Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu webinar, TED Üniversitesi'nde veri yöneticisi olarak çalışan Yasemin Hanım ve diğer konuşmacıların (Oruç, Gültekin) katılımıyla gerçekleşmiştir. Konuşmacılar arasında otoloji lisansından sonra Hollanda'da yüksek lisans ve doktora yapmış, TDF'de Veri Yöneticisi olarak görev yapmış biri bulunmaktadır.
- Webinar, araştırma veri yönetimi ve açık bilim konularını ele almaktadır. Sunum, FAIR veri prensipleri, veri yönetimi planlarının önemi, veri saklama ve paylaşım yöntemleri, açık lisanslar ve veri uyumluluğu gibi konuları kapsamaktadır. Ayrıca Zenodo, GitHub, Open Science Framework gibi veri arşivleri ve platformlar hakkında bilgiler verilmektedir.
- Webinar, katılımcıların sorularına cevap veren bir sohbet formatında devam etmiştir. Konuşmacılar, kütüphanelerde açık bilim ve açık veri konularına odaklanabilecek personel alınması veya eğitilmesi gerektiği konusunda vurgu yapmış ve Nisan ayında "Açık Bilim Yolunda" adlı bir seminer düzenleneceği duyurulmuştur.
- Konuşmacının Tanıtımı
- Konuşmacı otoloji lisansını aldıktan sonra Hollanda'da Radboud Üniversitesi'nde "Hastalıkların Moleküler Mekanizmaları" programında yüksek lisans yaptı.
- Yüksek lisans sırasında biyoloji, moleküller, kök hücre ve transkripsiyon alanlarında staj yaptı.
- Erasmus Üniversitesi Rotterdam'da UV ışını kaynaklı DNA hasar ve tamir mekanizmalarını çalıştığı doktora programını tamamladı.
- 01:53Veri Yöneticiliği Görevi
- Bir senedir TED Üniversitesi'nde Veri Yöneticisi olarak çalışmaktadır.
- TDF'de sekiz fakülte vardır ve her fakültede bir veri yöneticisi bulunmaktadır.
- Veri yöneticileri araştırmacıları araştırma verisi yönetimi konularında araştırma hayat döngüsünün her aşamasında desteklemektedir.
- 02:26Veri Yöneticiliğinin Amacı
- Güvenli veri saklama ve paylaşım konusunda önerilerde bulunmak, mevcut veri arşivleri hakkında bilgi vermek ve veri yönetim planı hazırlama konusunda destek sağlamaktadır.
- Fon veren kuruluş ve yayıncıların politikalarını araştırmacılarla paylaşmak ve uyum sağlamak önemlidir.
- Veri ve yazılım yönetimini sağlayan araçları (elektronik lab notebooklar, sürüm kontrolü programları) araştırmacılara önermektedir.
- 04:21Sunumun Lisans Bilgileri
- Sunumdaki tüm görseller CC0 (kamu malı) lisansı kapsamında olup, dilediğiniz gibi kullanılabilir.
- Sunum kendisi CC BY lisansı ile Zenodo'ya yüklenmiştir ve sunuma atıf yapılması gerekir.
- Kritik konu lisansları hakkında daha fazla bilgi için belirli bir link önerilmektedir.
- 05:44TÜBİTAK Açık Bilim Politikası
- Geçtiğimiz haftalarda TÜBİTAK Açık Bilim Politikası kabul edilmiştir.
- Bu politika, TÜBİTAK tarafından yürütülen veya desteklenen projelerden üretilen yayınların ve araştırma verilerinin yönetimi, saklanması, arşivlenmesi, derlenmesi ve dijital korunması kapsamını oluşturur.
- Politikanın yayınlanmasıyla eş zamanlı olarak araştırma verileri yönetimi eğitim portalı hazırlandı.
- 07:19FAIR Veri Prensipleri
- FAIR veri prensipleri, verinin bulunabilir, erişilebilir, birlikte çalışılabilir ve yeniden kullanılabilir olmasını gerektirir.
- Birlikte çalışılabilirlik, verinin farklı programlar ve yazılımlarla uyumlu olması ve ilerleyen yıllarda erişilebilir olması için önemlidir.
