Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, antik tarihteki önemli savaşları ve Çin tarihindeki bir çatışmayı anlatan tarihsel bir belgesel formatındadır. Videoda II. Ramses, Muvattali, Büyük Pers Kralı I. Darius, Miltiades, Leonidas, Sasa ve Yuan Shang gibi tarihi karakterler yer almaktadır.
- Video, M.Ö. 1274 yılında Mısır ve Hititlerin Kadeş Muharebesi ile başlayıp, Maraton Muharebesi, Termofil Savunması ve son olarak Sasa'nın Çin İmparatorluğu'nu birleştirme çabalarını kronolojik olarak anlatmaktadır. Her savaş için stratejik detaylar, taktikler ve önemli olaylar detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca savaş arabalarının teknik özellikleri, hoplit devrimi, phalanx taktiği ve Çin'deki Yuan Shang'ın taht kavgalarını nasıl kullanarak Sasa'nın lehine çevirdiği gibi tarihsel detaylar da sunulmaktadır. Sasa'nın Kızıl Kayalıklar mevkiindeki yenilgisi ve müttefik kuvvetlerin zaferiyle video sona ermektedir.
- 01:02Kadeş Muharebesi'nin Arka Planı
- M.Ö. 1274 Mayıs ayı sonlarında, Mısır'ın genç hükümdarı II. Ramses, Asi Nehri'nin kıyısında Hititlerin kralı Muvattali'ye karşı bir muharebe hazırlığındaydı.
- Kadeş Muharebesi, insanlık tarihinin en eski çatışmalarından biriydi ve tarihteki en büyük savaş arabası muharebelerinden biriydi.
- Mısır ve Hititler arasında stratejik ve ekonomik öneme sahip Suriye toprakları, her iki ülkenin de arzuladığı bir bölgeydi.
- 02:47II. Ramses ve Muvattali'nin Arka Planları
- II. Ramses 29 yaşındaydı ve Mısır tahtına yeni krallık olarak bilinen dönemde çıkmıştı.
- Mısır, nüfuz alanını güneye, yukarı Nil boyunca Afrika'ya ve Akdeniz'in kıyıları boyunca doğu ve kuzeye doğru genişletmeye çalışan bir emperyalist güç haline gelmişti.
- Muvattali başlangıçta Hitit tahtını miras almak niyetinde değildi, ancak ağabeyi öldükten sonra kral oldu ve babası Seti'ye karşı savaşmıştı.
- 04:07Mısır ve Hitit Orduları
- Mısır ordusu dört piyade tümeninden oluşuyordu, her biri yaklaşık 5.000 kişi ve 500 savaş arabasına sahipti.
- Mısır savaş arabaları hızlı ve manevra kabiliyetleri yüksek araçlardı, dar jantlı, altı tekerleğe sahip hafif tasarımları vardı ve mürettebatı iki kişiden oluşuyordu.
- Muvattali, tahmini boyutu 40.000 kişi ve 3.500 savaş arabasına dayanan devasa bir ordu kurmuştu.
- 07:01Muharebe Başlangıcı
- II. Ramses ve Mısır ordusu Kadeş'e yaklaşırken, Hitit ordusunun yakınlarda olduğundan habersizdi ve tümenlerini yarım günlük yürüyüş aralıklarıyla hareket ettirmişlerdi.
- Ramses, Hitit ajanlarının verdiği yanlış bilgiye inanarak Muvattali'nin kaçtığını düşünmüştü.
- Muvattali, yürüyüş formasyonundaki Mısırları gafil avlayarak Ra tümenini durdurmak için savaş arabalarından güçlü bir birlik gönderdi.
- 09:03Muharebenin Sonucu
- Hititler, Ra tümeninin kalıntılarını takip ederek Amon tümeninin kampına saldırdılar ve kampı savunma için oluşturulan kalkan duvarını aştılar.
- Ramses, silahlanmak ve kuvvetlerini organize etmek için hayati bir zaman kazandı ve Amon bölümünün savaş arabalarını hayatta kalan Ra tümeninin arabalarıyla birleştirdi.
- Günün geç saatlerinde Ptah tümeninin ana bölümünün gelişiyle birlikte hayatta kalan Amon ve Ra tümenlerinin yeniden düzenlenmesi, Ramses'in dengeyi lehine çevirerek muharebeyi etkili bir şekilde sona erdirmesini sağladı.
- 10:59Kadeş Muharebesi ve Sonuçları
- Ramses, muvahteli Kadeş surları içine çekildi ve muharebeden bir gün sonra Mısır ile Hititler arasında ateşkes imzalandı.
