattan önce 3. yüzyılda Orta Asya'da Hunlar kabileler halinde, birlikten uzak, konar göçer tarzda ve dağınık bir şekilde yaşamaktaydılar.
- Çin kaynaklarına göre Hunların varlığı milattan önce 2200 yıllarına kadar dayanıyor, ancak hiçbir zaman devletleşme yoluna gidemedikleri için haklarında çok az şey biliniyordu.
- Çin ise yerleşik bir düzen içerisinde disiplinli bir devlet teşkilatına sahipti ve Hunları Çin'i ele geçirmeye çalışan barbarlar olarak görüyordu.
- 00:53Çin Seddi ve Hun Akınları
- Çin İmparatoru Qin Shi Huang, Hun akınlarını önlemek için Çin Seddi'ni tamamlamaya karar verdi ve set duvarlarını birleştirerek uzunluğunu yaklaşık 2500 kilometreye çıkardı.
- Bu da Hun akınlarını önlemeye yetmeyince, MÖ 221 yılında kimilerine göre 300 bin kişilik, kimilerine göre 100 bin kişilik bir ordu göndererek Hunları kuzeye doğru kovaladı.
- Göçebe bir kabilenin lideri olan Teoman, kabilesiyle birlikte 300 km kadar kuzeye sürülenlerden birisiydi, ancak bir yıl sonra tüm Hun kabilelerini kendi liderliği altına aldı ve kendisini "Şanyu" olarak ilan etti.
- 02:18Teoman'ın Yükselişi
- Hunlar Çin için tehlike arz etse de hala tam olarak birlik olamadıkları için Çin ordusuna karşı başarılı olamıyorlardı.
- MÖ 210 yılında Büyük Çin İmparatoru Shi Huang'ın ölümü üzerine Çin İmparatorluğu'nda karışıklık baş gösterdi ve Teoman bu fırsattan yararlanarak ordularını aldı.
- Teoman, Kuzey Çin sınırına kadar indi ve eski otlaklarının büyük bir kısmını tekrar ele geçirdi, bu düzenlediği akınlar Hunların ekonomik durumunu büyük oranda kalkındırdı.
- 02:57Mete Han'ın Yükselişi
- Teoman'ın Mete isminde kendisinin veliahtı olarak gördüğü büyük oğlu vardı, fakat sonradan başka bir hanımından bir oğlu daha oldu ve veliahtlığı Mete'den aldı.
- Mete bir süre sonra Yüeçilerin elinden kurtularak babasının yanına geri döndü ve Teoman, oğlunun bu kabiliyetini takdir ederek emrine 10 bin kişilik bir ordu vererek onu ödüllendirdi.
- Mete, emri altındaki askeri kuvveti tam bir disiplin içerisinde eğitti ve ordusunu 10'lu, 100'lü ve 1000'li bölümlere ayırarak başlarına onbaşı, yüzbaşı ve binbaşı görevlendirdi, bu düzenleme Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluşu olarak kabul edilmekte ve her yıl kutlanmaktadır.
- 04:00Mete Han'ın İktidarı
- Mete, özellikle kendi icadı olan ıslıklı oklarla askerlerine sürekli talimler yaptırmaktadır.
- Mete, askerlerine ölümüne itaat etmelerini isteyen ilginç bir yol izler; talim sırasında askerlerine ok atarak onların itaatini test eder ve emrine uymayan askerleri öldürür.
- Mete, babasıyla ava çıktığı bir gün okunu babasına çevirerek onu vurur ve askerleri tereddüt etmeksizin Teoman'ı ok yağmuruna tutarak oracıkta öldürürler.
- 05:30Asya Hun İmparatorluğu'nun Kuruluşu
- Mete, otluğa dönen önce üvey annelerini, sonra üvey kardeşlerini, sonra da devlet büyüklerinin hepsini aynı yöntemle öldürür.
- MÖ 209 yılında yaşanan bu olayın ardından devletin başına geçen Metehan, kendisini yeni Şanyu ilan eder ve bu aynı zamanda çoğu tarihçi tarafından tarihte bilinen ilk Türk devletinin Asya Hun İmparatorluğu'nun kuruluşu demektir.
- 06:10Hunlar Kitabı Tanıtımı
- Lev Nikolayeviç Gumilov'un "Hunlar" kitabı, 20. yüzyılın en saygın tarihçilerinden biri olan Gumilov'un Hunlar ve Göktürkler üzerine yaptığı kapsamlı çalışmalarla tanınmaktadır.
- Bu eser, Hunların sosyal yapısından askeri dehalarına ve Asya'nın geniş bozkırlarında bıraktıkları etkiye kadar pek çok konuyu ayrıntılı bir şekilde ele alıyor.
- Selenge Yayınları, Gumilov ile birlikte akademik dünyaya ve Türk tarihine katkı sunmaya devam ediyor ve bu kitabı satın almak isteyenler için açıklama kısmına link bırakılmıştır.