- Verinin açık formatlarda kaydedilmesi veya her dosyanın aynı zamanda açık bir formatta da kaydedilmesi önerilmektedir.
- 09:25FAIR Prensiplerinin Tarihi ve Önemi
- FAIR prensipleri ilk olarak 2014'te Hollanda'da Lightn şehrinde bir çalıştayda ortaya çıkmış ve 2016 yılında bir makalede paylaşılmıştır.
- Bu prensipler, verilerin daha çok insana ulaşarak daha büyük etki yaratmasını, emeklerin tekrarlanmasını engellemeyi ve verileri gelecekteki araştırmacılar için korumayı hedeflemektedir.
- FAIR ile açık aynı şey değildir; fon sağlayıcı kuruluşlar olabildiğince açık, gerektiğinde kapalı şeklinde beklentilerde bulunurlar.
- 11:19Verinin Hayat Döngüsü
- Verinin hayat döngüsünde ham veri (örneğin mikroskop fotoğrafları) elde edilir ve analiz programları kullanılarak işlenir.
- Araştırmacılar genellikle akademik yayınlarda sadece işlenmiş verileri ve grafikleri paylaşırken, ham veriler doğrulama, tekrarlama veya yeniden kullanım için erişime açık değildir.
- Bilim, araştırmacıların birbirlerinin sonuçlarını doğrulayarak ve tekrarlayarak üstüne eklemesi sayesinde ilerleyebilen bir süreçtir.
- 13:02Araştırma Verilerinin Erişilebilirliği
- Araştırma fonları sayesinde gerçekleşen araştırmaların verileri, diğer araştırmacılara değerli bilgiler sağlayabilir.
- Makalelerde "istek üzerine paylaşılabilir" ibaresi kullanılır ancak geçtiğimiz yıllarda yapılan bir çalışma gösteriyor ki verilerin erişilebilirliği her sene %17 oranında düşüyor.
- E-posta adreslerinin ulaşılabilirliği her sene %7 oranında düşüyor çünkü araştırmacılar sık sık enstitü, şehir veya ülke değiştiriyorlar.
- 15:03ORCID ve Veri Arşivleri
- ORCID, araştırmacılara kalıcı bir tanımlayıcı sağlayarak soyisimleri, e-posta adresleri ve enstitüler değişse bile bulunabilir olmasını sağlıyor.
- Verileri paylaşmanın alternatifi, veri arşivleri üzerinden paylaşmaktır ve bunlar genel kullanımlı ve konu arşivleri şeklinde iki gruba ayrılır.
- Genomik ve proteomik dataları gibi konu arşivleri vardır ve açık kodlu yazılımlar için GitHub'ın Zenodo entegrasyonu kullanılabilir.
- 17:00Dijital Nesne Tanımlayıcıları
- Dijital Nesne Tanımlayıcısı (DOI), dijital objelerin internette hiçbir zaman kaybolmamasını sağlar.
- Zenodo, başlangıçta CERN'deki araştırmacılar tarafından kendi çalışmalarını paylaşmak için kullanılmış, sonra tüm araştırmacıların kullanımına açılmıştır.
- Zenodo'da verilerin kaç kere bakıldığı veya indirildiği görülebilir, dijital obje tanımlayıcısı ve lisans bilgileri bulunmaktadır.
- 19:16Veri Paylaşımının Faydaları
- Akademik çalışmalar için çok fazla zaman ve emek harcandığı için araştırmacılar verilerini de ayrı bir obje olarak yayınlamalıdır.
- Verileri paylaşarak araştırmacılar kendi atıf sayılarını arttırmış ve araştırma sonuçlarının daha büyük kitleye ulaşmasını sağlamış olurlar.
- Özellikle akademik kariyerlerinin başındaki araştırmacılar için verileri paylaşarak yayın listelerini genişletme imkanı önemlidir.
- 20:26APARAT ve Lisans Seçimi
- APARAT, Zenodo'nun TÜBİTAK tarafından uygulanmış Türkiye versiyonudur ve TÜBİTAK, UBYT ve TRİB projelerindeki yazar kopyaları ve araştırma verilerinin yüklenebileceği bir arşivdir.
- Veri yükleme sırasında sayısal nesne tanımlayıcısı atanabilir ve yazarlar kısmında ORCID bilgisi girilebilir.