- Taktiksel açıdan Ramses muharebe alanının galibi sayılırken, stratejik açıdan Hititler kazanmış sayılırlar çünkü Kadeş şehrine sahip olmayı başardılar.
- Bu muharebe, dönemin en büyük iki gücü arasındaki uzun süren savaşın sona ermesine neden oldu ve Mısır ile Hitit arasında önemli bir barış antlaşması imzalandı.
- 11:51Kadeş Barış Antlaşması
- Barış anlaşması, sınırların belirlenmesi, toprakları işgal etmemeye yönelik karşılıklı beyanlar, birbirlerine destek verme taahhütleri ve siyasi mültecilerin iade edilmesi gibi hükümleri içermekteydi.
- Bu anlaşma Antik Yakın Doğu'da neredeyse bir asır sürecek eşi görülmemiş bir barış dönemini başlatmıştı.
- Kadeş Muharebesi Ramses için önemli bir öneme sahipti çünkü tartışmasız bir lider olarak kabul edilmesini ve prestijini artırmıştı.
- 12:32Maraton Muharebesi ve Yunanistan
- Maraton Muharebesi'nde yaklaşık onbirbin Yunan hoplit, üstün zırhlarını ve falanks formasyonunu kullanarak iki kat kalabalık olan Persleri yenmişti.
- Bir tarafta Akdeniz'den Hindistan sınırlarına kadar uzanan güçlü Pers İmparatorluğu vardı, diğer tarafta ise küçük Yunan şehir devletleri bulunuyordu.
- Yunanistan'da en büyük şehirlerden biri olan Atina demokrasi biçimlerini denemeye başlamışken, Sparta içe dönüktü ve korkunç derecede etkin bir orduya sahipti.
- 13:52Hoplit Devrimi
- Milattan önce altıncı yüzyılda Yunanistan'da askeri bir değişim yaşandı: hoplit devrimi.
- Hoplitler ağır silahlı piyade askerleri olup, üç metre çapında dairesel kalkan, iki-üç metre uzunluğunda mızrak ve altmış santim uzunluğunda kısa kılıç taşırlardı.
- Hoplitler ön taraflarından sert bir zırhla korunurken, kalkanların ve zırhların ağırlığı nedeniyle hantal hareket ediyor ve yanlardan ve arkadan saldırıya açık kalmaktaydılar.
- 15:13Phalanx Taktiği
- Phalanx, askerlerin omuz omuza yanaşık düzende sıralandığı, kalkanlar üzerinden ileri doğru uzatılmış mızraklarla donanmış ağır piyadelerden oluşan dikdörtgen şeklinde bir kitlesel askeri yapıydı.
- Phalanx genellikle elli hoplit uzunluğunda ve beş ya da sekiz hoplit derinliğindeydi, her hoplit yanındakini korurdu.
- Bu taktik "batı tarzı savaş" olarak adlandırılmakta ve iyi örgütlenmiş ağır piyadeyi vurgulamaktaydı.
- 16:28Pers Ordusu
- Pers ordusu, Pers İmparatorluğu'nun etnik çeşitliliğini yansıtan çeşitli asker tipleri, silahlar ve zırhlarla donanmıştı.
- Ordunun bünyesinde iyi eğitilmiş ve seçkin onbin piyadeden oluşan "Ölümsüzler" adlı bir grup vardı.
- Pers ordusundaki en iyi birliklerden biri suvarilerdi ve temel silahları ok ve yaydı.
- 17:44Perslerin Anadolu'ya Yansıması
- Milattan önce beşyüzotuzdokuz'da Büyük Kiros komutasındaki Persler Anadolu'nun büyük bir kısmını fethetmişti.
- Başlangıçta Persler ve Iyonlar arasındaki ilişkiler görece samimiydi, ancak sonraları ticaret kısıtlamaları ve kukla tiranların getirilmesiyle gerginliğe dönüşmüştü.
- Milattan önce dörtyüzdoksandokuz'da Iyonlar Perslere karşı isyan başlattı ve Atina'dan yardım istediler.
- 19:26Atina'nın Yardımı ve Iyon İsyanı
- Atina Meclisi, Ionia'daki kuzenlerine yirmi savaş gemisinden oluşan bir filo göndermeye karar verdi.
- Griple donanma Efes'e yerleştirdi, ordu Pers denetimdeki Sara'ya ilerledi ve şehri ele geçirip yakıp geri döndü.
