Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, arkeolojik eserlerin korunması konusunda uzmanlaşmış bir konuşmacının yaptığı sunum formatındadır. Konuşmacı, 2006'dan beri yaptığı çalışmalar ve 1500 farklı vitrin üzerinde yaptığı testleri paylaşmaktadır.
- Sunum, önleyici korumanın gelişimini iki ana tema üzerinden ele almaktadır: genel uygulamalardan daha spesifik uygulamalara geçiş ve analiz kullanımı. Konuşmacı, demir, bakır ve tekstil gibi farklı objelerin koruma gereksinimlerini, korozyon sorunlarını ve bağıl nem kontrolünün önemini laboratuvar deneyleri ve gerçek koleksiyon örnekleri üzerinden açıklamaktadır.
- Sunumda ayrıca müze vitrinlerinde objelerin korunması için kullanılan oksijen ölçüm yöntemleri, vitrinlerin sızdırmazlık sorunları ve bunların çözümleri, mevcut vitrinlerin yeniden düzenlenmesi ve iklimlendirici kullanımı gibi konular da ele alınmaktadır.
- Önleyici Korumanın Gelişimi
- Konuşmacı önleyici korumanın gelişimini iki ana tema üzerinde anlatacak: genel uygulamalardan spesifik uygulamalara geçiş ve analiz kullanma.
- İlk bölümde demir, bakır ve tekstil gibi objelerin korozyona karşı farklı koruma ihtiyaçları ele alınacak.
- İkinci bölümde analiz kullanma konusu üzerinde durulacak.
- 01:12Arkeolojik Demirin Korozyonu
- Arkeolojik metal eserler kazıdan çıkarıldığında hızla bozulabilir, özellikle bakır ve demir alaşımlarında ciddi bozulma görülebilir.
- 1980'den önce yapılan çalışmalar stabilizasyon üzerine odaklıyken, 1977'de Zuki'nin makalesinde akagani malzemesinin korozyonla ilişkisi ortaya çıkarılmıştır.
- 2002-2004 itibariyle daha bilgiye dayalı yaklaşımlar geliştirilmeye başlanmıştır.
- 03:40Bağıl Nem ve Demirin Bozulması
- Laboratuvarlarda yapılan çalışmalar sonucunda, demir tozu ve demir klorürle yapılan deneylerde bağıl nem ve risk ilişkisi belirlenmiştir.
- %1'in altında hiçbir şey olmazken, %11 civarında demir yavaş yavaş bozulmaya başlar ve %30'a vardığınızda bozulma hızlanır.
- %45'i aştığınızda ısıya bağlı olarak bozulma hızlanmaya başlar.
- 04:38Koleksiyon Yönetimi
- Bir koleksiyonda yaklaşık 1000 arkeolojik demir parçası sergide, 10.000 kadarı depoda bulunur.
- Genellikle %16 bağıl nem oranında tutulur, ancak kuru ortamda muhafaza etmek için %30'a kadar çıkarılabilir.
- %30'da tutulduğunda ortaya çıkacak küçük kaybın kabul edilebilir olduğu, obje üzerinde ufak benekler oluşabileceği belirlenmiştir.
- 05:51Ortam Değerlendirmesi
- %30'un altında tutmak mümkün olursa çok iyi, ancak ahşap sergi mekanları ve betonik asitler sorunlara yol açabilir.
- Sergi mekanlarında balın nem oranı %33 ila %75 arasında değerlendirilir.
- Kültürel miras objeleri karmaşık olduğundan, tercih edilen modelin objenin üzerindeki etkileri doğru yansıtması gerekir.
- 07:22Deneyler ve Sonuçlar
- Yeni çıkarılmış objelere portable radyografla inceleme yapılarak, topraktan çıkarıldığı anki durumu incelenmiştir.
- Laboratuvarda topraktan çıkarıldığı andan 6 saat sonra objelerin yüzeyi delinerek mikroskopla incelenmiş ve sarı kristallerin demir 2 klorür olduğu tespit edilmiştir.
- Bu kristaller 3-4 gün sonra demir 3 kloride dönüşerek akagani hale gelir ve bu korozyona sebebiyet verir.
- 08:44Koleksiyon Analizi
- Koleksiyonda yaklaşık 1000 farklı demir parçası bulunmakta ve bunlar 36 farklı bölgede sergilenmektedir.
- Bu binaların nem oranları farklıdır; bazıları %90'a kadar nem içerirken, bazıları çok daha kurudur.
- Cryteria anchor trimate tekniği kullanılarak objelerin korozyon durumu incelenmiş ve %30'un altında bağıl nem sağlandığında bozulma görülmemiştir.
- 10:41Farklı Ortamlarda Korozyon
- İngiltere'deki farklı mekanlarda yüksek nemli ortamlarda bile bazı malzemeler korozyona uğramıyor veya çok yavaş korozyona uğruyor.
- Demir gibi sorun olduğunu bildiğimiz objelerde bile bazı durumlarda bağıl nemi kontrol etmemize gerek olmayan ortamlar ortaya çıkabilir.
- İkinci örnek olarak bakır alaşımları incelenmiş ve 3500 obje 17 mekanda incelendiğinde büyük bir kısmı çok stabil veya yüksek bağlı nem ortamlarında bile stabil kalmıştır.