- Lisans seçimi yapılırken Creative Commons Türkiye web sitesi üzerinden hangi lisansın uygun olduğunu belirleyebilirsiniz.
- 22:55Hassas Verilerin Yönetimi
- Kişisel bilgi içeren veriler ve patent başvurularına ilişkin veriler gibi hassas verilerin güvenli bir şekilde saklanması önemlidir.
- Hassas verilerin erişim kontrolü sağlanabilir, şifreleme yapılabilir ve verinin hassasiyetine bağlı olarak enkripsiyon gibi ekstra önlemler alınabilir.
- Araştırma sonrasında kişisel bilgi içeren veriler anonim hale getirilerek açık erişimli arşivlerde paylaşılabilir veya kısıtlı arşivlerden faydalanılabilir.
- 24:16Verilerin İyi Tanımlanması
- Paylaşılan verinin başka araştırmacılara faydalı olması için iyi bir şekilde tanımlanması gerekir.
- İnsan tarafından okunabilen README dosyası hazırlanabilir ve bu dosyalarda veri üretimi ve analiz esnasında kullanılan metodoloji, veriyi tanımlayıcı bilgiler paylaşılabilir.
- 24:49Veri Yönetimi ve Meta Veri
- Verinin makine tarafından okunabilen bir şekilde tanımlanması son derece önemlidir.
- Meta veri (üst veri), veri hakkında veridir ve tanımlayıcı bilgilerle beraber gelen bilgilerdir.
- Meta veri genel konulu ve çalışılan konu alanı için şeklinde iki gruba ayrılır, çalışılan konu alanındaki üst veri standartlarını kullanmak daha uygun olsa da, her konu alanı için mevcut standartlar bulunmamaktadır.
- 26:04Araştırma Veri Yönetimi
- Araştırma verilerinin iyi bir şekilde paylaşılması için araştırma veri yönetiminin yapılması gereklidir.
- Veriyi yedeklemek için güvenli, düzenli ve otomatik yedekleme sağlayan bir seçenek tercih edilmelidir.
- Kişisel bilgisayarlar veya harici diskler kolay olsa da çalınabilir, kaybolabilir veya bozulabilir, bu nedenle enstitünün kurduğu ağ sürücüsü tercih edilmelidir.
- 27:11Veri Depolama ve Organizasyon
- Bulut çözümleri kolay olsa da, özellikle hassasiyet içeren veriler için Dropbox veya Google Drive gibi çözümlerin ücretsiz versiyonları güvenlik riski taşır.
- Dosyaları organize etmek için tutarlı ve anlamlı bir sistem geliştirilmelidir.
- Dosyalar proje adı, kodu, deney, dosya türü ve aracı gibi kriterlere göre organize edilmelidir.
- 28:08Dosya İsimlendirme ve Sürüm Kontrolü
- Dosyaların isimlendirilmesi önemlidir, çünkü kısa süre sonra dosyanın neye dair olduğu anlaşılmaz hale gelebilir.
- Dosya isimlendirmesi için yıl, ay, gün şeklinde başlamak, dosya tipi, araştırmacının ismi veya kısaltması ve sürüm numarası eklemek önerilir.
- Dosya isimlendirmesini anlatan bir README dosyası hazırlamak iyi bir uygulamadır.
- 29:49Sürüm Kontrolü ve Veri Yönetimi Planı
- Sürüm kontrolü için dosyaları numaralandırmak mümkün olsa da, özellikle çok veri veya birden fazla yazarla çalışırken otomatik sürüm kontrolü tercih edilmelidir.
- Git, Mercury, SVN gibi programlar sürüm kontrolü için kullanılabilir.
- Veri yönetimi planı, yeni bir araştırmaya başlamadan hazırlanan, veri yaşam döngüsündeki her adımın nasıl gerçekleştirileceğinin anlatıldığı bir dokümandır.
- 32:03DMP Online Platformu
- DMP Online, Edinburgh'daki Data Management Center tarafından geliştirilmiş bir platformdur ve birçok enstitü ve fon sağlayıcı tarafından kullanılmaktadır.
- Platformda veri toplama, dokümantasyon, etik ve yasal uygunluk, veri kaydetme, yedekleme, koruma ve paylaşma gibi kısımlar bulunmaktadır.