- Iyonların isyanı milattan önce dörtyüzdoksanüç yılına kadar devam etti, ancak merkezi yönetilen güçlü Pers kuvvetleri uzun süren bir savaşta tekil olarak mücadele eden Iyon şehir devletlerini dağıttı.
- 20:26Pers İmparatorluğu ve Yunanistan'ın Karşılaşması
- İsyan başarılı bir şekilde bastırılmıştı ve Pers ordusunda bulunan seçkin bir kraliyet muhafız birimi olan Ölümsüzler, Pers veya Med kökenli olanlara açıktı.
- Milattan önce beş yüzyılın başlarında Persler, Avrupa anakarasına yayılmış ve İonia, Trakya ve Makedonya'ya boyun eğdirmişlerdi.
- Büyük Pers Kralı II. Darius, Atinalıların isyana destek verdiklerini öğrenince, 492 M.Ö.'de Damadı Mardonius'un komutasındaki bir Pers ordusunu Grikleri cezalandırmak üzere gönderdi.
- 21:13Pers Seferi ve Donanma
- Darius yılmadı ve ertesi yıl başka bir sefer için hazırlandı; bu kez Pers ordusu tamamen deniz yoluyla taşınacak ve 600 gemiden oluşan donanma kullanılacaktı.
- Çıkarma kuvveti 1000 süvari ile 25.000 savaştan oluşuyordu ve başlarında Darius'un yeğeni Artapernes ve Mezan kökenli asil olan Datis bulunmaktaydı.
- Ayrıca, Milattan önce 514'ten kovulana kadar Atina'yı bir tiran olarak yöneten Hippias da Pers kuvvetlerinin yanındaydı.
- 22:14Pers Seferi ve Eretria'nın Çöküşü
- Pers donanması Tarsus'tan batıya doğru yola çıktı ve yol boyunca bir dizi adayı teyit ederek veya güç kullanarak denetim altına aldı.
- Atina ile birlikte İyon ayaklanmasını destekleyen Eretria şehir devletini cezalandırmak üzere bugünkü Eğriboz adasına büyük bir çıkarma yapıldı.
- Eretria halkı şehirde savunma yapmayı veya şehri terk edip tepelerde savaşmaya devam etmeyi düşünürken, Pers altınlarıyla satın alınan bir grup şehrin kapılarını düşmanı açtı ve şehir tapınakları yakıldı.
- 22:57Maratona Çıkarması ve Yunan Tepkisi
- Persler Eğribozdan sonra Atikaya yöneldiler ve Atina'dan yaklaşık 42 km uzaklıktaki Maratona'ya ayak bastılar.
- Çıkarma yeri piyasadan fikir alınarak seçilmişti; bölge gemilerinin karaya çekebileceği uzun bir sahil, bol miktarda su kaynağı, Atina'ya erişim kolaylığı ve özellikle süvariler için manevra alanı sağlıyordu.
- Atinalılar Perslerin çıkarma yaptıklarını öğrendiklerinde yardım için hemen Sparta'ya başvurdular, ancak Spartalılar on iki Ağustos'a kadar sürecek olan dini bayramları Karneya nedeniyle yardım gönderemediler.
- 23:33Yunan Ordusunun Hazırlığı
- Atinalılar, Hippias'ın varlığı ve Eretria'daki ihanet göz önüne alındığında kuşatma için hazırlanmanın riskli göründüğünü düşünerek, Persleri Maratonda etki sıkılıp şehre ulaşmalarına izin vermemeyi savundular.
- General Miltiades, Pers'e daha önce mücadeleye girdiği ve İyon isyandasında savaştığı için onun görüşü ağırlık kazandı.
- Sonuç olarak yaklaşık 10.000 hoplit bir araya getirildi ve Atina'nın uzun süredir müttefiki olan Paletea şehrinden yaklaşık 1.000 hoplitten oluşan bir kuvvetle katıldı.
- 24:44İki Ordu Karşı Karşıya
- Persler dar bir sahil şeridi boyunca gemilerini karaya çıkardılar ve geniş bir bataklığın ardında, pınarın yakınında geniş ve açık araziye sahip bir köyde ana kamplarını kurdular.
- Atinalılar ve Paletialı müttefikleri ise Maraton ovasının güney ucunda, Brexias adlı küçük bir bataklığın kuzeyinde, tepe ile deniz arasında kamp kurdular.
- Gripler, devrilmiş ağaçların gövde ve dallarını sivrilterek oluşturdukları bir barikatla kamplarını koruma altına aldılar.
- 25:15Bekleyiş ve Stratejik Kararlar
- İki ordu belki dört gün karşı karşıya kaldı; her iki tarafın da beklemek için iyi bir nedeni vardı.
