Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan antipsikotik ilaçlar hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir.
- Video, antipsikotik ilaçların (major trak veya nöroleptikler) tipik ve atipik olmak üzere iki ana gruba ayrıldığını açıklayarak başlıyor ve piyasadaki ilaçların isimleri ve formları hakkında bilgi veriyor. Ardından şizofreni etiyolojisindeki dopamin teorisi anlatılıyor ve antipsikotik ilaçların dopamin reseptörlerini bloke etmesiyle ilgili yan etkiler detaylı şekilde inceleniyor.
- Ders içeriğinde ekstra piramidal sistem yan etkileri (distoni, akatezi, tardif diskiniz), katatoni, hiperplayatinami (prolaktin hormonunun artışı), amenore, infertilite ve kilo alma gibi yan etkiler örneklerle açıklanıyor. Ayrıca, bu yan etkilerin doz ayarlanmasının etkisi ve atipik ilaçların antiemetik özellikleri de ele alınmaktadır.
- 00:10Antipsikotik İlaçlar Hakkında Genel Bilgi
- Antipsikotikler, psikozlar ve özellikle şizofrenide kullanılan, ilginç etkileri ve yan etkileri olan bir ilaç grubudur.
- Antipsikotikler başka anlamları da vardır; "major trak" yazanlar ve "nöroleptikler" olarak da bilinirler.
- Antipsikotik ilaçlar tipik ve atipik olmak üzere ikiye ayrılır.
- 01:02Antipsikotik İlaçların Grupları
- Tipik grubunda fenoti dinler (klorpromazin, largaktil, tirodazin, flufenazin) ve tioc tictin grubunda titien yer almaktadır.
- Bu türe fenoların içerisinde hallo peridol (haydol) bulunmaktadır.
- Atipik ilaçlar yeni jenerasyon ilaçlardır ve klozapin, bisperidon, ziprosidon gibi meşhur ilaçları içerir.
- 02:44Piyasada Bulunan Antipsikotik İlaçlar
- Klorpromazin 100 mg 30 tabletlik ve 25 mg ampul formunda piyasada bulunmaktadır.
- Hallo peridol (Nörodol) 10 mg 30 tabletlik ve 20 ml 2 mg damla formunda piyasada bulunmaktadır.
- Flufenazin (Prolix'in dekonat) 25 mg ampul formunda, risperidon (Risperdal) 1, 2, 3, 4 mg tablet formları ve 25 mg uzun salınımlı formu piyasada bulunmaktadır.
- 05:03Şizofreni ve Dopamin Teorisi
- Şizofreni teorisinde dopamin teorisi, beyinde dopamin aktivitesinin artışına bağlı olarak duygular, davranış, düşünce ve algılama sisteminde hata olduğu belirtilmektedir.
- Mezo-limbik sistem dopamin aracılığıyla çalışırken, mezoortikal sistem kolinerjik sistem dahilindedir ve şizofrenide bu iki sistem arasındaki denge ortadan kalkar.
- Tipik ilaçlar dopamin reseptörlerini bloke ederken, atipik ilaçlar temel olarak serotonin reseptörlerini bloke eder ve az miktarda dopamin reseptörlerini de bloke eder.
- 07:07Dopamin Teorisinin Kanıtları
- Hastalara levodopa verildiğinde semptomların kötüleştiği görülmüş, bu da dopamin teorisini kuvvetlendiren bir hadisedir.
- Kokain ile beraber dopamin aktivitesi arttığı için şizofreni hastalarında psikoz görülmüştür.
- Dopamin reseptörlerini bloke eden ilaçlar verildiğinde homo-valilik asit düzeylerinin düştüğü görülmüş, bu da psikotik semptomların düzelmesiyle homo-valilik asitlerin azalması ile beraber psikotik semptomların azaldığı ortaya çıkmıştır.
- 08:36Ekstra Piramidal Yan Etkiler
- Antipsikotik ilaçlar dopamin reseptörlerini bloke ettiği zaman bazal ganglia'da yer alan reseptörleri de bloke ederler ve bunun sonucunda motor sistemle ilgili ekstra piramidal belirtiler ortaya çıkar.
- Ekstra piramidal yan etkiler genellikle bazal gagadaki dopamin reseptörlerinin bloke edilmesi ve kolinerjik sistemin aktivitesinin artması sonucunda ortaya çıkar.