- 07:30Hunların Komşu Devletlerle Savaşları
- Hunların yaşadığı kısa süreli kargaşa dönemi komşu devletlerin dikkatinden kaçmamış, bu devletler yakaladıkları fırsattan yararlanarak Hunları etkisizleştirmeye çalışmışlardır.
- Tungular taht değişikliği yaşayan Hunları köşeye sıkıştırıp yeni topraklar kazanmak için harekete geçer, ancak savaş başlatan tarafın kendileri olmasını istemedikleri için Mete'den iyi bir cins atını isterler.
- Türkler için at vazgeçilmez bir hayvandır ve Metehan, bir at komşumuzdan nasıl değerli olur diyerek Tungların bu isteğini kabul eder.
- 08:07Tungularla Savaş
- İstekleri yerine gelen Tungular, Türklerin kendilerinden çekindiklerini zannederek bu sefer de hükümdarın hanımlarından birisini isteme cüretinde bulunur, Metehan ise bir kadın için koskoca bir milletin kaderinin tehlikeye atılmayacağı gerekçesiyle çok sevdiği hanımını Tungulara yollar.
- Türklerle mutlaka bir savaş çıkarmak isteyen Tunglar, bu kez iki ülke arasında kalan çorak bir arazi parçasını talep eder, Metehan ise toprak devletin temelidir, ondan vazgeçemeyiz diyerek savaşa hazır olmalarını emreder.
- Metehan, Tungların ordusunun neredeyse tamamını yok eder, krallarını öldürür ve topraklarını ele geçirir, böylece tüm Doğu Çin ve Mançurya bölgesi Hunların hakimiyetine geçer.
- 09:23Yüeçilerle Savaş
- Tungulardan sonra sıra batı ve güneydeki komşulara gelmiştir, ilk tercihini batıdaki Yüeçilerden yana kullanan Metehan, yine büyük bir orduyla sefere çıkar.
- MÖ 203 yılında iki ülke arasında yapılan savaşı Hunlar kazanırken ağır bir yenilgi alan Yüeçiler iki parçaya bölünür, küçük Yüeçiler Hun himayesine girerken, büyük Yüeçiler Hindistan'ın kuzeybatısına göç etmek zorunda kalır.
- Sonradan bu kavmin Batı Asya'daki kavimler üzerinde oluşturduğu baskı büyük bir kavimler göçüne neden olur, hatta Avrupa'daki kavimler göçünün temeli bu şekilde atılmıştır.
- 10:04Hun Devleti'nin Genişlemesi
- Metehan, Çin seferine çıkmadan önce devletin kuzeyinde kalan kavimleri de itaat altına alarak arkasını sağlama almak istiyordu.
- Hun Devleti'nin kuzey ve kuzeybatısında Kutsa, Thinglink, Kırgız ve Cinli gibi Türk soyundan ve Hunlarla akraba olan kavimler bulunuyordu, Metehan ordusuyla kuzeye doğru yürüyüp bu kavimleri birer birer itaat altına alarak hepsini Hun Devleti'nin çatısı altında topladı.
- Artık Altay Dağları'nın batısındaki ülkelerin ve kavimlerin dışında bütün Orta Asya Mete Han'ın hakimiyetine girmişti.
- 10:40Çin Seferi
- Şimdi sıra ezeli ve en güçlü rakibi olan Çin'e gelmişti, amacı Hunların daha önce Çin'e kaptırdığı Kuzey Çin'deki otlakları geri almaktı.
- Ordusuyla Yin Dağları üzerinden Kuzey Çin'e giren Metehan, Sarı Nehrin büyük dirseği içinde kalan Ordos bölgesini ele geçirdi, ardından doğuya doğru ileri harekatına devam etti.
- Hun ordusunun ilerlemesine karşılık Çin'in mukavemeti oldukça zayıftı, hatta Çin'in han iktidarına muhalefet olan bazı Çin derebeyleri Mete Han'ın himayesine girerek onunla birlikte savaşmaya başladı, böylece Kuzey Çin'in tamamı bir sene gibi bir sürede Hunlar tarafından tamamen ele geçirildi.
- 12:01İmparator Kao'nun Saldırısı
- Kuzey Çin'in kaybedilmesi, Han sülalesinin kurucusu olan İmparator Kao'yu harekete geçirdi, İmparator, çoğunluğu yaya olan 320 bin kişilik ordusunun başına geçerek Mete Han'ın üzerine yürüdü.
- Bu durum Mete Han'ın tam aradığı fırsattı, çünkü Asya kıtasının en büyük gücü olduğunu gösterebilmek için Çin ordusunu mağlup etmesi gerekliydi.
- İmparator Kao ilk önce Mete'ye on kişiden oluşan bir elçilik heyeti gönderdi, bu heyetin amacı Metehan ve ordusunun durumunu gözlemlemekti, ancak Mete bu durumu anlamış ve imparatoru saldırıya özendirmek için kendisini güçsüz göstermişti.