- Atinalılar için her geçen gün Sparta'nın yardımını daha da yaklaştırıyordu; on iki Ağustos'ta Karneya'nın sona ermesiyle Spartalılar ayın on beşine gelebileceklerdi.
- Maraton havasının geniş alanı ile Pers süvarilerin orada konuşlandırılmış olması ve manevra kabiliyetleri göz önüne alındığında, Yunanlıların deniz ve tepeler ardındaki elverişli kamp arazilerinden dışarı çıkmaları taktiksel olarak mantıklı değildi.
- 26:08Pers Planı ve Yunan Tepkisi
- On bir Ağustos akşamına gelindiğinde Persler için zaman tükeniyordu; Atina'daki beşinci koldan sinyal gelmemişti ve Sparta'nın festivali kısa bir süre sonra sona erecekti.
- Bu, Atinalıların Spartalı takviyelerle desteklenebileceği anlamına geliyordu ve zorlu ve iyi disiplinli hoplitlerin varlığı Maraton ovasındaki askeri dengeyi önemli ölçüde değiştirecekti.
- Bu nedenle ertesi sabah Atina'ya yelken açabilmek için kuvvetlerinin bir kısmını gemilere bindirmeye başladılar.
- 27:07Yunan Stratejisi ve Savaş Kararı
- Atinalılar, Pers'e hizmet etmekte olan bazı İyonlar tarafından Pers planı hakkında uyarıldılar.
- Atina'nın on farklı soyunun her birinden seçilen generallerden oluşan on Atinalı komutan, şehrin içindeki ihanet çemberini dikkate alarak tartışmaya başladılar.
- Savaş aronu, Maratonda kalmayı ve Perslere karşı ilerlemeyi destekledi ve şafakta bir saldırı başlatma kararı verildi.
- 28:08Miltiades'in Stratejisi ve Savaş
- Ertesi sabah karşıt güçler muharebe için sıraya girdi ve Pers taktiklerini anlamış olan Miltiades, komutanlığını üstlendiği Grik kuvvetlerini konuşlandırdı.
- Miltiades, Perslerin en iyi birliklerini muharebe hattının ortasına koyacaklarını ve Grik falanksını tüm cephe boyunca sekiz adam derinliğine dizerse kanatlardan kuşatma altına alınacaklarını anladı.
- Bu nedenle kanatlardaki komutanlarına, üstün geldikleri düşman askerleri geri çekildiğinde onları takip etmek yerine Pers hattının merkezine doğru dönmelerini emretti.
- 29:12Savaşın Sonucu
- Pers komutanı Artepernes, birliklerinin tam da Miltiades'in beklediği gibi konuşlandırdı; Pers ordusunun askerleri ve Saka paralı askerleri merkezde, içlerinde hevessiz İyonların da bulunduğu toplama askerler ise kanatlardaydı.
- Her iki tarafın muharebe hatları birbirine girmişti; Persler en iyi birliklerinin yerleştirildiği merkezde daha iyiy
- 30:04Maraton Muharebesi ve Sonrası
- Maraton Muharebesi'nde Artafenis'in çoğunluğu Pers ve Saka kökenli yaklaşık altıbindört yüz askeri öldürüldü, Griplerin zayiatı ise sadece yüzdoksaniki Atinalı ve bir avuç Platealı askerdi.
- Gripler yedi Pers gemisini ele geçirdi ve Maraton Muharebesi'nden sonra Atinalı haberci Philippides, Pers donanmasının gelmesi ve şehirdeki hainlere dikkat edilmesi haberi için koştu.
- Gripler zaferlerinin ardından Atina'ya döndüler ve Persleri karaya çıkmaktan caydırdılar, ancak Persler on yıl sonra sadece Atinalıları cezalandırmak için değil, bütün Grig anakarasını fethetmek amacıyla geri döneceklerdi.
- 31:36Termofil Savunması
- MÖ 480'de Darius'un oğlu Serhas, babasının başlattığı işi tamamlamak için Yunanistan'a yöneldi ve Sparta kralı Leonidas güçlerini Termofil geçidine yerleştirdi.
- Leonidas, geçidin bir tarafında deniz, diğer tarafında dik bir eğim ve duvar olması sayesinde Pers saldırısını engellemeyi planladı.
- Persler, Hes Ponta (Çanakkale) denizinde köprü kurarak devasa ordusunu taşıdılar ve Yunanistan'ın merkezindeki Teselya'ya yayıldılar.