- 11:41Oksijen Ölçüm Yöntemleri
- Bakıra bakarak demirin stabilitesini gösterebiliriz; oksijen stabil olursa hiçbir şey bozulma olmayabilir, ancak oksijende bozukluk olursa bozulma olabilir.
- Oksijen ölçüm için iğne saplamak vasıtasıyla hava miktarı çekip enjeksiyona alıp floresana dayalı metotla ışık yansıtarak oksijen konsantrasyonunu ölçebiliriz.
- Küçük objeler için küçük konteynerler veya silika jel kullanılabilir, büyük objeler ise ısı yalıtılmış torbalara konularak incelenebilir.
- 13:01Vitrin Çalışmaları
- 2006'dan beri yapılan çalışmada 1500 vitrin incelenmiş ve farklı yerlerde farklı objeler sergilenmiştir.
- Bazı vitrinlerde %5-10, bazılarında %30 balın güvenli olduğu, kemikle demir karışımı olan objelerde %30'un altına inerse zarar verebileceği tespit edilmiştir.
- Bakır alaşımları ve demir alaşımları stabil olduğu için bağıl nemi kontrol etmeye gerek olmadığı görülmüştür.
- 14:02Vitrin Teknolojisi
- Vitrinlerin nasıl inşa edileceği konusunda 15 yıl öncesine göre çok daha fazla bilgi edinilmiştir.
- İyi haber, bir vitrin kez yapıldığında içine her şeyi yapabilmemizdir; bal nemi, alt nem gibi değerleri ayarlayabiliriz ancak bu pahalı bir yöntemdir.
- İlk çalışmalar 1960'lı yıllarda difüzyonu inceleyen çalışmalar yapılmış, 1994'te farklı mekanizmalara bakılmış ve vitrin içindeki durum ve değişiklikler incelenmiştir.
- 15:03Vitrin Testleri
- Geçmişte danışmanlar tek bir vitrin test etmek için 1500 dolar isteyerek bunu yapıyordu, ancak şimdi kendi kendimize de yapabiliyoruz.
- Sızıntılar var mı yok mu kontrol edebiliyor ve varsayımlarımızı test edebiliyoruz.
- Makas günü çalışması gibi modellerde çatlağın çapını ve nerede olduğunu belirleyerek modelin içine nerelerden ne sızıntı olabileceğini hesaplayabiliyoruz.
- 16:03Model Testleri
- Pratik tarafta 10 yıl önce geliştirilen metotla vitrin içerisindeki hava durumunu test edebilir hale geldik.
- Bu metot çeşitli varsayımları test etme imkanı sağladı ve obje göre bağıl nemli olmalıdır.
- 130 vitrin test edildikten sonra 12 farklı modelden 3 tanesi verilere uygun bulunmuştur.
- 16:43Diğer Ölçümler
- Sadece bağıl nem için değil, dışarıdan gelen newrit oksit, sülfür oksit, ozon gibi gazların yatacak kirliliği ölçmek için de bu yöntem kullanılabilir.
- Avrupa Birliği projesinde vitrinlerin boyutları, malzemeleri, içindeki ısı ve rutubet bilgileri kullanılarak konsantrasyon hesaplanabilir.
- İç gazlar, organik gazlar ve asetik asit konsantrasyonları da incelenerek vitrinlerin önleyici koruma açısından ömrü tespit edilebilir.
- 17:41Vitrin Uygulamaları
- Bu bilgiler yeni bir vitrin yaparken veya mevcut müzenin kileri değiştirilirken faydalanılabilir.
- Arkeolojik demir için çok rutubetli ortamlardaki durum değerlendirilerek silika jel kullanımını etkin bir şekilde gerçekleştirmek için hava değişim oranı belirlenebilir.
- Spesifikasyonlar belirlendiğinde üretici istenen şartları yerine getirmezse üretimi reddedilebilir.
- 18:41Mevcut Vitrinlerin Düzenlenmesi
- Mevcut vitrinleri yeniden düzenlemek için önce objeler alınmak zorunda kalınır ve hızlı bir detererasyon bozulma ortaya çıkabilir.
- Örneğin, 4,5'lük hava değişim oranı olan bir vitrinde organik asitler salan zemindeki tabaka ciddi bir sorundu ve sızıntılar vardı.
- Vitrin üzerinde ahşap üstüne alüminyum folyo ile kaplama, boşlukların doldurulması ve metal tepsilerin konulması gibi işlemler yapılarak vitrin yenilenmiştir.
- 19:57Büyük Vitrinler ve Sonuç
- Silika jel için çok büyük vitrinlerde altına iklimlendirici konulabilir, ancak bazı büyük cam vitrinlerde hava düzenleyici koymak mümkün değildir.
- Küçük makinalar satın alınabilir, bu makineler rutubeti kontrol eder ve sızdırma yapanları sızdırmayı da kontrol edebilir.
- Farklı bağıl nem oranlarında objelerin risklerini tespit ederek ortamları iyi yöneterek ve objelerin stabil olup olmadığına bakarak kaynakları daha etkin kullanabiliriz.