- 13:03Hunların Çin Ordusunu Kuşatması
- Metehan, Çin ordusuna karşı öncü birliklerini göndererek onları yoracak ve pusunun kurulacağı bölgeye çekecekti.
- Öncü kuvvetler vur-kaç taktiği uygulayarak Çin ordusunu yormaya başladı ve her saldırıdan sonra kilometrelerce geri çekilerek Çinlilerin arkasından gelmesini sağlıyorlardı.
- Çin ordusu sadece Hunların öncü birliği karşısında yıpranmakla kalmıyor, aynı zamanda ağır kış şartları altında büyük zayiatlar veriyordu.
- 14:17Kuşatma ve Çinlilerin Kaçışı
- İmparator, yaya birliklerinin kendilerine yetişmesi için Petek Yaylası'nda konaklama kararı aldı, bu karar sonun başlangıcı oldu.
- Metehan devasa ordusuyla Çin ordusunu dört bir yandan kuşattı ve yedi gün boyunca kuşatma altına aldı.
- Kuşatmanın yedinci günü Metehan, Çinlilerin kaçmasına fırsat veren bir koridor açarak onları sisli bir günde dışarı çıkardı.
- 15:45Hunların Çin ile Barış Antlaşması
- Metehan, Çin ordusunu tamamen imha etmek yerine onları vergiye bağlamak en akıllı davranıştı.
- Kuşatmanın ardından Çin imparatoru Metehan'a elçi gönderdi ve anlaşma sonucu Hunlara vergi adı altında her yıl değerli eşyalar gönderilecek ve Çin imparatorunun kızı Hunlara gelin olarak verilecekti.
- Hunlar ve Çinliler arasında yapılan bu barış antlaşması, Orta Asya tarihinde bilinen ilk milletlerarası anlaşmadır.
- 16:34Metehan'ın Siyasi Başarıları
- Güney sınırlarını güvence altına alan Metehan, batıya doğru seferlerini sürdürerek yeni toprak kazanımları elde etti.
- Ömrünün geri kalan yıllarında Aral Gölü'ne kadar uzanan toprakları hakimiyeti altına alan Metehan, yirmialtı tane büyüklü küçüklü devleti ortadan kaldırarak Hun siyasi birliğini inşa etti.
- M.Ö. 174 yılında hayatını kaybeden Metehan geride geleceği parlak devasa bir devlet bırakmıştır.
- 17:08Hun İmparatorluğu'nun Devamı
- Metehan'dan sonraki yeni lideri Metehan'ın oğlu Kiok, Çin'i baskı altında tutma ve bu devletle ticari ilişkileri sürdürme politikasını korumuştur.
- M.Ö. 161 yılında büyük bir orduyla Çin merkezine kadar ilerleyen Kiok, imparatorluk sarayını yerle bir etmiş ve Çinlilere Hunların gücünü bir kez daha hatırlatmıştır.
- Kiok'un oğlu Künçin, ne babası ne de dedesi kadar başarılı olamamıştır ve Çin ordusu üzerinde yeterince otorite kuramamıştır.
- 17:58Çinlilerin Hunlara Karşı Stratejisi
- Çinliler, Hun akınlarından ders çıkaran Hunlar gibi giyinmeye, onların askeri düzenini taklit etmeye ve Hun tarzında silah kullanmaya başladı.
- Çinliler, Hun beylerine eş olarak gönderdikleri Çinli prenseslerin mahiyetinde Hun ülkesine birçok ajan sokmaktaydı.
- Bu ajanlar Hun beylerinin yanlarına kadar sokularak alınacak kritik kararları önceden Çin imparatoruna bildiriyordu.
- 18:49Hun İmparatorluğu'nun Çöküşü
- M.Ö. 58 yıla gelindiğinde Çin İmparatorluğu Hunlara karşı daha güçlü duruma gelmiş ve vergi vermeyi kesmişlerdi.
- Ekonomisi bozulan Hun İmparatorluğu gitgide güç duruma düşmeye başladı ve hükümdarı Hahanye, Çin hakimiyeti altına girmek istedi.
- İki kardeş arasında uzun süren taht mücadelesini Çin'in desteğini arkasına alan Hahanye kazanırken, Hun Devleti M.Ö. 54 yılında doğu ve batı olmak üzere ikiye bölündü.
- 19:35Hun İmparatorluğu'nun Sonu
- M.Ö. 36 yılında çoğunluğu Çinlilerin oluşturduğu yetmiş bin kişilik bir ordu Doğu Hun topraklarından Batu'un topraklarına saldırdı.
- Milliyetçilik fikrini devlet politikası haline getirmiş olan Çiçi, Çin'e ve kardeşine karşı tarihin en dramatik istiklal mücadelesini verdi fakat başarılı olamadı.
- Batı Hun Devleti yıkıldı, Hunlar yeniden tek bir çatı altında toplandı ve Çin İmparatorluğu'nun hakimiyeti altına girdi, 48 yılında kuzey ve güney olmak üzere ikiye bölündü, 216 yılında tarih sahnesinden tamamen silindi.