- 33:38Termofil Muharebesi
- Termofil geçidinde, Perslerin ulaşması gereken dar bir geçit vardı ve bu dar alanda Pers ordusunun asker sayısındaki üstünlüğü anlamını yitirecekti.
- Leonidas ve müttefikleri, Pers okçularının okları ve piyadelerin saldırısına rağmen konumlarını korudular, ancak bir dağ yolunu bilmeyen biri Perslere göstererek Griklere ihanet etti.
- Leonidas, ordusunun çoğunu geri gönderip, 300 Spartalı savaşçıyla Pers güçlerinin karşısına dikildi ve Termofil geçidini aşan Serhas, Atina'ya ve Mora yarımadasına yürüdü.
- 36:06Sasa'nın Stratejik Hareketleri
- Sasa, Joanshao'yu büyük bir bozguna uğrattıktan sonra, Joanshao'da taht kavgaları baş gösterince, kardeşlerden büyük olanıyla mücadeleye girdi.
- Sasa, kardeşlerin birbirleriyle savaşmalarını sağlayarak, büyük olanıyla evlilik düzenleyerek Yuan Tank'ı müttefiki yaptı.
- Yi şehri ele geçirildikten sonra, kardeşleri teker teker avlanarak Joanshao eyaletini Sasa'nın emri altına aldı.
- 38:00Moğol Kabilesi ve Güney Stratejisi
- Joanshao evlilik anlaşmasını reddetti ve Sasa onu savaşta öldürdü, geride kalan iki kardeş kuzeye kaçtılar ve Moğol kabilesine sığındılar.
- Sasa, Moğol kabilesine hadlerini bildirmek için kuzeye sefere çıktı ve Beyaz Kurt Dağı'nda Moğol kabilesinin orduları ile savaşarak onları imha etti.
- Sasa, Yangzi nehri'ni iki lordun kontrol ettiği stratejik bölgeyi ele geçirmek için güneye dikkatini verdi.
- 39:20Jungling Eyaleti ve İttifak
- Jungling eyaleti düşerken Liu Bei kaçtı ve Chung Bank Savaşı'nda kuşatıldı, Jung Chia'ya kaçtı.
- Liu Bei'nin ana danışmanı Zuang Liang, Sun Quan'a Sasa'nın 800 bin adamla övündüğünü ima eden bir mektup gönderdi.
- Sun Quan, Sasa'nın daha da büyümesini engellemek için ittifakı kabul etti ve ordular birleşerek Sasa'ya karşı ilerledi.
- 42:40Sasa'nın Stratejisi ve Müttefik Kuvvetlerin İlerlemesi
- Sasa, kızıl kayalıklar mevkiine ordusu ve filosu ile ilerlemiş, Voli'den karşı kıyıya geçmek için gemileri köprü görevi görecek şekilde nehri sıralamıştı.
- Birleşik Sun-Liu kuvveti, Vanqu'dan Sasa öncü kuvveti ile karşılaştıkları kızılkayalara doğru ilerledi.
- Sasa adamları, uzun süren güneş seferlerinde üstlendikleri zorunlu yürüyüşler nedeniyle hastalık ve düşük moral yüzünden rahatsız olmuş, küçük çatışmada avantaj elde edemedikleri için kuzeydeki Voline geri çekildiler.
- 43:26Juan Gui'nin Stratejisi ve Savaşın Başlangıcı
- Sasa, muhtemelen gemilerde yaşamaya alışkın olmayan kuzeyli denizcilerden oluşan donanmasına, deniz tutmasını azaltmak amacıyla gemilerini baştan aşağı zincirlemişti.
- Filo komutanı Juan Gui, ordugahtaki lordlara Sasa'ya teslim numarası yapan bir mektup gönderme fikrini sundu.
- Juan Gui'yi ve birliklerini kabul eden Sasa, müttefik donanmasının kuzeydeki Sasa donanmasına doğru ilerlemesine izin verdi.
- 44:16Savaşın Sonucu ve Sonuçları
- Müttefik ordusu gemilerindeki yanıcı maddeleri infilak ettirdi, rüzgarın etkisiyle yangın gemiden gemiye sıçradı ve Sasa'nın donanması yanmaya başladı.
- Müttefik ordusu nehrin karşısına hızlı bir şekilde saldırıya geçti, şaşkınlık içindeki Sasa ordusu panik ve kaos içinde savaşın ortasında kaldı.
- Bu savaş, Çin'in Sasa'nın emri altında birleşmesini geciktirmiş, Sasa yenilmiş, müttefik kuvvetleri savaşı kazanmış, Leobia toprakları Lubei ve Squan arasında paylaşılmıştı.