- Bu yan etkiler özellikle psikozların tedavisinde hastalara sıkıntı çıkartabilecek nitelikte olan bazı yan etkileri ortaya çıkarmaktadır.
- 09:53Distoni ve Diğer Ekstra Piramidal Yan Etkiler
- Ekstra piramidal yan etkiler içerisinde tonik aktivitenin artması, akut postural kaslardaki spazm ve distoni (postür değişikliği) görülür.
- Distoni genellikle ilaç başladıktan dakikalar içerisinde ortaya çıkan yan etkilerden biridir.
- Ekstra piramidal yan etkiler daha ziyade tipik ilaçların yan etkileridir, atipik ilaçlarda bu yan etkiler daha düşük düzeyde görülmektedir.
- 15:57Akatezi ve Tardif Diskiniz
- Ekstra piramidal sistemle ilgili başka bir yan etki, antipsikotik ilaçların başladıktan yaklaşık aylar sonra ortaya çıkan akatezi (devamlı yerinde duramayan, amacı olmayan hareketler)dir.
- Tardif diskiniz, uzun süreli antipsikotik tedavinin yan etkilerinden biridir ve geçici, anlamsız hareketlerle karakterize bir tablodur.
- Tardif diskiniz etyolojisinde dopamin aktivitesindeki bir artış söz konusudur; uzun süreli blokajla beraber dopamin reseptörlerinde app-regülasyon (reseptör sayısı ve duyarlılığı artışı) olur ve bu sonucunda dopaminerjik aktivite artar.
- 19:31Antipsikotik İlaçların Yan Etkileri
- Ekstra piramidal sistem yan etkileri arasında diskinez (Parkinson benzeri semptomlar), akinez ve akatezi (hareketli, yerinde duramayan çocuk) bulunmaktadır.
- Bu yan etkiler ilaç dozu artırıldığında kötüye gider, dozu azaltıldığında ise iyiye gider ve ortadan kalkar.
- Tardift diskiniz, uzun süreli ilaç kullanımı sonucu dopamin reseptörlerinde ap regülasyon ve sensitivite artışı ile ilgilidir; dozu azaltıldığında hasta kötüye gider, dozu yükseltildiğinde ise iyiye gider.
- 21:44Katatoni
- Katatoni, antipsikotik ilaç tedavisinde görülen önemli bir yan etkidir ve hastalarda tamamiyle rijit kontraksiyon ve balmumu belirtisi (donmuş gibi hareket etmemesi) vardır.
- Katatoni sonucunda miyoglobin üri (kas yıkımı) ve kreatin fosfakinaz artışı görülür, ısı artışı ve ateş yükselmesi (malin hiperpreksi) meydana gelir.
- Otonom sinir sistemindeki bozulma sonucu kan basıncı ve kalp hızı dalgalanır, tedavi edilmezse hastalar komaya girebilir.
- Katatoni tedavisinde ilacın kesilmesi, dentrolin kullanımı ve gerektiğinde soğutma uygulanır.
- 24:42Hiperplayatinami
- Hiperplayatinami, tipik antipsikotik ilaçların yan etkilerinden biridir ve prolaktin hormonunun artışı ile galaktore (süt gelmesi) meydana gelir.
- Dopamin reseptörlerinin bloke edilmesiyle prolaktin üzerindeki inhibisyon ortadan kalkar, prolaktin düzeyleri artar ve galaktore oluşur.
- FSH ve LH düzeylerinin düşmesiyle foliküller over gelişmez, menstrüasyon durur (amenore) ve infertilite ortaya çıkar.
- FSH ve LH düzeylerinin düşmesi ile yalancı gebelik testi pozitif çıkabilir, erkeklerde ise jinekomasti tablosu ortaya çıkabilir.
- 27:04Atipik Antipsikotik İlaçların Yan Etkileri
- Atipik antipsikotik ilaçlar hastalarda kilo alımı ve obezite riski oluşturur, bu da koroner arter hastalığı riskini artırır.
- Kemo trigerzone veya kemoresepler triggerzone, üçüncü ventrikülde kan-beyin bariyerinin zayıf olduğu bir bölgedir ve kandaki kimyasal maddelerin irritasyon yaptığı bir bölgedir.
- Bu iritasyon sonucunda bulantı ve kusma oluşur, dopaminerjik reseptörleri bloke ettiğimizde bu yan etkiler ortadan kalkar ve ilaçların antiemetik özellikleri görülür.