- Platformda sağ panelde bulunan rehberlik kısmı ve yorum kutucuğu, araştırmacıların plan hazırlarken destek almasını ve birbirleriyle iletişim kurmasını sağlar.
- 34:34Sunum Sonrası Tartışma
- GitHub, Zenodo ve Research ID gibi araçların birbirleriyle ilişkilendirilmesi önemlidir.
- Ücretsiz hizmetlerin bir anda kesilebileceği için, Zenodo gibi platformlar ana platform olarak düşünülebilir.
- Kurumsal arşiv yoksa veya uygun disiplin arşivi bulunmuyorsa, Zenodo gibi platformlar verilerin kopyalarını depolamak için kullanılabilir.
- 37:48Açık Bilim ve Veri Yönetimi Platformları
- Konuşmacılar GitHub konusunda katılıyor ve ücretsiz hizmetlerin çekilebilir olduğunu vurguluyor.
- Open Science Framework portalının araştırma sürecini paydaşlarla birlikte gerçekleştirmeye olanak sağladığı belirtiliyor.
- 38:54Genç Kütüphanecilerin Bilim Araştırmacılarıyla İşbirliği
- Genç kütüphanecilerin bilim araştırmacılarıyla çalışabilmesi için iletişim ve kültürel bariyerleri aşmanın öneminden bahsediliyor.
- Araştırma verileri için dijital tanımlayıcı alıp atıf almanın, özellikle doktora öğrencileri için kariyerlerinde fayda sağlayacağı vurgulanıyor.
- Bilgi yönetimi alanının farklı disiplinlerde çalışabilmeyi sağladığı ve bu alanlarda yeni disiplinlerin ortaya çıktığı belirtiliyor.
- 42:31Açık Veri Politikaları ve Veri Yönetimindeki Sorunlar
- Araştırmacı yanlılıklarının giderilmesi ve TÜBİTAK'ın açık veri politikasına verdiği önemden bahsediliyor.
- Araştırmacıların hangi verileri saklaması gerektiği konusunda soruları ortaya çıkıyor.
- TÜBİTAK'ın araştırma veri yönetimi politikasında en az 10 yıl verilerin uygun bir arşivde saklanması gerektiği belirtiliyor.
- 46:29Türkiye'de Veri Yönetimindeki Durum
- Türkiye'de veri yönetimini uygulayan üniversite veya araştırma enstitüsü olup olmadığı soruluyor.
- TÜBİTAK'ın kütüphanede araştırma verisi konusunda destek verici bir ekip ve her fakültede birer data steward bulunduğundan bahsediliyor.
- Bu sistemin finansal olarak kolay olmadığı vurgulanıyor.
- 47:18Açık Bilim ve Veri Yöneticiliği
- Kütüphanede bu konuya odaklanabilecek iş arkadaşlarının bulunması, başlangıç için güzel bir adım olacaktır.
- Araştırmacılar için yeni çözümleri takip etmek, bulmak ve anlamak kolay değildir.
- Bu alana odaklanabilecek kişilerin işe alınması veya eğitilmesi çok faydalı olacaktır.
- 47:59Gelecek Etkinlikler
- Nisan ayında açık bilim ve açık veriye odaklı bir çalıştay düzenlenecektir.
- 11 Nisan'da "Açık Bilim Yolunda" adlı bir seminer düzenlenmektedir.
- Bu konuları paylaşmak için şanslı eski bir ortakla bir araya gelerek katılımcılarla paylaşım yapılacak.
- 49:29Açık Bilim Çalışmalarının Geliştirilmesi
- Türkiye'deki açık lisanslar ve açık veri ile ilgili çalışmalara hız vermek için çaba gösterilmektedir.
- Bu konularda talep yaratılması gerekmektedir, aksi takdirde onlarca yıl hiçbir gelişme olmayabilir.
- Akademisyenler ve araştırmacıların bu konularda istek yapması ve hayata geçirmeye çalışması gerekmektedir.
- 51:00İyi Pratiklerin Yayılması
- Psikoloji alanındaki veri paylaşımı örneği gibi benzer projeleri kendi kurumlarda paylaşmak önemlidir.
- İyi pratikleri çoğaltmak ve yaymak için örneklerin paylaşılması gerekir.